Bændablaðið - 16.02.2012, Blaðsíða 24

24 Bændablaðið | fimmtudagur 16. febrúar 2012
Gróðureyðingarefni geta innihaldið skaðleg þrávirk eiturefni og notkun þeirra hefur oft valdið harðvítugum deilum víða um heim:
Roundup á uppruna að rekja til eiturefnahernaðar
– Lýst sem banvænni frænku Agent Orange en framleiðandi sagði efnið meinlausara en borðsalt en var skipað að draga þau orð til baka
Illgresiseyðirinn Roundup er fram-
leiddur af fyrirtækinu Monsanto
og markaðssettur víða um lönd
undir um 90 mismunandi heitum.
Þetta er trúlega mest notaði
illgresiseyðir í heim-
inum í dag og er stund-
um nefndur banvæna
frænka Agent Orange,
sem notað var í stórum
stíl í Víetnamstríðinu
og úðað yfir skóga úr
C-130 herflutningavélum árum
saman. Óljóst er af opinberum
tölum um innflutning á illgres-
iseyði til Íslands hversu stórt hlut-
fall Roundup er af 18.388 kg sem
flutt voru inn á árinu 2011, en sam-
kvæmt heimildum Bændablaðsins
er það talið umtalsvert. Tölur
Hagstofu um tæplega 18,4 tonn
innflutning miðast við tollnúmer
38089300 sem er illgresiseyðir og
fleira. Ýmis önnur eiturefni eru
þó flutt til landsins af skyldum
toga eins og sveppaeyðingarefni,
fúavarnarefni og skordýareitur svo
eitthvað sé nefnt.
Upphafið Agent Orange, sem
hannað var til hernaðarnota
Samhliða notkun Agent Orange
voru eiturefni sem kölluð voru
Agent Pink, Agent Blue og Agent
White og drógu nöfn sín af litnum á
tunnunum sem efnunum var pakkað
í fyrir notkun. Tilraunir voru fyrst
gerðar með Agent Orange á eyjunni
Vieques í Puerto Rico undir 1950 en
þessi illgresiseyðir innihélt baneitrað
2,3,7,8-tetrachlordibenzo-para-
dioxin (TCDD). Strax komu upp
eituráhrif hjá þeim verkamönnum
sem meðhöndluðu efnið en það kom
þó ekki í veg fyrir notkun á efninu í
stórum stíl um langt árabil.
Stórskaðlegt mönnum
Agent Orange sem úðað var í
Vietnam olli bandarískum her-
mönnum heilsutjóni, ekki síður en
íbúum á svæðinu og hermönnum
heimamanna. Efnið var áhrifaríkt
við að drepa laufblöð og gróður og
því notað til að auðvelda mönnum
að sjá meinta óvini í gegnum skógar-
þykknið í Víetnam.
Þó lengi vel hafi verið þrætt fyrir
skaðleg áhrif Agent Orange á her-
menn var að lokum staðfest að efnið
getur haft verulega skaðleg áhrif á
fólk, m.a. kallað fram sykursýki 2 í
fólki og haft skaðleg áhrif á briskirtil.
Það er líka talið hafa skaðleg áhrif á
DNA-erfðamengi manna, ekki síst
þeirra sem neyta mikils grænmetis á
stöðum sem eitrað hefur verið á. Eru
fæðingargallar barna við Mekong-
ána meðal annars raktir til þessa
efnis.
Í Agent Orange sem notað var í
Víetnam er innihald TCDD-eiturefna
talið hafa verið þúsund sinnum meira
en í „eðlilegri“ blöndu. Samkomulag
var gert í maí 1984 um að Monsanto
borgaði 45,5% af þeim bótum sem
bandarískum hermönnum voru
dæmdar vegna eiturnotkunar í
Víetnam.
72 milljónum lítra úðað
yfir Víetnam
Samkvæmt orðum Vu Trong Huong,
stjórnanda stríðsglæparannsóknar
eftir Víetnamstríðið, kom fram í
alþjóðlegum rannsóknum að 72
milljónum lítra af eiturefnum hefði
verið úðað yfir Víetnam í stríðinu.
Meira en 40 milljónir lítra af því
magni innihéldu díoxín. Ætlunin
var að breyta Víetnam í „eyðimörk".
Hann segir einnig að yfir 50.000
hræðilega vansköpuð börn hafi fæðst
strax í kjölfarið. Ekki er vitað um
heildarfjölda vanskapaðra barna en
talið er að þau geti verið nærri hálf
milljón talsins.
Enn þann dag í dag hefur þessi
hernaður sem átti sér stað fyrir
rúmum fjörtíu árum mikil áhrif.
Rauði krossinn í Vietnam setti því
á fót sjóð árið 2010, Agent Orange
Victims Fund (AOVF), til að
aðstoða fórnarlömb Agent Orange
eiturefnahernaðar Bandaríkjamanna
í Bac Giang, Lao Cai, Son La, Binh
Duong and Quang Nam. Er þetta
þriggja ára verkefni sem miðar að
því að styrkja þetta fólk fjárhagslega
m.a. með því að setja upp kúabanka
sem 350 bændafjölskyldur á þessum
svæðum hafa aðgang að.
Roundup sagt öruggara
en borðsalt
Monsanto fullyrti, þegar Roundup
kom á markað, að það væri nánast
hættulaust efni í samanburði við
Agent Orange. Fullyrti fyrirtækið
jafnvel að Roundup væri öruggara en
borðsalt. Samt sem áður er um 41%
af innihaldi af óblönduðu Roundup
baneitrað glyphosate, en afgangurinn
er vatn og um 2.300 önnur efna-
sambönd, sem sögð eru viðskipta-
leyndarmál. Monsanto var þó gert
fyrir dómstólum í Bandaríkjunum
að draga í land varðandi fullyrðingar
um meinleysi Roundup.
Roundup er þrávirkt eiturefni
og við gróðureyðingu drepur það
orma og önnur dýr í jarðvegi. Á
heimasíðu Garðheima (http://www.
gardheimar.is/Assets/Heildsala/eitur/
roundup.pdf) má sjá greinargóða
lýsingu á Roundup sem flutt er inn
frá MONSANTO Europe S.A. Þar
segir meðal annars að það erti augu,
sé eitrað vatnalífverum og geti haft
skaðleg langtímaáhrif á lífríki í vatni.
Þar segir að forðast beri að mengunin
berist í fráveitu, vatnsból og vatns-
farvegi. Það er því sannarlega tals-
vert hættulegra en borðsalt.
Hliðarafurð við framleiðslu á
Roundup er baneitrað díoxín, sem
seint verður talið heilsusamlegt og
mun hafa verið notað í stórum stíl
við framleiðslu á illgresiseyðunum
Agent Orange og Love Canal.
Eiturefnaþolnar nytjajurtir
Monsanto og dótturfélögin Delta
og Pine land Co. framleiða einnig
genabreytt fræ sem hafa þol gegn
eiturefninu Roundup, eða svokallað
Roundup Resistant Seed. Þar mun
m.a. vera um að ræða repjufræ,
sojabaunafræ, maísbaunir,
sykurreyrs- og bómullarfræ.
Efnabreyttar jurtir af þessum toga
eru sagðar eyða öðrum gróðri á
svæðum þar sem þær eru ræktaðar
og vera mjög ágengar í náttúrunni.
Monsanto hefur einkaleyfi á
þessum erfðabreyttu og eiturefna-
þolnu jurtum og í kjölfar gríðar-
legrar notkunar á eiturefnum á borð
við Roundup hefur Monsanto tekist
að ná gríðarlegri markaðshlutdeild
í Bandaríkjunum fyrir eiturefna-
þolið sáðkorn. Vegna einkaleyfisins
mega bændur ekki geyma korn úr
sinni uppskeru til næstu sáningar
heldur eru skyldugir til að kaupa
allt sáðkorn af Monsanto og eru
miskunnarlaust lögsóttir ef þeir
reyna að sniðganga það. Þessu
er m.a. lýst ágætlega í myndinni
Food Inc. sem Sjónvarpið sýndi á
döguum. Monsanto fjármagnar um
leið alla uppbyggingu bændanna en
skammtar þeim úr hnefa verð fyrir
afurðirnar. Þannig eru kornbændur
gerðir að þrælum fyrirtækisins.
Monsanto teygir anga sína víða
m.a. inn í lönd Evrópusambandsins
þaðan sem Íslendingar kaupa m.a.
Roundup illgresiseyðinn.
Mjólkuraukandi hormón
Monsanto framleiðir líka margvísleg
önnur efni eins og Bovine Growth
Hormone eða Bovine somatotropin
(BGH eða BST). Afsprengi af því
er líka nefnt Posilac, sem er vaxtar-
hormón fyrir kýr sem ætlað var að
auka mjólkurframleiðslu þeirra með
innsprautun um allt að 10-16%, eða
um 10 pund á dag, að því er segir á
heimasíðu framleiðanda: „Posilac
er eitt besta tólið til að hjálpa þér
við að ná aukinni framlegð með
skjótum hætti.“
Þetta efni á rætur að rekja til
ársins 1937, mun vera þróað upp
úr erfðabreyttum E. coli bakteríum
(saurgerlum) og hét þá recombinant
bovine somatotropin (rBST).
Monsanto markaðssetti þetta undir
vörumerkinu Posilac á árinu 1994.
Hefur notkun þessa efnis orðið
tilefni til fjölda lögsókna.
Vörumerkið mun nú vera í eigu
Elanco Animal Health, sem er deild
í Eli Lilly and Company og kallað
ELANCO POSILAC®. Hefur
efnið verið leyft í Bandaríkjunum
en bannað í Kanada, Evrópu-
sambandslöndunum, Ástralíu, Nýja-
Sjálandi og Japan. Hafa hormónar úr
kálfakjöti sem fóðraðir hafa verið á
slíkri mjólk m.a. verið tengdir við
aukna tíðni brjóstakrabbameins í
konum. /HKr.
Heimildir:
h t tp: / /www.soarings p ir i t -
withtears.com/boycott/boycott-
monsanto.html
http://www.heureka.clara.net/
gaia/orange.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/
Bovine_somatotropin
http://www.elanco.us/products/
posilac.htm
http://www.ethicalinvesting.com/
monsanto/bgh.shtml
-
-
Framleiðum
Vélboða mykjudreifara
í mörgum stærðum
Heimasíða. www.velbodi.is
Þórisstaðir, Grímsnes
og Grafningshreppi
Um er að ræða jörðina Þórisstaði sem er 150 ha að stærð. Þar
af er ræktað land um 30 ha. Á jörðinni er 164,8 fm steinsteypt
íbúðarhús sem byggt var árið 1973. Að auki eru eftirfarandi
útihús: 212,0 fm hesthús og 137,6 fm sambyggð hlaða sem
búið er að innrétta sem trésmíðaverkstæði. Mikil uppbygging
er í sveitinni m.a. er nýr grunnskóli og glæsileg sundlaug og
íþróttahús á Borg sem er í ca. 10 km fjarlægð frá jörðinni. Stutt
er í alla helstu þjónustu m.a er heilsugæslustöð í Laugarási.
Selfoss er í um 30 km fjarlægð og Reykjavík um 80 km
fjarlægð. Verð 82,0 millj.