Bændablaðið - 16.02.2012, Blaðsíða 28

28 Bændablaðið | fimmtudagur 16. febrúar 2012
Forrit þarf stöðugt að þróa til
að halda í við tækniframfarir og
kröfur notenda. Á síðasta ári hófst
vinna við nýja kynslóð af hugbún-
aði fyrir sauðfjárbændur. Strax í
upphafi var ákveðið að þessi nýja
kynslóð yrði stefnumarkandi
fyrir öll vefforrit Bændasamtaka
Íslands, þar sem m.a. er tekið mið
af lausnum fyrir spjaldtölvur og
snjallsíma. Samhliða var sett í gang
vinna við að marka framtíðarsýn í
tölvumálum samtakanna.
Umtalsverðar breytingar hafa
orðið á starfsemi og áherslum upp-
lýsingatæknisviðs á undanförnum
árum, svo sem vegna nýrra áskorana
vegna aðhaldsaðgerða í ljósi niður-
skurðar í starfsemi samtakanna, en
ekki síður vegna breytinga í vél- og
hugbúnaði sem hafa rutt sér til rúms
undanfarið. Verkefni upplýsinga-
tæknisviðs hefur í auknum mæli
færst yfir á hugbúnaðarvinnu fyrir
ytri aðila.
Í þessu sambandi má nefna hug-
búnaðargerð fyrir Matvælastofnun,
en verkefni hafa færst frá
Bændasamtökunum til stofnunar-
innar, svo sem skráning og upp-
gjör forðagæslu. Áður hefur verið
fjallað um þá hugbúnaðargerð hér
í Upplýsingatækni og fjarskiptum.
Í fyrra var samningur við Völustall
ehf. um miðlægan gagnagrunn fyrir
gæludýr uppfylltur með opnun nýs
tölvukerfis og gengið var frá verk-
samningi við Landbúnaðarháskóla
Íslands um forritun á nýju kerfi
vegna sýnatöku.
Hvaða þróunarverkfæri
hentar best?
Í hugbúnaðarheiminum er alltaf hörð
samkeppni milli þróunarverkfæra.
Forrit fyrir bændur og ráðunauta hafa
verið skrifuð á margvíslegum for-
ritunarmálum í u.þ.b. fjóra áratugi,
eða síðan „skýrsluvélaþjónusta“,
eins og hún var kölluð í upphafi,
var sett á laggirnar. Allt hófst þetta í
stórtölvuumhverfi en byrjaði svo að
þróast í einkatölvuumhverfi fyrir um
20 árum síðan.
Í dag eru flest forrit upplýsinga-
tæknisviðs Bændasamtakanna þróuð
í JDeveloper frá Oracle, en það eru
WorldFengur, FJARVIS.IS, MARK,
SportFengur, Bústofn, Heilsa og
Dýraauðkenni. Þrjú forrit, HUPPA,
Afurð og Bændatorg, voru þróuð
á forritunarmálinu PHP, sem hug-
búnaðarfyrirtækið Stefna á Akureyri
vann í verktöku fyrir upplýsinga-
tæknisvið. Jörð.is, skýrsluhaldskerfið
í jarðrækt, er hins vegar þróað í for-
ritunarmálinu Python.
Miðlægir gagnagrunnar eru vist-
aðir í Oracle-gagnagrunnum og
hýstir hjá Advania (áður Skýrr).
Það skiptir sköpum varðandi lífslíkur
hugbúnaðar hvaða þróunarverkfæri
er valið og þar af leiðandi hefur það
áhrif á kostnað við hugbúnaðarþróun
í bráð og lengd, sem notandi hug-
búnaðarins situr á endanum uppi
með. Þess vegna verður að vanda
valið áður en ráðist er í smíði nýs
hugbúnaðar. Afleiðingar þessa vals
fylgja mönnum inn í framtíðina.
Áður en WorldFengur, flaggskip
„skipaflota“ Bændasamtakanna, var
smíðaður hafði mikil vinna farið
fram við val á hugbúnaðarlausn.
Áskorunin var sú að á þeim tíma
(í kringum 1998/9) sem ákveðið
var að búa til alþjóðlega útgáfu af
Feng, skýrsluhaldskerfi fyrir íslenska
hestinn, var við lítið að styðjast hér-
lendis varðandi tilbúin vefforrit
með miðlægum gagnagrunni með
þúsundum notenda um allan heim.
Fundir voru haldnir með helstu hug-
búnaðarfyrirtækjum hér á landi og
leitaðar uppi reynslusögur erlendis
frá. Niðurstaðan varð sú að þróa
WorldFeng í JDeveloper frá Oracle,
og samið var við Teymi og Skýrr,
sem voru helstu hugbúnaðarhús á
Íslandi á þeim tíma, um að vera bak-
hjarlar okkar í þeirri hugbúnaðargerð
sem var framundan.
Menn þekkja framhaldið;
WorldFengur er alþjóðlega við-
urkenndur sem einstakur í sinni
röð, og önnur helstu vefforrit
Bændasamtakanna voru þróuð með
ágætum árangri í sama umhverfi.
Breytingar, sem taka mið af
aðstæðum hverju sinni, eru nauð-
synlegar til að undirbúa framtíðina.
Hvernig gerum við það best þegar
kemur að vali á hugbúnaði? Þessari
spurningu höfum við á upplýsinga-
tæknisviði leitast við að svara á
undanförnum misserum.
Nú, þegar fyrir liggur ákvörðun
um að hefja vinnu við nýja kynslóð
hugbúnaðar, sem byrjað verður á
að þróa fyrir sauðfjárbændur, þá er
mikilvægt að veðja á réttan hest, eins
og gert var fyrir um 14 árum síðan.
Í þeim tilgangi að skoða hvað er að
gerast í hugbúnaðarþróun fyrir sauð-
fjárbændur erlendis hefur verið haft
samband við fyrirtæki í Frakklandi;
ISAGRI (stærsta hugbúnaðarfyrir-
tæki sem þróar forrit fyrir landbúnað
í Frakklandi) og CMRE (Institut de
l'élevage). Jafnframt var leitað eftir
hugsanlegri samvinnu.
Frjáls hugbúnaður eða
leyfisskyldur?
Á undanförnum misserum hefur
slagur staðið um hvort þróa eigi
tölvukerfi með svonefndum
„frjálsum hugbúnaðarlausnum“ (e.
open source) eða leyfisskyldum (e.
proprietary software). Síðarnefnda
lausnin krefst þess að leyfisgjöld séu
greidd fyrir notkun, lausnirnar eru
þjónustaðar af eigenda og notendur
eru háðir nýjum útgáfum.
Með frjálsum hugbúnaðarlausn-
um falla niður öll leyfisgjöld, svo
sem á Oracle og Microsoft. Jörð og
Snati eru þróuð í Python, sem er
í flokki frjáls hugbúnaðar. Gilles
Tasse hugbúnaðarverkfræðingur var
ráðinn til Bændasamtakanna í júní
á síðasta ári og er ákveðinn tals-
maður frjálsra hugbúnaðarlausna.
Hann er verkefnisstjóri fyrir hina
nýju kynslóð af forriti fyrir sauð-
fjárbændur, sem ber vinnuheitið
LAMB. Gilles hefur reynslu af
þróun hugbúnaðar fyrir fyrirtæki
og opinberar stofnanir í Frakklandi
(t.d. CERTU, Umhverfisráðuneyti
Frakklands, IFREMER, French
Reserach institute for Exploration of
the Sea, INRA, National Research
Institute for Agronomy). Gilles er
talsmaður þess að ný kynslóð for-
rita Bændasamtakanna verði þróuð
í Python, sem ætti að stytta þró-
unartíma og þar með lækka þróun-
arkostnað. Það vinnur vel með C,
C++ og Java. Að hans áliti tryggir
þróun með frjálsum hugbúnaðar-
lausnum öryggi, meira frelsi, betra
stuðningsnet og hagkvæmni í hug-
búnaðarþróun.
Ný kynslóð af hugbúnaði fyrir sauðfjárbændur
sviðsstjóri tölvudeildar
Bændasamtaka Íslands
jbl@bondi.is
Jón Baldur Lorange
Upplýsingatækni og fjarskipti
Framtíðarskipulag ráðgjafarþjónustu í landbúnaði
Undanfarna mánuði hefur
verið unnið að endurskoðun og
tillögum að endurskipulagningu
ráðgjafarþjónustu í landbúnaði.
Sú vinna sem er væntanlega í
gangi, og verður til umræðu á
næsta Búnaðarþingi, á meðal
annars rætur að rekja til ályktunar
stjórnar Bændasamtaka Íslands frá
16. september 2009. Þar var rædd
endurnýjun á búnaðarlagasamningi
og í framhaldi af því hugsanleg
e n d u r s k i p u l a g n i n g á
ráðgjafarþjónustu og bókað
sérstaklega um málið (sjá
fundargerð stjórnar BÍ frá 16. sept.
2009).
Eins og oft áður var skipaður starfs-
hópur til að vinna að málinu, en í hópn-
um áttu sæti Gunnar Guðmundsson,
Sigurður Eyþórsson og undirritaður.
Við skiluðum áfangaskýrslu inn á for-
manna- og framkvæmdarstjórafund
búnaðarsambandanna sem haldinn var
í Eyjafirði 6. nóvember 2009. Málið
fékk umfjöllun þar og í kjölfarið skip-
uðu fulltrúar búnaðarsambandanna
aðra nefnd. Sú vinna skilaði sér inn
á búnaðarþing 2010 og einnig 2011
og síðan var danskur ráðgjafi, Ole
Kristensen, fenginn til að rýna í þessi
mál og koma með tillögur til breyt-
inga. Jafnframt er milliþinganefnd
búnaðarþings starfandi með vinnslu
málsins.
Ég tel rétt að rifja aðeins upp úr
upphaflegu skjali okkar þremenn-
inga til formannafundar búnaðar-
sambandanna í nóvember 2009. Þar
ákváðum við að leggja til eftirfarandi
megintillögu:
„Að ráðgjafarþjónusta BÍ og Bsb
verði sameinuð í eitt rekstrarfélag
sem lúti einni stjórn. Ráðgjafar allra
búnaðarsambandanna auk ráðgjafar-
hluta og tölvuþjónustu BÍ renni í nýja
félagið.“
Sameignar- eða samvinnufélag
Í áliti okkar segir jafnframt varðandi
stjórnun og eignarhald:
„Eignarhald hins væntanlega
félags getur verið með mismunandi
hætti s.s. einkahlutafélag í eigu BÍ
og Bsb með misstórum hlutum,
sameignarfélag með jöfnum hlutum
eða samvinnufélag. Samkvæmt
skilningi starfshópsins er BÍ tilbúið að
ræða hvort sem er að Bsb eigi félagið
að fullu, eignarhald verði blandað eða
að BÍ eigi það að fullu.“
Mér finnst mikilvægt að rifja þetta
upp þar sem í kynningu á haustfundum
BÍ haustið 2011 var málið kynnt
þannig að ráðgjafarstarfsemin í
heild sinni færi undir BÍ. Að mínu
mati er vænlegra að skoða frekar
að búnaðarsamböndin taki þessa
þjónustu alfarið yfir, eða í samvinnu
við BÍ, en eðli þessarar þjónustu er
þannig að stjórn og ákvarðanataka
verða að vera sem næst grasrótinni
en mega ekki koma að ofan.
Jafnframt má vel hugsa málið
áfram í þann farveg að skilið verði
algjörlega á milli hagsmunagæslu
BÍ fyrir atvinnuveginn og
ráðgjafarhlutans, þannig að
eftir standi BÍ sem leiðandi afl í
hagsmunagæslu í samstarfi við
búgreinafélögin en ráðgjafarhlutinn
og þróunarstarf tengt honum verði
alfarið búnaðarsambandanna í
samvinnu við þá aðila sem þau kjósa
til samstarfs.
Áður en unnið verður mikið
lengra í tillögum til breytinga er
nauðsynlegt að skoða núverandi
lagaumhverfi og gera sér grein fyrir
hverju þarf að breyta í löggjöfinni til
að tillögur geti orðið að veruleika,
en ráðgjafarþjónusta í landbúnaði
byggir á búnaðarlögum nr 70/1998.
Ef ekki er vilji til breytinga á þeim
lögum, þá hefur það lítið gildi að
halda áfram með málið.
Mikilvægi þess að hafa samráð og
samvinnu við núverandi starfsmenn
um breytingar verður seint ofmetið
– ef menn vilja ná árangri. Enn sem
komið er höfum við starfsmenn helst
fréttir út frá einstökum fundum þar
sem þetta er rætt. Því meira samráð
og hlutdeild í ákvarðanatöku við
starfsmenn, þess meiri líkur eru á
að svona eðlisbreyting takist vel.
Á vormisseri 2008 tókum við
Jóhannes Hr. Símonarson, sem þá
var ráðunautur hjá Búnaðarsambandi
Suðurlands, námskeið í
Verkefnastjórn hjá Endurmenntun
Háskóla Íslands. Sem lokaverkefni
tókum við fyrir ráðgjafarþjónustu
innan landbúnaðarins, forsöguna,
þáverandi stöðu, SVÓT-greiningu
og hvernig mætti sjá fyrir sér
framtíðina. Niðurstaða okkar var sú
að til að gera þjónustuna öflugri
og skilvirkari ætti að sameina
kraftana á landsvísu. Einnig ætti
að hafa það sem eitt meginmarkmið
að slík sameining yrði án þess að
hafa eina meginstarfsstöð. Gert
yrði ráð fyrir að nýta sem best
þann mannafla sem til staðar er
og/eða gefa ráðgjafarþjónustunni
tækifæri til að hafa í vinnu bestu
starfsmenn sem hægt er að fá, óháð
búsetu viðkomandi. Þannig ætti að
vera hægt að skapa starfsmönnum
mjög spennandi starfsumhverfi.
Í verkefninu settum við fram
hvernig við sáum fyrir okkur
mögulegt skipulag þessarar
þjónustu í einu fyrirtæki. Eins og
sést á skipuritinu er gert ráð fyrir
að í stað sex ráðgjafarmiðstöðva
og ráðgjafarsviðs Bændasamtaka
Íslands verði stofnað eitt fyrirtæki,
Ráðgjafarþjónusta landbúnaðarins.
Bændasamtök Íslands verði eftir
þessa skipulagsbreytingu eingöngu
í hagsmunagæslu fyrir bændur og
atvinnuveginn í heild.
R á ð g j a f a r þ j ó n u s t a
landbúnaðarins væri fyrirtæki í eigu
bænda og stjórn hins nýja félags
skipuð þeim. Undirbúningsstjórn
gæti verið skipuð einum fulltrúa
frá hverju búnaðar¬sambandi sem
og fulltrúa Bændasamtaka Íslands.
Möguleikar á meiri skilvirkni
Þar sem eigna- og skuldastaða
núverandi búnaðarsambanda/
héraðsmiðstöðva sem og
Bændasamtaka Íslands er mjög
mismunandi væri óhægt um vik að
sameina þau. Búnaðarsamböndin
myndu a.m.k. fyrst um sinn vera
eignarhaldsfélög og gætu t.a.m.
leigt hinni nýju Ráðgjafarþjónustu
skrifstofu¬aðstöðu og aðrar eignir
eftir því sem við á.
Með sameiningu og nýju
skipuriti yrðu ákveðnir möguleikar
á að ná meiri skilvirkni í
þjónustunni en er í dag. Núverandi
hólfaskipting yrði lögð af en landið
allt yrði eitt þjónustusvæði. Hins
vegar væri ekki gert ráð fyrir
einni miðlægri starfstöð, heldur
yrði starfsemin þróuð út frá
núverandi starfsstöðvum og búsetu
starfsmanna á hverjum tíma.
Auk þessa nýja skipurits yrði
farið í að skilgreina verkefni og
verkferla betur og kostnaðarmeta
einstök verkefni. Samhliða yrði
unnið að heildarendurskoðun á
fjármögnun starfsins.
Eins og áður hefur komið fram
er hluti starfseminnar unninn
fyrir opinbert fjármagn. Þann
hluta er nauðsynlegt að skilgreina
nákvæmlega og kostnaðarmeta.
Á sama hátt þarf að skilgreina
hvaða verkefnum á að sinna fyrir
þá fjármuni sem atvinnuvegurinn
sjálfur leggur til starfseminnar
í gegnum hið svokallaða
búnaðargjald.
Fyrst að þessu loknu er hægt
að segja hvaða þjónustu á að selja
beint til einstakra notenda og
hvernig eigi að verðleggja hana.
Upplýsingatæknibásinn