Bændablaðið - 16.02.2012, Blaðsíða 26

26 Bændablaðið | fimmtudagur 16. febrúar 2012
Utan úr heimi
Nýjar áherslur í fæðuöflun
jarðarbúa
Um tveir þriðju hlutar þeirra
jarðarbúa, sem teljast fátækir, eru
bændur sem stunda smábúskap
í þróunarlöndunum. Þeim stafar
einnig meiri hætta en öðrum af
breytingum á veðurfari jarðar-
innar, sem hefur farið hlýnandi.
Jafnframt búa þeir við slæmar
aðstæður til geymslu matvæla og
erfiða samkeppni við ríkar þjóðir,
sem krefjast viðskiptafrelsis og
beita þar fyrir sig Alþjóða við-
skiptastofnunni, WTO.
Afleiðing þessa er sú að íbúar
þróunarlandanna flytja til bæja
og borga í leit að betri lífsafkomu
en eftir standa mannlaus þorp og
ónytjað ræktunarland. Af flatarmáli
Noregs eru um 3% notuð til land-
búnaðar og matvælaframleiðslu.
Það hlutfall minnkar jafnt og þétt
og undanfarin sex ár hafa um 27.000
hektarar ræktaðs lands verið teknir úr
notkun, jafnframt því sem bændum
hefur fækkað um 6.200 á sama tíma.
Mikið af ræktunarlandi á yfirgefnum
norskum jörðum er þannig staðsett
að það nýtist ekki öðrum bændum.
Sífellt fleiri gera sér grein fyrir
því að þessi þróun er óæskileg, hvort
sem er fyrir Noreg eða alþjóða-
samfélagið. Veðurfarsbreytingar og
minna tiltækt ræktunarland, jafnt
í Evrópu og öðrum heimsálfum,
munu knýja á um aðgerðir. Þar
mun einnig hafa nokkuð að segja að
aukin notkun tilbúins áburðar skilar
ekki sama árangri og áður eða hann
verður torfengnari, einkum fosfór,
sem spáð er að gerist um miðja þessa
öld. Samstaða fer vaxandi meðal
þeirra, sem fjalla um matvælaþörf
jarðarbúa, um það að landbúnaður
sem stundaður er á litlum einingum,
nýtir sér fjölbreytta tækni og hefur
lágmarksþörf fyrir vökvun eigi sér
mesta framtíð í því að sjá fólki fyrir
fæðu.
Í efnaðri heimshlutum vex skiln-
ingur fólks á þeirri hættu sem stafar
af veðurfarsbreytingum á jörðinni.
Það beinir jafnframt sjónum fólks
að því að hagkvæmt sé að draga úr
flutningum á hráefnum í matvæli
um langan veg Þessi sjónarmið eru
einkum áberandi í Bandaríkjunum,
þar sem aukinn áhugi er á að draga
úr stærð bújarða.
Í Evrópu hefur áhugi almennings
einnig vaxið á matvælum af heima-
slóðum sem og lífrænt framleiddum
mat. Noregi ber skylda til að huga
betur að þessum sjónarmiðum og
auka eigin hlut í matvælum þjóðar-
innar. Mikilvægur þáttur í því er
aukin fræðsla um uppruna þeirra
matvæla sem fólk neytir.

Nationen 24. nóv. 2011,
vAnnette Jörstad, stytt
Sú aðferð að breyta timbri í gas var mikið notuð á árum áður:
Yfir ein milljón viðarknúinna ökutækja
á götunum í seinni heimstyrjöldinni
Hlýnun jarðar getur skaðað
efnahag Kína. Það er niðurstaða
skýrslu sem unnin er að frum-
kvæði þarlendra stjórnvalda. Úlit
er fyrir minnkandi vatnsmagn í
ám og vötnum og að þurrkar auk-
ist. Þessar breytingar geta dregið
úr fæðuframleiðslu í Kína, segir í
skýrslunni, sem fjallar um afleið-
ingar hlýnandi veðurfars á efna-
hag þjóðarinnar. Í skýrslunni er
því slegið föstu að losun gróður-
húsalofttegunda af mannavöld-
um með vaxandi iðnvæðingu,
auknum samgöngum og breyttri
landnotkun, valdi hlýnun í loft-
hjúpnum sem þegar til lengdar
lætur muni ógna efnahag þjóð-
arinnar og matvælaframleiðslu.
Þetta er niðurstaða skýrslunnar,
sem er 710 bls. að lengd.
Kínverjar losa nú mest allra
landa á jörðinni af gróðurhúsa-
lofttegundum, segir í skýrslunni.
Jafnframt er þar gert ráð fyrir að
losunin aukist enn frekar á næstu
árum og að ekki fari að draga úr
henni fyrr en um 2030, en verulegur
samdráttur verði fyrst um 2050.
Kínverjar áætla ennfremur að
breytingar á veðurfari muni leiða
til 5-20% samdráttar í kornfram-
leiðslu fram til ársins 2050. Aukinn
koltvísýringur í andrúmslofti, sem
jurtir binda, getur vegið þarna að
nokkru leyti upp á móti. Jafnframt
er bent á að framfarir í landbúnaði
geti sums staðar bætt upp þá upp-
skeru sem tapast annars staðar.
Viðurkennt er að veðurfarsbreyt-
ingar hafi bæði jákvæð og neikvæð
áhrif en að hin neikvæðu vegi þó
þyngra, segir veðurfarsfræðingur-
inn Lin Erda, einn af aðalhöfundum
skýrslunnar, í viðtali við fréttastofu
Reuters. Veðurfarsfræðingar og
embættismenn skrifuðu skýrsluna
í sameiningu og er hún byggð upp
á sama hátt og hliðstæð skýrsla frá
árinu 2007.
Dýrari aðlögun
Til eru ýmis ráð til að laga mat-
vælaframleiðslu að breyttu veðurfari
en þó er ljóst að kostnaður við það
mun fara vaxandi, segir Lin Erda.
Áætlað er að meðalhiti í Kína árið
2050 verði um 2,5-4,6°C gráðum
hærri en meðalhitinn 1961-1990.
Þessi hækkun getur haft alvarlegar
afleiðingar fyrir vatnsbúskap í land-
inu. Þá er búist við því að úrkoman
falli á skemmri tíma en áður en það
leiðir aftur til þess að þurrkatímabil
og flóðatímabil verði meira áberandi.
Á láglendi er einnig búist við því að
hækkun sjávarstöðu ógni þéttbýlum
svæðum.
Nationen, 19. janúar 2012.
Breytingar framundan
á veðurfari í Kína
Þær aðferðir sem Þorbjörn A.
Friðriksson efnafræðingur lýsti
í síðasta Bændablaði við að
umbreyta lífmassa eins og grasi
og timbri í gas, olíu og fleiri efni er
vel þekkt. Því séu engir tæknilegir
örðugleikar á að hefja slíka fram-
leiðslu hérlendis. Segir Þorbjörn
að þessi aðferð hafi m.a. verið
uppistaðan í gasvæðingu borga í
Evrópu á átjándu-, nítjándu- og
í byrjun tuttugustu aldar þegar
jarðolía var ekki orðin eins algeng
á markaði og síðar varð. Var þessi
aðferð við framleiðslu á fljótandi
eldsneyti m.a. mikið notuð bæði í
fyrri og seinni heimsstyrjöldinni.
Yfir ein milljón „viðarökutækja“
var í notkun
Sú aðferð að kola timbur með hita til
að framleiða gas var af illri nauðsyn
mjög mikið notuð víða um heim á
árum seinni heimstyrjaldarinnar.
Yfir ein milljón slíkra ökutækja, sem
stundum voru kölluð Woodmobiles
eða viðarökutæki, var í notkun í
heiminum í stríðinu og sjást þau jafn-
vel enn þann dag í dag. Þar af voru
500 þúsund í Þýskalandi, 73.000 í
Svíþjóð, 65.000 í Frakklandi, 10.000
í Danmörku, 9.000 í Noregi, 9.000
í Austurríki, nærri 8.000 í Sviss, Í
Finnlandi voru 43.000 slík ökutæki
í notkun 1944, þar af 30.000 trukkar
og rútur, 7.000 einkabílar, 4.000
dráttarvélar og 600 bátar.
Viðarknúnir bílar voru einnig
notaðir í Bandaríkjunum, Kanada
og Asíu, en þó einkum Ástralíu þar
sem voru um 72.000 slík ökutæki.
Ökutækjum með viðarbrennara
fækkaði ört með tilkomu aukinnar
olíuvinnslu eftir stríð. Á árunum
upp úr 1950 voru þó enn í notkun
um 20.000 viðarökutæki í Vestur-
Þýskalandi.
Frekari þróun
Svíar settu á fót viðamiklar rann-
sóknir árið 1957 til að kanna hvernig
mætti nýta timbur sem eldsneyti þar
sem landið hafði engan aðgang að
olíulindum. Voru þessar rannsóknir
styrktar af Volvo. Skilaði þetta Svíum
margvíslegri tækniþekkingu þar sem
bílar og dráttarvélar voru eknar meira
en 100.000 kílómetra í tilraunum.
Niðurstöðurnar rötuðu síðan inn í
skýrslu FAO árið 1986. Hafa Svíar
og ekki síður Finnskir áhugamenn nýtt
sér þessar niðurstöður til að þróa við-
ar-gas tæknina áfram. Þorbjörn segir
að tæknin við slíka framleiðslu á gasi
sé vissulega orði mjög fullkomin.
Hinsvegar er raunhæfara að fram-
leiða eldsneyti í formi gass, dísil-
olíu eða annars orkumiðlara í stórum
stöðvum fremur en að vera með
litlar eldsneytisframleiðslustöðvar
á hverju einasta ökutæki. /HKr.
Franskur Peugeot af árgerð 1940 með búnaði til að umbreyta timbri í gas
sem síðan var notað til að knýja mótor bílsins.
PkW bifreið í Þýskalandi með Holzgas-Generator sem framleiddi gas úr timbri.
Volvo í Svíþjóð setti á fót viðamiklar rannsóknir árið 1957 á því hvernig nýta
mætti timbur sem eldsneyti á ökutæki. Spurningin er þó hvort allir bíleig-
endur séu tilbúnir að hafa slíka orkustöð á afturstuðaranum eins og eigandi
þessarar Volvo 240 bifreiðar.
Ýmsar útgáfur voru til af eldsneytis-
búnaði timburknúnu bílanna.
Um 20 þúsund mótmæltu í Þýskalandi:
Vilja afleggja verksmiðjubúskap
og erfðabreytta ræktun
Yfir 20 þúsund manns mættu til
útifundar í Berlín laugardaginn
21. janúar til að mótmæla verk-
smiðjubúskap, stórbúskap með lif-
andi dýr og erfðabreyttri ræktun.
Einnig hneykslismálum og meintri
ósanngjarnri ræktunarstefnu sem
viðgengist um allan heim.
Í hópi mótmælenda voru fulltrúar
90 mismunandi hópa og samtaka,
þar á meðal dýravelferðarsamtaka,
bændur í lífrænni ræktun og neyt-
endur. Var höfð uppi krafa um að
Angela Merkel, kanslari Þýskalands,
og landbúnaðarráðherrann Ilese
Aigner beittu sér fyrir breytingum
á núverandi kerfi.
Þrátt fyrir leiðindaveður og
slyddu hlýddu mótmælendur á
ræður og músík og fylgdust með
þegar fjögurra tonna skúlptúr var
afhjúpaður, en hann ber heitið „Wir
haben es satt“ sem útleggja má á
íslensku sem „Við höfum fengið
nóg“. Skúlptúrinn er eftir Stephan
Kreppold, sem er bóndi sem stundar
lífræna ræktun. Er þetta í annað sinn
síðan 2010 sem mótmæli af þessum
toga fara fram í Þýskalandi undir
slagorðunum „Við höfum fengið
nóg“. Segja mótmælendur að stefna
Evrópusambandsins og landbúnaðar-
ráðuneytisins hafi gengið í öfuga
átt. Stefnan sé undirlögð af skandal
vegna díoxínmengunar og fúkkalyfja
í kjöti.
Sjónvarpsforkólfurinn Sara
Wiener krafðist þess á fundinum að
akuryrkjuiðnaður yrði aflagður og
þess í stað horfið til sjálfbærrar akur-
yrkju. Sagði hún að fúkkalyfjaónæmar
bakteríur, sem nýlega fundust í kjúk-
lingakjöti, væru aðeins toppurinn á
ísjakanum. „Við erum búin að fá upp í
kok af stöðugum matvælasköndulum.
Það er kominn tími til að almenningur
dragi sínar ályktanir af þessu,“ sagði
Wiener í viðtali á vefsíðu áhuga-
manna um lífræna ræktun.