Bændablaðið - 16.02.2012, Blaðsíða 33

33Bændablaðið | fimmtudagur 16. febrúar 2012
Margir halda að Ísland standi í
samningaviðræðum um aðild að
ESB. Bara svona að kíkja í pakk-
ann dæmi og sjá hvað er í boði,
og ef okkur líst ekki á það sem er
í boði getum við hætt við aðild og
fellt hugsanlegan samning í þjóð-
aratkvæðagreiðslu. Þetta er mikill
misskilningur. Eina leið Íslands
til þess að fá aðild að ESB er með
fyrirfram aðlögun á því regluverki
ESB, sem við höfum ekki þegar
tekið upp vegna EES-samningsins,
áður en til þjóðaratkvæðagreiðslu
um aðild kemur.
Það er einfaldlega ekki hægt að
„kíkja í pakkann“ og sjá svo til. Nú
eru liðin tvö og hálft ár síðan Alþingi
samþykkti tillögu þess efnis að Ísland
skyldi sækja um aðild að ESB og á
þeim tímapunkti vissu fáir, þar með
talinn undirritaður, hvernig aðildar-
ferlinu væri háttað. Eftir að rýnivinn-
unni lauk, þar sem borin var saman
löggjöf ESB og Íslands, kom fyrst
í ljós hvaða löggjöf þarf að breyta
til þess að Ísland geti gerst aðili að
ESB. Hafa þarf það í huga að það er
Ísland sem ætlar að ganga inn í ESB,
en ekki öfugt. Það þýðir að Ísland
þarf að taka upp alla löggjöf ESB í
öllum málaflokkum.
35 samningskaflar
Í allt eru þetta 35 samningskaflar
sem allir eiga sameiginlegt að á
þeim eru svokölluð opnunarskilyrði
og lokunarskilyrði. Þetta þýðir að
til þess að hægt sé að hefja „samn-
ingaviðræður“ í hverjum og einum
kafla þarf Ísland fyrst að upp-
fylla opnunarskilyrði hvers kafla
fyrir sig áður en hægt er að hefja
aðlögun að efni viðkomandi kafla.
Aðlöguninni að regluverki hvers
kafla lýkur svo ekki fyrr en Ísland
hefur uppfyllt lokunarskilyrði hvers
kafla fyrir sig og geri Ísland það, þá
telst „samningaviðræðunum“ um
viðkomandi kafla lokið og honum
verður ekki breytt frekar eftir það,
nema aðstæður breytist verulega.
Ísland hefur þegar innleitt löggjöf
ESB í átta samningsköflum í gegnum
EES-samninginn og voru þeir kaflar
fljótafgreiddir fyrir skemmstu. Þeir
voru opnaðir og svo var þeim lokað
sama daginn. Búið er að opna þrjá
kafla til viðbótar, en þeir eru kafli
nr. 5; Opinber innkaup, kafli nr.
10; Upplýsingasamfélagið og fjöl-
miðlar og svo kafli nr. 33, sem nefnist
Framlagsmál.
Eftir standa þá 22 kaflar sem
ekki er búið að opna, en í tveimur
köflum til viðbótar hefur ESB lagt
fram opnunarskilyrði sem Ísland
hefur ekki orðið við enn sem komið
er. Þetta eru kaflinn Byggðastefna og
svo kaflinn um landbúnaðarmál og
dreifbýlisþróun.
Ísland neitar að verða við
opnunarskilyrðum ESB
Til stóð
að opna
kaflann um
landbúnað
á síðasta
ári og hefja
um hann
„viðræður“.
Opnunarskilyrði ESB lágu fyrir sl.
haust, þegar rýniskýrslan var komin
fram.
Á fundi samningahóps um land-
búnaðarmál og dreifbýlisþróun, sem
haldinn var fyrir um ári síðan, var
lögð áhersla á að vinna við gerð
samningsafstöðu Íslands yrði sett
af stað og lokið eigi síðar en 1. maí
2011. Sú vinna fór í raun aldrei af
stað og er með öllu óvíst að hún verði
nokkurn tíma unnin.
Landbúnaðarráðherra neitaði að
verða við opnunarskilyrðum ESB á
síðasta ári og sendi frá sér tilkynn-
ingu þess efnis að Ísland myndi ekki
breyta núverandi landbúnaðarkerfi
fyrr en þjóðin hefði samþykkt aðild
að ESB í þjóðaratkvæðagreiðslu, sem
var fullkomlega eðlileg ákvörðun.
Þetta hafði þær afleiðingar að
engar „viðræður“ hafa farið fram
um regluverk ESB varðandi land-
búnaðarkaflann, enda er það skilyrt
af hálfu ESB að Ísland hefji aðlögun
að þeim reglum sem gilda í landbún-
aði í ESB á meðan samningskaflinn
um landbúnað er í „viðræðuferli“.
Seint á síðasta ári barst bréf frá
ESB sem hljóðaði á þá leið að þar
sem Ísland hefði ekki hafið nauð-
synlega aðlögun að landbúnaðar-
stefnu ESB væri ekki hægt að hefja
viðræður við Ísland um þann kafla.
Það að auki krafðist ESB nákvæmrar
tímaáætlunar um það hvenær Ísland
ætlaði að uppfylla opnunarskilyrðin.
Þetta er ástæða þess að engar „við-
ræður“ standa nú yfir um landbúnað-
arkaflann og undirstrikar enn frekar
aðlögunarkröfur ESB.
Hver voru opnunarskilyrðin?
Opnunarskilyrði
ESB í landbún-
aðarkaflanum
voru fyrst og
fremst þrjú. Eitt
þeirra fólst í því að Ísland kæmi á
fót svokallaðri greiðslustofu land-
búnaðarins. Annað var að hafin yrði
vinna að nákvæmum kortagrunni af
öllum bújörðum í landinu, kortlagn-
ingu og mælingu á ræktun bænda -
svokallað landupplýsingakerfi. Það
þriðja var krafa um breytingu á fyrir-
komulagi búreikninga, í þá átt sem
gerist í FADN (e. farm accountancy
data network).
Greiðslustofa landbúnaðarins er
hugsuð til þess að hafa yfirumsjón
með greiðslu á landbúnaðarstyrkjum
frá ESB þegar og ef til þess kemur
að Ísland verði aðili að ESB.
Reiknað hefur verið út að miðað
við umfang greiðslustofnana annara
landa ESB muni 20-30 manns vinna
við íslensku greiðslustofuna. Þetta er
vegna mikillar skriffinnsku, skýrslu-
halds og skoðunar á mánaðarlegum
skýrslum frá bændum. Þess vegna
þurfi svona marga starfsmenn til
þess að fara yfir gögnin og reikna
út styrki til hvers og eins bónda.
Þess má geta að einungis þarf tvo
starfsmenn í hlutastarfi til að reikna
út beingreiðslur til allra bænda á
Íslandi samkvæmt núgildandi bein-
greiðslukerfi. Enda er það mjög
einfalt í framkvæmd.
Hægt er að taka dæmi af Króötum,
en Króatía samþykkti aðild að ESB
nú snemma á þessu ári eftir 10 ára
aðlögunarferli. Í Króatíu eru íbúar
um 4,5 milljónir. Áætlað er að fjöldi
bænda þar í landi sé eitthvað á annað
hundrað þúsund. Áætluð mannafla-
þörf króatísku greiðslustofunnar er
518 manns.
Kortagrunnurinn (landupplýs-
ingakerfi) er hugsaður sem megin-
stoðin í því sem greiðslustofan á að
reikna út. Það er að segja, þar sem
megnið af landbúnaðarstyrkjum ESB
er greitt út miðað við hvern hektara
lands í ræktun þarf auðvitað að finna
út hektaraumfang hvers og eins bónda
á Íslandi, svo að kerfið virki eins og
í ESB. Það er auðvitað gríðarlegt
verk að taka loftmyndir af allri tún-
og akurrækt á landinu, heimsækja
allar jarðir, mæla og skrá nákvæma
stærð túna á öllum býlum landsins.
Kortagrunnurinn verður síðan settur
upp á rafrænan hátt. Ólíklegt þykir
að þeir kortagrunnar sem þegar eru
til og íslenskir bændur notafæra sér
við t.d. áburðaráætlanir og fleira, séu
nógu góðir fyrir greiðslustofuna. Allt
verkið verður að vinnast frá grunni.
Úthaginn íslenski er síðan alveg sér-
stakt viðfangsefni. Kostnaðurinn við
þetta verkefni verður alveg gígan-
tískur. Varðandi búreikninga þarf
að taka upp sama kerfi og er notað í
ESB, sem er nokkuð frábrugðið því
sem notað er á Íslandi í dag.
Lokunarskilyrði ESB
Samninganefnd Íslands í landbún-
aðarkaflanum var líka kynnt hver
lokunarskilyrðin yrðu af hálfu ESB.
Þau eru frekar einföld. Ísland þarf að
sýna fram á það með óyggjandi hætti
að nýja kerfið, sem áður er lýst, virki,
með því að sýna það í verki - með
öðrum orðum að taka landbúnaðar-
styrkjakerfi ESB upp og það áður en
til þjóðaratkvæðagreiðslu um aðild
kemur...
Er þá um eitthvað að semja?
Þetta eru auðvitað ekki neinar samn-
ingaviðræður, heldur ósköp einfald-
lega fyrirfram aðlögun að ESB áður
en þjóðin er spurð hvort hún vilji
ganga inn í sambandið eða ekki. Því
er ekki um neitt að semja.
Eina spurningin er hversu fljótir
Íslendingar verða að laga sig fyrir-
fram að regluverki ESB. Það má
öllum vera ljóst að þetta eru ekki
samningaviðræður í hefðbundnum
skilingi þess orðs heldur er þetta
aðlögun. Margir halda enn að
aðlögunin að ESB fari fram eftir
að aðildarsamningur hafi verið sam-
þykktur í þjóðaratkvæðagreiðslu, en
svo er aldeilis ekki.
Aðlögunin fer fram á meðan
á aðildarviðræðum stendur og
er í raun lokið áður en til þjóðar-
atkvæðagreiðslu kemur. ESB krefst
þess að aðildarríkið geti sýnt fram á
það, frá fyrsta degi aðildar, að það
sé tilbúið til fullrar þátttöku í ESB
sem fullgilt aðildarríki og enginn
tími verður gefinn til aðlögunar að
regluverki ESB eftir á. Þegar þjóðin
fær síðan að kjósa um aðildarsamn-
ing stendur hún frammi fyrir orðnum
hlut, sem erfitt getur reynst að vinda
ofan af, segi þjóðin nei á kjördegi.
Reglur ESB um hvernig viðræðu-
ferlið fer fram má finna í sérstökum
bæklingi frá árinu 2011 sem heitir
„The European Union's enlargement
policy“ eða stækkunarstefna ESB. Í
honum segir orðrétt (þýtt úr ensku):
„Í fyrsta lagi er mikilvægt að
undirstrika það að hugtakið samn-
ingaviðræður getur verið misvísandi.
Aðildarviðræður snúast um skilyrði
fyrir og tímasetningar á upptöku
umsóknarlands á reglum ESB, fram-
kvæmd þeirra og beitingu - sem fylla
100 þúsund blaðsíður. Um þessar
reglur ... verður ekki samið.“
Eins og áður segir á eftir að opna
22 kafla og það eru engin smá mál
- kaflarnir um frjálsa vöru og fjár-
magnsflutninga, samkeppnismál,
fjármálaþjónustu, matvælaöryggi
og dýra- og plöntuheilbrigði,
sjávarútvegsmál, orkumál, skatta-
mál, umhverfismál og neytenda- og
heilsuverndarmál, svo að eitthvað sé
nefnt. Þó svo að Ísland hafi uppfyllt
einhver ákvæði í fyrrnefndum köflum
í gegnum EES-samninginn standa
eftir mörg „samningsatriði“ sem eftir
er að uppfylla. Svo er auðvitað alveg
eftir að taka kaflann um sjávarútveg
fyrir, en eins og kunnugt er var hann,
rétt eins og landbúnaðarkaflinn,
undanskilinn í EES-samningnum á
sínum tíma.
Mögulegur aðildarsamningur
getur aldrei orðið að veruleika fyrr
en Ísland hefur uppfyllt öll lokunar-
skilyrði allra samningskaflanna 35.
Því er alveg ljóst að mjög langt er
í land með að aðildarsamningur við
ESB líti dagsins ljós og alveg klárlega
ekki áður en kjörtímabil núverandi
ríksstjórnar rennur út árið 2013.
Fyrir alþingiskosningarnar 2009 settu
nokkrir þingmenn Samfylkingarinnar
fram hugmyndir sínar um tímaram-
mann á þessu ferli. Þar var gert ráð
fyrir því að kosið yrði um aðildar-
samning snemma á síðasta ári, 2011.
Þá átti að taka upp evruna við hátíð-
lega athöfn á Þingvöllum á 200 ára
afmæli Jón Sigurðssonar.
Þessar hugmyndir benda nú mjög
eindregið til þess að það ágæta fólk
hafi ekki haft hundsvit á því sem
það var að tala um, nema að það
hafi þá talað gegn betri vitund, sem
er auðvitað ekki útilokað.
Allt um gang aðlögunarinnar
að ESB má sjá á vef utanríkisráðu-
neytisins hér: http://esb.utn.is/, sem
þessi grein er m.a. byggð á, auk
samtala við aðila úr samninganefnd
Íslands um landbúnaðarmál.
Hermann Aðalsteinsson
bóndi, Lyngbrekku.
SK
ES
SU
H
O
R
N
2
01
2
Er um eitthvað að semja?