Fréttatíminn - 11.03.2011, Blaðsíða 20

OKKAR Framtíð er ný og kærkomin trygging sem
snýst um „efin” í lífi barna okkar og ungmenna og
fjárhag þeirra á fullorðinsárum. Allar upplýsingar
eru á vefsetrinu okkar.is og þar er unnt að ganga
frá tryggingarkaupum með einföldum hætti.
Er þitt barn
barn?
ze
b
ra

„efin
”
Framtíð
o
g
fjá
rhag fullor
ði
n
sá
ra
n
n
afyrir
í lífin
u
annars staðar á Norðulöndum ef
þessir hópar sættu ekki neinu að-
haldi eða eftirliti.“
En Ögmundur, það er nú varla hægt
að segja að yfirvöldum hafi tekist að
halda aftur þessum hópum. Þeir hafa
verið að berjast með sprengjuvörpum
og vélbyssum í Kaupmannahöfn en
danska leyniþjónustan og öryggislög-
reglan er þó örugglega sú öflugasta á
Norðurlöndunum. Hafa þessar heim-
ildir eitthvað að segja?
„Ég spyr þig þá á móti: Á þá bara að
gefast upp?“
Alls ekki. Það á að beita þeim laga-
ramma sem þegar er fyrir hendi. Er
þetta ekki dæmi um þekkta tilhneig-
ingu til að beita ákveðnum mála-
f lokkum til að útvíkka heimildir
lögreglunnar til að hafa eftirlit með
borgurunum í nafni góðs málstaðar?
Óttastu ekki að þetta skref verði til
þess?
„Nei, ég geri það ekki. En mér finnst
spurningin fullkomlega réttmæt.
Gagnrýnin umræða um þessi mál
er beinlínis nauðsynleg og í henni
liggur vörnin fyrir mannréttindin.
Við megum ekki horfa eingöngu til
þess sem illa hefur tekist til með og
hverfa frá því sem gæti hugsanlega
orðið til góðs. Og þótt George Bush
hafi notað hryðjuverkaógnina til
þess að koma á lögregluríki í Banda-
ríkjunum er ekki þar með sagt að
við eigum að gefast upp gagnvart
glæpahópum á Íslandi. Þetta tvennt
er gerólíkt. Ásetningur okkar er allt
annar en að styrkja eftirlitsþjóð-
félag hér almennt. Við ætlum að
vera mjög meðvituð um allar þær
hættur sem fyrir hendi eru með
auknum heimildum lögreglunnar.
Við viljum búa til lagaramma sem
er traustur og dugar inn í framtíðina
og gerir ráð fyrir að menn komi og
fari á öllum stigum stjórnsýslunnar,
bæði innan lögreglunnar og innan
stjórnkerfisins. Þetta er viðfangs-
efnið sem liggur fyrir.
Eftirlit með umhverfisvernd-
arhópum?
Áttu við að það hvernig heimildirnar
verða nýttar í framtíðinni geti ekki
farið eftir því hverjir eru við stjór-
nvölinn á hverjum tíma? Er hægt að
fullyrða að þær þröngu skilgreiningar
sem þú talar um verði ekki yfirfærðar
á aðra hópa þegar fram í sækir?
„Það er ekkert sem kemur í veg fyr-
ir að það geti gerst; það er að segja
að lögum verði breytt í framtíðinni.“
Ég er ekki að tala um lagabreytingar
heldur að þessar rýmkuðu heimildir
verði nýttar til að fylgjast með öðrum
hópum sem kunna að þykja ógna al-
mannahag?
„Þetta þurfum við að hafa í huga.
Þess vegna þurfa lögin og reglurn-
ar, sem dómstólar veita heimildir
eftir, að vera mjög skýr. Ég er að
tala um takmarkandi reglur. Þannig
verður þetta að vera til að koma í
veg fyrir að það gerist sem þú ert að
nefna. Í annan stað þarf að huga að
því hvort það þurfi að veita þessum
málum þinglegt aðhald; hvort okk-
ar lýðræðislega kjörna samkunda
eigi að koma að þessu eftirliti. Það
er eitt af því sem við íhugum þegar
við erum að smíða þetta kerfi inn í
framtíðina. Þetta eru þættir sem á
að taka mjög alvarlega.“
Er þetta raunhæft? Nýlega var upp-
lýst að breska lögreglan hefði verið
með útsendara undir fölsku flaggi
meðal umhverfisverndarhópsins
Saving Iceland hér á Íslandi. Hvað
kemur í veg fyrir að í framtíðinni
verði rýmkuðum rannsóknarheim-
ildum beint að slíkum hópum?
„Við ætlum ekki út á þær brautir.
Lögreglan mun ekki fá heimildir til
að rannsaka pólitísk samtök.“
Í þessu tilviki var breski lögreglumað-
urinn meðal umhverfisverndarsinn-
anna vegna þess að af þeim var talin
stafa möguleg hryðjuverkahætta.
„Reglurnar verða mjög afdráttar-
lausar um það til hvaða málaflokka
auknar rannsóknarheimildir eiga
að ná. Við þurfum að vanda okkur
mjög í þeim skilgreiningum.“
Eru hryðjuverk ekki hluti af þeim?
„Það er rétt að hryðjuverkamaður í
augum eins er frelsishetja í augum
annars, eins og við þekkjum. En
ég er eindregið þeirra skoðunar að
gagnvart hópum sem andmæla ein-
hverju sem snýr að umhverfi eða
virkjunum, eða snertir stjórnmálin
í þeim skilningi, eigi að draga mjög
ákveðin landamæri. Þessar heim-
ildir eiga ekki að ná til þeirra.“
Er það hægt? Er ekki mögulegt að
yfirvöld vilji fylgjast með herskáum
umhverfisverndarsamtökum sem
gætu til dæmis fengið þá flugu í höf-
uðið að fremja spellvirki á raforku-
kerfi landsins, eða einstökum virkj-
unum í nafni umhverfisins?
„Ég geri greinarmun á umhverfis-
verndarsamtökum annars vegar og
mansali, eiturlyfjabraski, ofbeldi og
ógnunum hins vegar. Að sama skapi
dreg ég skýra línu milli eignaspjalla
og ofbeldis. Það er mjög skýrt hvaða
hópa við erum að tala um.“
Ríkissaksóknari lýsti því í samtali við
Fréttatímann að embætti hans hefði
ekki sinnt lögboðnu eftirliti með til-
kynningaskyldu lögreglustjóra þegar
símahlerunum eða álíka rannsókn-
araðferðum er beitt, vegna skorts
á fjármagni og mannafla. Hvernig
hyggstu bregðast við því?
„Ef þessi er reyndin, eins og ríkis-
saksóknari lýsir stöðunni, þá er það
háalvarlegt mál. Eftirlitsaðilar í rétt-
arkerfinu mega ekki bregðast sem
öryggisventlar. Við hljótum að taka
þetta til alvarlegrar skoðunar.“
En er þá réttlætanlegt að rýmka
rannsóknarheimildir lögreglunnar,
þegar svo frjálslega er gengið um
eftirlit með þeim sem hún hefur nú
þegar?
„Já, en þetta brýnir fyrir okkur að
rannsóknarheimildir og öryggis-
ventlar verða að haldast í hendur.“
Jón Kaldal
jk@frettatiminn.is
Skaðabætur vegna eftirfararbúnaðar hljóta að koma til skoðunar
Hefur innanríkisráðuneyt-
ið metið eða tekið afstöðu
til mögulegrar skaðabóta-
ábyrgðar íslenska ríkisins
vegna ólögmætrar notk-
unar lögreglunnar á eftir-
fararbúnaði?
„Samkvæmt upplýsing-
um munu engar skaða-
bótakröfur, aðrar en
þær sem nefndar eru í
þessum dómi, hafa bor-
ist. Slíkar kröfur færu til
ríkislögmanns.“
Samkvæmt fyrirmælum
ríkissaksóknara um notk-
un eftirfararbúnaðar var
lögreglu skylt að halda
skrá um þá sem búnaðin-
um var beitt gegn og tíma-
bil notkunar gagnvart við-
komandi. Er hægt að fá
uppgefinn þennan fjölda?
„Ég hef þær tölur ekki
eins og sakir standa.“
(Ögmundur sendi Frétta-
tímanum þessar tölur
eftir að viðtalið var tekið
og eru þær birtar hér í
blaðinu. Alls var fylgst
með tuttugu einstakling-
um með eftirfararbúnaði á
tímabilinu 2003 til 2008.)
Hvílir ekki sú skylda á
ríkinu að upplýsa þessa
einstaklinga um þetta eft-
irlit og greiða þeim sam-
bærilegar skaðabætur og
Héraðsdómur dæmdi ein-
staklingi 2008? Aðrir geta
ekki leitað réttar síns fyrr
en þeir fá upplýsingar um
eftirlitið.
„Þetta finnst mér að hljóti
að koma til skoðunar.“
20 fréttaskýring Helgin 11.-13. mars 2011