Fréttatíminn - 10.05.2013, Qupperneq 24

Þ
ingmaðurinn Róbert
Marshall er eiginmaður
og fimm barna faðir. Við
mæltum okkur mót á
skrifstofu hans við Aust-
urstræti á fallegum vordegi. Æðru-
leysisbænin hangir innrömmuð á
einum veggja skrifstofunnar. Róbert
segist hafa sett hana þar og að skila-
boðin eigi vel við í hverju sem hann
tekur sér fyrir hendur. Þetta sé ekkert
endilega einhver alkabæn. Viðmót
Róberts er vinalegt og einkennist af
hlýju og yfirvegun. Slíka eiginleika
hefur fólk gjarnan sem líður vel í
eigin skinni. Hann er búinn að vera
edrú í rúm fjögur ár og hefur fengið
tækifæri til þess að líta inn á við og
endurskoða líf sitt.
Hann segist lánsamur að eiga
sinn bakgrunn tengdan alkóhól-
isma og vita hvert grýttur vegur-
inn getur leitt; hvar hörmungar-
sagan endar hjá flestum. Faðir
hans missti tök á eigin lífi vegna
sjúkdómsins og sambandið við
fjölskylduna rofnaði. Róbert segir
að útfærsla á sjúkdómnum sé mis-
munandi. „Hugmyndir okkar allra
um þetta orð, alkóhólisti, litast af
einhverri staðalímynd sem er að
þetta sé göturóni og einhver sem
er búinn að missa allt sitt, einhver
sem er alltaf fullur eða breytist í
skrímsli þegar hann drekkur og
svo framvegis.“ Hann bætir við að
vegna þessara algengu hugmynda
sé svo margt fólk sem þjáist í mik-
illi einsemd og átti sig ekki á því
að það er að glíma við sjúkdóm en
ekki varanlega óhamingju. „Þess
vegna er svo mikilvægt að tala um
þetta. Alkóhólismi er bölvaldur og
samfélagsmein sem verður ekki
leyst í einsemd eða kyrrþey.“
Uppræta þarf fordóma
Róbert segir mikla fordóma ríkja
gagnvart orðinu alkóhólisti. Eitt-
hvað ógurlegt sé skrifað inn í það
hugtak. Á bakvið meininguna
liggi orðið fyllibytta eða eitthvað
slæmt. „Meira að segja erum við
alkóhólistar margir smeykir við
að nota þetta orð vegna þess að
við óttumst það að það setji okkur
í slæmt ljós. Eitthvað sem mun
bitna á okkur með einhverjum
hætti.“ Hann segir að ánetjast sé
gott orð sem notað sé um fíkniefni
og áfengi. Að ánetjast sé dregið af
því að flækjast í net; þegar fiskar
festast í neti. Það sé eitthvað sem
enginn ætli að gera. „Þú ferð bara
einhvern veginn utan í þetta og
áður en þú veist af ertu flæktur og
fastur!“
Hann segir að sem betur fer sé
leið úr út netinu og gott líf. Hér á
landi séum við svo heppin að hafa
risastórt edrúsamfélag fólks. Mjög
margir hafi kosið sér edrú lífs-
stíl. Ýmist með því að hafa aldrei
byrjað, hafa hætt eða farið í merð-
ferð. Bara örlítið brot af þeim fjölda
hafi verið á götunni. „Þetta eru
aldraðar frænkur okkar, ömmur,
afar, iðnaðarmenn, lögfræðingar
og verkafólk, unglingar og nánast
börn,“ segir Róbert og leggur
áherslu á að taka þurfi af alkóhól-
isma þennan slæma stimpil því um
sé að ræða útbreitt vandamál sem
margir glími við. „Við þurfum að
uppræta fordómana í sjálfum okk-
ur, stíga inn í þann ótta. Mjög gott
líf er í boði og batinn felst í fram-
kvæmd og viðurkenningu á vand-
anum og að taka þurfi á honum. Sá
sem glímir við sjúkdóm verður að
skilgreina sig sem sjúkling. Hann
verður að segja: Ég er alkóhólisti“.
Flestir urðu frekar hissa
Eins og áður hefur komið fram
náði Róbert sínum botni fyrir rúm-
um fjórum árum. Hann segist hafa
drukkið óvenjumikið vikuna sem
hann hætti. Sullað í víni nær því
á hverju kvöldi. „Eftir síðasta fyll-
eríið vaknaði ég með þá hugsun,
án þess að sú hún hefði nokkurn
tímann verið mótuð: Bingó! Þú ert
alkóhólisti! Það er engin önnur
skýring á þessu. Þess vegna ertu
svona. Þú verður að hætta!“ Hann
útskýrir tilfinninguna sem hann
fékk sem andlega vakningu og
hann hafi farið beint í að leita sér
aðstoðar hjá ráðgjafa, í miðri kosn-
ingabaráttu til Alþingis árið 2009.
Nokkrum mánuðum síðar fór hann
í göngudeildarmeðferð hjá SÁÁ,
mætti fjórum sinnum í viku og
var þrjá tíma í senn við fyrirlestra
og fræðslu. Spurður um viðbrögð
þeirra sem þekktu hann segir Ró-
bert flesta í kringum sig hafa orðið
frekar hissa á því að hann skyldi
segjast vera alkóhólisti. Þeim hafi
ekki fundist hann vera það. Einnig
hafi þeir verið hissa á því að hann
skyldi hætta að drekka því það
væri stór ákvörðun!
Róbert segir Alþingi vera góðan
vinnustað semhafi sýnt aðstæðun-
um sem hann var í fullan skilning.
Þar sé góð aðstaða til íþrótta-
iðkunar og gott mötuneyti, sem
hjálpi þegar breyta eigi um lífsstíl.
Hann segir tiltölulega hátt hlut-
fall þingmanna hafa verið edrú á
Eignuðust
nýtt líf með
því að fara í
meðferð
Í umræðunni um áfengis- og vímuefnanotkun er
oft talað um botn og gæfu þeirra sem finna hann.
Sumir spyrna í hann af krafti en aðrir eru hífðir upp
og leiddir áfram, skref fyrir skref. Vonin er aflið sem
sameinar þá sem standa í slíkum sporum; vonin um
betra líf. Um átjánhundruð manns fara árlega í með-
ferð á sjúkrahúsinu Vogi og þeir einstaklingar eru
þversniðið af þjóðfélaginu. Gríma margra fellur þegar
þangað er inn komið og hjálpin er til staðar fyrir þá
sem vilja þiggja hana. Olga Björt Þórðardóttir ræddi
við tvo karla og eina konu sem þekkja þessi mál af
eigin raun og voru reiðubúin að segja sína sögu í von
um að draga úr fordómum í garð alkóhólista.
síðasta kjörtímabili, örugglega tíu
til tólf prósent. Í stjórnmálum sé
stundum spurt hvort fólk hafi það
betra en fjórum árum áður. Það
sé ótvírætt þannig hjá sér. „Lífið
hefur tekið miklum breytingum til
batnaðar. Samt var ég sú tegund
af drykkjumanni sem fullt af fólki
lítur á að stundi eðlilega drykkju
í okkar samfélagi. Það er að segja
að eiga alltaf bjór í ísskápnum,
rauðvínsbelju í eldhúsinu og fá
sé endrum og eins. Svo er lífið
meira og minna farið að snúast
um þetta.“ Hann segir að neysla
fjórum sinnum í viku eða oftar sé
dagdrykkja. Á endanum þrói fólk
með sér áfengissýki.
Börn alkóhólista í hættu
Þegar umræðan fer að snúast um
drykkjuvenjur og vinnustaði segir
Róbert að á mörgum vinnustöðum
í mörgum smærri samfélögum úti
á landi og einnig í höfuðborginni
sé gengið út frá því að allir drekki
og að allir munu á endanum byrja
að drekka; að það sé eitthvað
óeðlilegt að gera það ekki. Hann
segist vera dálítið upptekinn af
því að landar sínir eigi að búa til
samfélag þar sem hægt sé að bjóða
upp á það sem raunverulegt val
að vera edrú. Að ekki sé sjálfgefið
að allir drekki. „Börn alkóhólista
eru í mikilli hættu. Það er búið að
sanna að alkóhólismi er arfgengur
sjúkdómur og því þarf ekki að velta
því mikið fyrir sér. Við vitum svo
mörg dæmi þess að slík börn taka
mikla áhættu með því að byrja að
nota áfengi,“ segir Róbert.
Vinanetið mikilvægt
Breyttum hugsunarhætti fylgir
oftast lífsstílsbreyting og margir
mikla fyrir sér og óttast slíka
breytingu og nýtt mynstur. Róbert
segir margt hafa komið á óvart
fyrsta árið sem hann var edrú.
Eins og til dæmis að það er fullt
af fólki á árshátíðum sem ekki
sé svo mjög drukkið. Í raun bara
lítill hluti sem sé ofurölvi. „Ég tók
ekki eftir því af því að ég var einn
þeirra.“
Róbert segist hafa eignast nýja
vini í gegnum það að vera edrú.
Mjög mikilvægt sé að eignast net
vina sem hafi svipaðar áherslur í
lífinu og maður sjálfur. „Það hefur
skipt mig meira máli en ég gat
ímyndað mér. Ég átti töluvert af
edrú vinum fyrir sem lýstu mér
leiðina og þau bönd hafa styrkst.“
Hann segir vináttuna vera öðruvísi
en hann átti til dæmis með þeim
sem hann drakk með áður. Hann
hittir þá ekki lengur að kvöldi til á
bar því honum finnist það einfald-
lega ekki gaman. Aftur á móti sitji
hann oft lengi við í matarboðum
og jafnvel þar sem vín sé haft um
hönd en hann sæki ekki þangað
sem fólk sé gagngert komið til
þess að drekka og verða fullt. Ef
það sé tilgangur samkomunnar, þá
líði honum ekki vel. „Maður hafði
gaman af þessu þegar maður var
ungur á þjóðhátíð í Vestmanna-
eyjum. Fólk sem er hauslaust af
drykkju á slíkum samkomum
finnst mér ekki mjög virðulegt,“
segir Róbert og brosir kíminn.
En ef það væri nú hægt að leysa
drykkjuvandamál á auðveldari og
einfaldari hátt?
„Ef ég gæti drukkið eins og
venjulegt fólk og það væri til ein-
hver pilla, lausn eða slíkt sem yrði
þess valdandi að ég gætu drukkið
eðlilega, myndi ég samt ekki gera
það. Mig langar ekki til þess. Það
er ekkert í mér sem fær mig til
þess að vilja umgangast áfengi á
einhvern heilbrigðan hátt. Mér
finnst það ekkert heilbrigt.“
Uppgjöf er lykillinn að bata
Í hvítmáluðu bakhúsi við Fram-
nesveg býr rithöfundurinn Elísabet
Jökulsdóttir. Húsið minnir dálítið á
hana. Á því eru skellur og sprungur
eftir veður og vinda og það ber ein-
kenni langrar og merkilegrar sögu.
Fyrst og fremst er það þó heillandi
og vinalegt, umkringt háum trjá-
gróðri sem minnir á afkomendur
sem flust hafa að heiman en ræturn-
ar þó nálægt svo að hægt sé fylgjast
með þeim vaxa og dafna. Elísabet
tekur á móti mér með skvísutagl í
hárinu og segist ætla að klæða sig
í hvít föt því sá litur sé góður fyrir
sálina. Ég dreypi á grænu tei með
drottningarhungangi á meðan og
horfi í kringum mig. Litagleðin er
allsráðandi þarna inni og margir
persónulegir munir hanga uppi sem
Þingmaðurinn Róbert Marshall og rithöfundurinn Elísabet Jökulsdóttir hættu að drekka áfengi og hafa í kjölfarið endurskoðað
líf sitt. Þau eru ánægð með lífið og tilveruna í dag og vilja tala um alkóhólmismann sem sé mikið samfélagsmein. Ljósmynd/Hari
Framhald á næstu opnu
24 viðtal Helgin 10.-12. maí 2013