Fréttatíminn - 10.05.2013, Qupperneq 58

 barnatónleikar heimur tónlistarinnar opnast
Besta barnaprógrammið
e ftir áralangt þróunar-
starf eru barna-
tónleikar Sin-
fóníuhljómsveitar
Íslands orðnir
sú allra bestu
skemmtun sem
börnum stendur
til boða í henni
Reykjavík.
Trúður og mús
Halldóra Geir-
harðsdóttir, í
gervi trúðsins
Barböru, hefur
náð fullkomnum
tökum á að tengja
saman tónlist-
ina með sögum
og fróðleik. Hún
talar nóg til stilla
börnin inn á mús-
íkina sem er í
vændum, býr þau
undir að hlusta
eftir tilteknum
stefum og stemmum og magnar upp galdur
hljómsveitarinnar. Hún talar heldur ekki of
mikið; breytir tónleikum ekki í leikhús. En
samt er látbragð hennar og frásagnir frábært
leikhús; það finnst í raun ekki betra barnaleik-
hús annars staðar.
Upp úr barnatónleikum Sinfóníunnar spratt
Maxímús Músikús, sögur Hallfríðar Ólafs-
dóttur, fyrsta flautuleikara hljómsveitarinnar,
um músina Maxímús sem lifir með hljóm-
sveitinni og kynnist þannig mörgum þekktum
verkum úr tónbókmenntunum. Sögurnar
eru orðnar þrjár. Í þeirri fyrstu heimsækir
Maxímús hljómsveitina, í næstu trítlar hann
í tónlistarskólann og í þeirri þriðju bjargar
hann ballettinum. Sögurnar eru á bókum
(myndskreyttum af Þórarni Má Baldurssyni,
víóluleikara í Sinfóníunni) og með þeim fylgir
diskur með upplestri og tónlistinni sem kem-
ur við sögu. Og þessar sögur hafa verið fluttar
á barnatónleikum Sinfóníunnar; nú síðast í
Kennedy Center í Washington í Ameríkuför
Sinfóníunnar.
Færeysk tónsaga
Á morgun verður hins vegar flutt ný færeysk
tónsaga um Ólaf Liljurós eftir tónskáldið Kára
Bæk og rithöfundinn Rakel Helmsdal. Íslend-
ingar þekkja til Rakelar en hún skrifaði verð-
launabókina Nei, sagði litla skrímslið ásamt
Kalle Güettler, sem Áslaug Jónsdóttir mynd-
skreytti. Og síðan margar aðrar skrímslabæk-
ur þeirra; Stór skrímsl gráta ekki, Skrímsla-
erjur, Skrímslapest og fleiri.
Tónleikarnir á morgun kallast Álfar og
riddarar en sagan heitir upp á færeysku; Veiða
vind. Tónlistin er frumsamin af Kára Bæk en
einnig verða flutt rímnadanslög í útsetningu
Jóns Leifs og útsetning Atla K. Petursen á
Ólavi riddararós. Sögumaður er ekki Barbara
trúður að þessu sinni, heldur fær Benedikt
Erlingsson það erfiða hlutverk að fara í sögu-
mannsbrækur hennar. Það verður forvitni-
legt að sjá hvernig honum ferst það úr hendi;
sjálfum konungi íslensks frásagnaleikhúss.
Af þessu má sjá að Sinfónían leggur allt það
besta á borð fyrir börnin. Það er ekki aðeins
að okkar besta tónlistarfólk skipi hljómsveit-
ina eða að hún flytji fagra og löngu sígilda
tónlist; heldur frumflytur hún líka metnaðar-
fullar tónsögur (innlendar og erlendar) og fær
sér til aðstoðar okkar besta leikhúsfólk. Svona
á að koma fram við börn.
Gott fyrir eyrun
En hvaða gildi hefur þetta fyrir börnin?
Kannski þarf þetta ekki að hafa annað gildi
en vera góð skemmtan. Ég get vitnað um að
án undantekningar nær hljómsveitin að fanga
athygli kornungra gesta með aðstoð sögu-
manns. Fyrir okkur fullorðna fólkið sem
fylgjum börnunum á leiksýningar, tónleika og
skemmtanir er hvíld í því að vera laus við þann
óheflaða brútalisma sem því miður einkennir
oft efni sem er búið til fyrir börn. Á barnatón-
leikum Sinfóníunnar líður tónlistin ljúfar um
loftið og sögunum vindur áfram í blíðari takti.
En hefur það gildi fyrir börn að kynnast
sígildri tónlist? Thja, tónlist er upprunalega
tjáningarformið. Við góluðum áður en við
gátum myndað orð. Það er því mikilvægt fyrir
okkur að þjálfa heyrn og næmni fyrir hljóðum
og tónlist. Heilinn í okkur er í raun prógram-
meraður til að taka á móti hljóðum. Tónlistin
er því öflugt tæki til skilnings á sjálfum okkur
og veröldinni.
En eins og á við um flest; þá er mest af
þeirri tónlist sem við heyrum óttalegt drasl.
Og það á ekki síst við um barnatónlist. Þetta
er mest endurunnin taktföst dægurtónlist.
Fyrir eyrun virkar fastur taktur svipað og
sykur fyrir bragðskynið. Ef þú hlustar aðeins
á taktfasta tónlist þá missirðu á endanum
skynbragð á veikari blæbrigði hljóðheimsins;
og missir því í raun af stærstum hluta af ver-
öldinni sem þú lifir í.
Á sama hátt dregur sykurinn úr getu okkar
til að nema fjölbreytileika bragðs og lyktar. Án
tillits til hvort sykur er hollur eða ekki; þá er
hann eins og hula sem hindrar okkur í að upp-
götva ævintýri bragðheimsins.
Þess vegna er gott fyrir börn að kynnast
klassískri tónlist. Hún opnar ekki aðeins heim
tónlistarinnar sjálfrar; heldur fær börnin til að
heyra betur það sem lífið vill hvísla að þeim.
Á morgun flytur Sinfónían og Benedikt Erlingsson sagnaleikari nýja færeyska tónsögu um Ólaf Liljurós.
Barna-
tónleikar
Sinfón-
íuhljóm-
sveitar
Íslands
hafa
þróast
upp í að
verða það
besta sem
börnum
er boðið
upp á í
dag. Gunnar Smári
Egilsson
gunnarsmari@frettatiminn.is
Nýtt og spennandi tónlistarævintýri
í bland við þjóðleg rímnadanslög
munu lifna við í höndum Sinfóní-
unnar og Benedikts Erlingssonar
leikara. Myndskreytingum úr ævin-
týrinu verður varpað upp á stórt
tjald meðan á flutningi stendur.
Ævintýrið Veiða vind er komið
út á bók hjá Forlaginu, í íslenskri
þýðingu Þórarins Eldjárns.
Jón Leifs Íslensk rímnadanslög
Kári Bæk Veiða vind
Atli K. Petursen Ólavur riddararós
Bernharður Wilkinson
hljómsveitarstjóri
Benedikt Erlingsson sögumaður
Luttakarar úr Klaksvík
Dansifelagið gestir frá Færeyjum
Álfar og riddarar
www.sinfonia.is » www.harpa.is » Opið 10-18 virka daga og 12-18 um helgar
Lau. 11. maí » 14:00
Heyrðu umskiptin, fáðu
heyrnartæki til reynslu
Okkar markmið er
að allir landsmenn
heyri vel
Heyrnarþjónusta
Hlíðasmára 11 – 210 Kópavogi- Sími 534-9600 – heyrn.is
Sinfóníutónleikar eru mikil skemmtun
og sjónarspil. Það sjá börnin þótt margir
fullorðnir séu ef til vill orðnir dofnir
fyrir því. Fyrir þá sem vilja endurvekja
ævintýrið eða hvetja börnin sín þá eru
hér nokkur atriði sem má fylgjast með á
tónleikum.
Stjórnandinn er náttúrlega fyrst og
fremst fyrir augað. Það heyrist ekki frá
honum stakur tónn. Þeir sem eru óvanir
tónleikum eða þekkja illa verkið geta
heyrt betur með því að fylgjast með
stjórnandanum. Hann er eilítið á undan
tónlistinni og það getur því auðveldað
hlustun að fylgast með honum.
Það er tilkomumikið að sjá strengja-
sveitina alla spila saman; hvernig bog-
arnir rísa og hníga í takt.
Það er gaman að bera saman hægri
handarhreyfingar fiðlu- og bassaleikar-
anna. Á meðan fiðluleikararnir hreyfa
lítið meira en fingurna eftir hálsinum
nota bassaleikararnir allan handlegginn
til að ná gripunum.
Sum hljóðfæri eru fyndin í sjálfu sér;
túban sem er bæði ólöguleg og með
fáránlega djúpan tón eða pikkalóflautan
sem er svo lítil að hún virkar eins og
skrýtla í höndunum á fullorðnu fólki.
Það er gaman að fylgjast með hvernig
andlitin á blásturshljóðfæraleikurunum
roðna af áreynslu þegar þeir halda úti
löngum tónum. Andlit óbóleikara getur
orðið dimmrautt þegar mest gengur á.
-gse
 thorbørn egner hefur mótað veraldarskilning margra kynslóða
Barnaleg þjóð í skrítnu leikriti
Þjóðleikhúsið hefur sýnt tvö barnaleikrit í
vetur og þau eru bæði eftir Thorbørn Egner;
Dýrin í Hálsaskógi og Karíus og Baktus.
Þessi magnaða ræktarsemi leikhússins við
þennan norska barnaþáttastjórnanda er
alls ekki glórulaus. Thorbørn Egner er í raun
Shakespeare fyrir Íslendingum. Sagnaheim-
ur hans er inngrónari í íslenska menningu
en blessaðar Íslendingasögurnar (sem varla
nokkur maður vitnar til lengur).
Þetta heyrðist vel í nýafstaðinni kosn-
ingabaráttu. Ef Samfylkingin hafði einhverja
kosningastefnu (en um það er deilt); þá var
hún sú að fólk ætti frekar að kjósa Soffíu
frænku en ræningjana þrjá. Soffía átti að
vera Jóhanna Sigurðardóttir, sem hafði
neytt banksterana til að þvo sér um eyrun.
Jóhanna var reyndar hætt í pólitík þegar
kom að kosningabaráttunni; svo það var
vandséð hvers vegna fólk átti að kjósa Sam-
fylkinguna út frá þessari tilvitnun í Egner.
Dýrin í Hálsaskógi hafa líka markað
íslenska stjórnmálaumræðu; einkum hinn
snöggi viðsnúningur Mikka refs í lokin þegar
hann sættist á (að því er virðist) að öll dýrin
í skóginum eigi að vera vinir. Líklega er það
vegna þess hversu veikur þessi endir er frá
hendi Egner (hann hefur líklega þurft að
hespa leikritinu af fyrir næsta barnaþátt) að
Íslendingar hafa aldrei almennilega trúað á
skandinavískt velferðarríki. Það er eitthvað
sem segir Íslendingum að réttlæti þessa
kerfis hangi upp á blekkingum. Þessi af-
staða byggist ekki á gaumgæfilegri athugun
á þjóðfélögum nágranna okkar; heldur fyrst
og fremst á því hversu ólíklegt það er að
Mikki refur geti haldið aftur af dýrslegu eðli
sínu. Og Íslendingar samsama sig fremur
við Mikka en Lilla. Þeir eru flestir of stórir í
draumum sínum til að rúmast í klifurmús.
Þegar ég sá Karíus og Baktus um daginn
undraði það mig að þeir félagar hefðu ekki
blandast meira inn í umræðuna um Hrunið.
Þetta eru nefnilega tveir náungar sem fara
flatt á að stækka við sig húsnæði; halda
að góð tíð muni vara að eilífu, gæta ekki
að sér og missa allt sitt í Hruninu (tann-
burstuninni). -gse
Horft á tónlist
Það er ekki bara gaman að hlusta á Sinfóníuhljómsveit.
Það er líka gaman að horfa á hana.
Fylgist með hvernig andlit óbó-
leikarans roðnar eftir því sem tóninn
lengist.
Myndir Janusar á Húsagarði við sögu Rakelar Helms-
dal fljóta með þegar Sinfónían spilar tóna Kára Bæk
á morgun. Færeyskir barnadagar í Eldborg.
Maxímús
Músíkus
spratt upp
úr frjóum
jarðvegi
barna-
tónleika
Sinfóníunnar.
58 samtíminn Helgin 10.-12. maí 2013