Fréttatíminn - 24.05.2013, Blaðsíða 32

É g ólst upp á Norður-Englandi, frá fæðingu til sjö ára aldurs í Manchester og svo í Liverpool. Á Bretlandi skiptir máli hvort
fólk kemur að sunnan eða norðan því menningin
er ólík. Það er sennilega ástæða þess að mér líður
svo vel á Norðurlöndunum. Því norðar, því betra,“
segir Alyson brosandi spurð um uppruna sinn.
Faðir Alyson var sérfræðingur í sögu enskrar
tungu og kunni forn norsku og var mjög hrifinn
af Íslendingasögunum. Hans uppáhaldssögur
voru Grettis saga og sagan af Gunnlaugi orms-
tungu sem hann þýddi sjálfur. „Pabbi minn las
þessar sögur fyrir mig í staðinn fyrir hefðbundin
ævintýri. Síðan hafði mig alltaf langað að koma í
heimsókn til Íslands og lét verða af því árið 1982
og var hérna í tvær vikur og varð ástfangin af land-
inu og kom á hverju ári eftir það,“ segir Alyson og
bætir við að því hafi legið beint við að sækja síðar
um starf hjá Háskóla Íslands árið 2007 þegar hún
lauk störfum sem yfirmaður Friðarrannsóknar-
stofnuninnar SIPRI í Stokkhólmi.
Yngsti diplómati Breta
Í grunnskóla var námi Alyson flýtt um eitt ár sem
varð til þess að hún hóf nám í Oxford háskóla að-
eins sautján ára gömul og lauk þaðan námi í sam-
tímasögu tvítug að aldri. Að háskólanámi loknu
sótti Alyson um starf hjá bresku utanríkisþjónust-
unni. „Einn kennaranna minna úr sagnfræðinni
benti mér á að sækja um starf hjá utanríkisþjón-
ustunni því henni fannst ég ekki nógu áhugasöm
um sagnfræðina heldur frekar um samskipti við
annað fólk og rökræður. Þetta var alveg rétt hjá
henni. Ég hefði sennilega aldrei lokið doktors-
gráðu í sagnfræði,“ segir Alyson og hlær.
Umsækjendur hjá bresku utanríkisþjónustunni
þurfa að taka ýmis skrifleg próf, fara í viðtöl og
þreyta líkamleg próf. „Mér fannst mjög gaman
að taka prófin og skildi fyrst þá að hverju utan-
ríkisþjónustan væri að leita í fari umsækjenda,“
segir Alyson sem lauk prófunum með glæsibrag
og var fyrst í sögu bresku utanríkisþjónustunnar
til að fá fullt hús stiga í þeim öllum ásamt því að
vera yngsti diplómatinn frá upphafi. Síðar hafa þó
aðrir leikið það eftir að fá fullt hús stiga í inntöku-
prófunum. Þegar Alyson var 21 árs var hún send
til Ungverjalands til starfa hjá sendiráði Breta þar
í landi. „Ég gekk ung í háskóla lífsins því sendi-
ráðsstörfin neyða fólk til að kynnast heiminum.
Ungverjaland var kommúnistaríki á þessum tíma
og þetta var því menntun í sjálfu sér,“ segir Alyson
sem síðar varð sendiherra. „Það að ég yrði sendi-
herra var ekki eitthvað sem blasti við að myndi
gerast. Ég kem úr venjulegri fjölskyldu þar sem
enginn hafði sinnt svona starfi áður. Afi minn var
námuverkamaður og foreldrar mínir þau fyrstu
í sínum fjölskyldum til að stunda háskólanám en
voru þó láglaunafólk,“ segir Alyson. Síðar varð
Alyson yfirmaður Friðarrannsóknarstofnuninnar
SIPRI í Stokkhólmi, fyrst kvenna.
Konur í öryggis- og varnarmálum
Aðspurð hvort hún sé ekki oft eina konan meðal
karlanna þar sem hún sé sérfræðingur í öryggis-
og varnarmálum svarar Alyson hlæjandi: „Mér
finnst það að sumu leyti fínt. Að vera umkringd
myndarlegum einkennisklæddum karlmönnum
frá Ítalíu, Frakklandi og Kanada.“ Hún bætir
svo við að réttara sé að það skipti máli að vera
kona í þessu fagi en að konur hafi jafnframt mis-
munandi sjónarmið gagnvart öryggismálum. „Ég
hef tekið virkan þátt í tengslanetinu Women in
International Security og kynnst þar konum sem
myndu ráðast inn í Sýrland á morgun og fjölga
kjarnorkuvopnum ef þær fengju að ráða. Þarna
eru líka margar konur sem hafa brennandi áhuga
á mannúðarstörfum og friðsamlegum úrlausnum
deilumála. Konurnar eiga það þó allar sameigin-
legt að vera mjög hagsýnar. Þær sjá allar að þetta
Ef Georg
Bush
Bandaríkja-
forseti hefði
verið kona
hefði hann
sennilega
ráðist inn í
Írak. Hann
hefði bara
gert það á
áhrifaríkari
hátt og
hugsað
innrásina til
enda.
Ólst upp við sögur af Gretti sterka
og Gunnlaugi ormstungu
Alyson Bailes, aðjúnkt við stjórnmála-
fræðideild Háskóla Íslands, á að baki
þrjátíu og þriggja ára feril hjá bresku
utanríkisþjónustunni og var rétt rúmlega
tvítug þegar hún hóf störf sem diplómat.
Síðar varð Alyson yfirmaður Friðarrann-
sóknarstofnunarinnar SIPRI í Stokkhólmi,
fyrst kvenna. Alyson ólst upp við norræna
menningu og er mikill aðdáandi færeysku
þungarokkhljómsveitarinnar Týs.
Alyson Bailes, aðjúnkt við Háskóla
Íslands, segir mikilvægt að bæði
kynin komi að ákvarðanatöku í
öryggis- og varnarmálum svo jafn-
vægi náist. Ljósmynd/Hari.
er enginn leikur. Stríð hefur alvarleg
áhrif á fólk og það þarf að hugsa um
afleiðingarnar,“ segir Alyson og bætir
við að ef Georg Bush Bandaríkjafor-
seti hefði verið kona hefði hann senni-
lega ráðist inn í Írak. Hann hefði bara
gert það á áhrifaríkari hátt og hugsað
innrásina til enda.
„Konur hafa hvorki farið fyrir
herjum né stjórnað heiminum og sjá
því hlutina í öðru ljósi. Þær þora að
spyrja spurninga sem karlar myndu
ekki spyrja. Alveg eins og í sögunni
af nýju fötum keisarans. Hann var
allsber og enginn þorði að segja neitt
nema lítill drengur sem hrópaði;
„Hey, hann er ekki í neinum fötum.“
Rödd kvenna ætti að leika það hlut-
verk því það er svo mikilvægt til að
ná jafnvægi. Við myndum aldrei ná
öryggi án karla en ekki heldur án
kvenna,“ segir Alyson.
Öryggismál eru spennandi
Alyson segir þá klisju vera sanna
að ef kennarinn sé áhugasamur um
námsefnið verði nemendurnir það
sjálfkrafa líka. „Það getur engum
leiðst við að læra um öryggismál.
Til dæmis ef Haraldur Briem sótt-
varnalæknir kemur í kennslustund
til okkar og heldur fyrirlestur um
það hversu margir gætu dáið í næsta
faraldri, þá sofnar enginn. Sömu sögu
er að segja ef við ræðum um þann
skaða sem kjarnorkuvopn geta valdið.
Það er einfaldlega mannlegt að hafa
áhuga á því,“ segir Alyson sem reynir
að fræða nemendur sína við Háskóla
Íslands um allt það nýjasta sem er
að gerast á sviði öryggis- og varnar-
mála í Evrópu. „Ég hvet nemendur til
að rökræða og er mjög ánægð ef þeir
hrópa á hvern annan yfir kennslustof-
una svo lengi sem það er á vitsmuna-
legan hátt. Það er svo mikilvægt að
kunna rökræðu. Hún hefur ekki verið
í hávegum höfð á Íslandi heldur er
algengara að keppa í því hver getur
haft mestu lætin,“ segir Alyson.
Aðdáandi færeysks þungarokks
Þegar Alyson bjó í Liverpool voru
Bítlarnir að stíga sín fyrstu skref og
er tónlist stór hluti af hennar lífi. „Ég
hef mikinn áhuga á tónlist sem er á
jaðrinum en ekki á Mozart og Beet-
hoven,“ segir Alyson sem er mjög
hrifin af færeysku þungarokkhljóm-
sveitinni Tý. „Tónlistin þeirra er góð
og svo eru þeir svo ótrúlega klárir.
Síðasti diskurinn þeirra var byggður
á norskri þjóðsögu en er í raun og
veru um arabíska vorið og það sem
þeir höfðu að segja um arabíska vorið
var allt mjög athyglisvert. Ég spilaði
eitt lagið fyrir nemendur mína í tíma
til að hjálpa þeim að skilja betur eitt
ákveðið atriði,“ segir Alyson.
Þungarokkhljómsveitin Týr hefur
samið lag gegn Grænfriðungum til
að hafa áhrif á alþjóðavísu. „Lagið
hafði mikil áhrif í Færeyjum og sýndi
fólki hvernig það gæti haft áhrif til að
fá að viðhalda hefðum sínum,“ segir
Alyson sem bíður full tilhlökkunar
eftir næstu plötu Týs sem kemur
út í næsta mánuði en þá plötu ætlar
hljómsveitin að tileinka öllum konum.
„Hversu svalt er það að vera fyrsta
þungarokkhljómsveitin í heiminum
til að tileinka plötu sína konum,“ spyr
Alyson.
Eftirspurn eftir þekkingu á
smáríkjafræðum
Ásamt kennslu vinnur Alyson að
rannsóknum á öryggismálum
tengdum Norðurskautinu þar sem
hún nær að sameina þrjú af sínum
helstu hugðarefnum – öryggismál,
smáríkjafræði og Norðurskautið. „Ég
hef lært alveg heilmikið um smáríki
af samstarfsfólki mínu hérna við
háskólann,“ segir Alyson og bætir
við að Ísland hafi mörgu að miðla til
annarra smáríkja, ekki aðeins vegna
reynslu sinnar, heldur líka vegna
þeirrar sérfræðiþekkingar sem til
staðar sé. Í næsta mánuði kemur út
grein eftir Alyson og Baldur Þórhalls-
son, prófessor við stjórnmálafræði-
deild HÍ, um það hvernig Skotland
myndi haga sér ef það væri sjálfstætt
smáríki. Svo mikill var áhugi Skota
að höfundarnir tveir hafa þegar farið
þangað að kynna niðurstöðurnar þó
greinin hafi ekki enn verið birt. „Það
koma alltaf ný og spennandi verk-
efni á hverju ári og það líkar mér vel,“
segir Alyson.
Dagný Hulda Erlendsdóttir
dagnyhulda@frettatiminn.is
32 viðtal Helgin 24.-26. maí 2013