Læknablaðið - 01.07.1978, Blaðsíða 7

LÆKNABLAÐIÐ
111
NABLAÐIÐ
THE ICELANDIC MEDICAL JOURNAL
I É Læknaiebg íslands- og l|||
Lxknafclag Rcykjavikur
64. ÁRG. — JÚLÍ 1978
UM MEÐFERÐ BERKLAVEIKRA
Að þessu sinni ritar Hrafnkell Helgason,
yfirlæknir á Vífilsstaðaspítalanum, mjög at-
hyglisverða grein hér í blaðið um meðferð
berklaveikra. Er þar skýrt frá öllum berkla-
sjúklingum, sem dvöldust á spítalanum með
virka berklaveiki, eftir aldri og kynjum, teg-
undum sjúkdómsins og árangri lyfjameðferð-
ar, á fimm ára tímabilinu 1972—1976.
Fram að þessum tímamótum hafði lyfja-
meðferð berklasjúklinga á spítalanum venju-
legast verið fólgin í gjöf þriggja lyfja sam-
tímis, Streptomycins, Paraaminosalicylsýru
(PAS) og Isoniazids. Talsvert var þar þá um
sjúklinga, er stöðugt höfðu sýrufasta stafi í
hráka og voru því stöðugt með smitandi
berklaveiki. Sýklarnir voru orðnir ónæmir
fyrir lyfjunum. I slíkum tilfellum var því
nauðsynlegt að breyta til um meðferð og
grípa til nýrra mikilvirkra berklalyfja. Petta
hafði þegar áður verið gert og reyndust lyf
eins og Ethambutol og Rifampicin mjög vel.
Árið 1972 var því meðferðinni breytt þannig,
að sjúkl ingarnir fengu ákveðna dagiega
skammta af Streptomycin, Isoniazid og
Ethambutol eða Rifampicin í stað PAS. En
síðastnefnda lyfið olli oft mjög óþægilegum
aukaverkunum og auk þess var nauðsynlegt
að gefa það í mjög stórum skömmtum. Öll
voru þessi lyf gefin í mjög langan tíma, svo
sem venja er til.
Með þessari breyttu lyfjagjöf tókst á
skömmum tíma að gera alla smitandi sjúk-
linga neikvæða við beina hrákarannsókn og
við ræktun, og hélst það ástand varanlega.
Sjúklingar með berkla í öðrum líffærum náðu
og fullum bata án aðgerða. Er hér náð mjög
mikilsverðum árangri, og er meðferðin vafa-
laust miklu öruggari en áður var.
í greininni er gangur þessa máls rakin nán-
ar. Nær meðferðin alls til rúmlega eitt hundr-
að sjúklinga á þessu 5 ára tímabili. 68 þeirra
höfðu lungnaberkla, en hinir berklaveiki í
öðrum líffærum.
Mikillar nákvæmni var gætt við lyfjagjöf-
ina og séð um að sjúklingarnir tækju lyfin
reglulega. Auk tíðra sýklarannsókna var vak-
að yfir fylgikvillum. Lyfjaskammtar voru
miðaðir við þyngd sjúklinga og tímalengd
lyfjagjafar, eftir tegund lyfja og hvernig sjúk-
lingarnir þoldu þau. Ávallt var leitast við að
velja sjúklingum lyf, sem vitað var að sýklar
þeirra höfðu eigi myndað ónæmi gegn.
Vegna áðurnefndra ókosta var með öllu hætt
að gefa PAS en Ethambutol yfirleitt gefið í
stað þess lyfs. Rifampicin var þó gefið í 34
tilfellum, þar sem sjúklingar annað hvort
þoldu illa lyfin (Ethambutol), eða líkur voru
taldar til ónæmismyndunar. Fylgst var vel
með ónæmismyndun sýklanna gegn lyfjunum
og leitast við að sem flest þeirra hefðu sem
fyllsta verkun. Alls fengu 61 sjúklingur með-
ferð í 2 ár, 17 meðferð í 18 mánuði og 8 með-
ferð í 14—18 mánuði.
Til að byrja með voru smitandi berklasjúk-
lingar, sem komu til meðferðar, einangraðir
í stofnuninni. Fótavist fengu þó allir að hafa,
sem það gátu. Rúmlega og hvíldarmeðferð
er eigi lengur notuð í spítalanum. Ef væg ein-
kenni fylgikvilla lyfjameðferðarinnar komu í
Ijós, svo sem svimi, heyrnar- eða sjóntrufl-
anir, var breytt um lyf, svo engir sjúkling-
anna fengu alvarlega fylgikvilla. Meðal legu-
tími þeirra í spítalanum var árið 1972 93
dagar, en árið 1976 var hann kominn niður :
41 dag. Engir sjúklinganna hafa veikst á ný.
Augljóst er að mjög hefur verið leitast við
að ná sem bestum árangri í meðferð sjúk-
linganna á spítalanum á hinu tilgreinda tíma-
bili, enda hefur óvenju vel tekist. Mun það
mjög sjaldgæft ef til er, að stofnanir sem
taka á móti öllum sjúklingum, sem koma eða
vísað er til þeirra, án þess að nokkrum sé
synjað dvalar, geti lagt fram skýrslu um
slíkan árangur. Er Ijóst að lyfjameðferðin
hefur verið valin af mikilli vandvirkni og
henni fylgt fast eftir af öllu starfsliði stofn-
unarinnar.
Yfirlæknirinn bendir réttilega á, að berkla-