Læknablaðið - 01.07.1978, Blaðsíða 71

LÆKNABLAÐIÐ
145
Ólafur Steingrímsson, Erla Sigvaldadóttir, Kristín E. Jónsdóttir,
Arinbjörn Kolbeinsson
LYFJANÆMI STAPHYLOCOCCUS AUREUS
INNGANGUR
Hefðbundnar aðferðir í bakteriologiu eru
tímafrekar. Að jafnaði líða 48 klst. frá því,
að sýni er tekið til ræktunar og þar til
niðurstöður næmisprófs liggja fyrir. Alvar-
legar bakteríusýkingar eru hins vegar oft
svo bráðar, að ekki gefst tóm til að bíða
næmisprófa, heldur verður að velja sýkla-
lyf á grundvelli fyrri reynslu. Læknum er
því nauðsynlegt að fá upplýsingar um
lyfjanæmi einstakra tegunda baktería. Þar
sem næmi getur verið misjafnt í mismun-
andi umhverfi1’ og getur breyst,:! er æski-
legt, að upplýsingar um lyfjanæmi séu nýj-
ar og fengnar úr því umhverfi, sem sjúk-
lingurinn sýkist í, einkum ef þar er mikið
notað af sýklalyfjum.
Vitað er, að staphylococcus aureus getur
verið ónæmur fyrir penicillinlyfjum á
tvennan hátt. Sú tegund ónæmis, sem fyrst
var lýst, er algengust og veigamest, þ.e.a.s.
hæfileikinn til að mynda penicillinasa (P-
lactamase), sem brýtur niður flest peni-
cillin og gerir þau óvirk. Önnur tegund er
það, sem kallað hefur verið innra ónæmi.7
Orsök þess er óþekkt, en ekki er um niður-
brot lyfsins að ræða. Yfirleitt fer þá saman
ónæmi fyrir öllum penicillin- og cephalo-
sporinlyfjum. Nýlega hafa Sabath og fleiri
lýst10 enn einni aðferð staphylococca til að
verjast áhrifum penicillina. Nefna þeir
fyrirbærið þol (tolerance) vegna þess að
þeir stofnar, sem hér um ræðir, hafa lága
„minimum inhibitory concentration“
(MIC), en háa „minimum lethal concentra-
tion“ (MLC). Þ.e.a.s. lyfin hefta vöxt þess-
ara stofna í styrkleikum, sem nást í blóði
með venjulegum skömmtum, en hins vegar
drepa lyfin ekki bakteríurnar, jafnvel ekki
í styrkleikum, sem eru margfalt hærri en
von er til að ná í sjúklingum. Orsökin reyn-
ist vera sú, að þolna stofna skortir að mestu
eða öllu sjálfleysandi (autolytisk) hvata-
kerfi, sem örvast af penicillini og þurfa að
vera til staðar, til þess að penicillin séu
bakteríudrepandi. Með öðrum orðum, peni-
cillinlyf eru bakteríudrepandi fyrir þá
staphylococca, sem hafa þessi sjálfleysandi
hvatakerfi, en ekki aðra. Sabath taldi eftir
lauslega athugun að tíðni þessa fyrirbæris
væri veruleg, þar eð 44% þeirra stofna,
sem hann athugaði, höfðu þolna einstak-
linga. Vegna þess, að venjuleg næmispróf
(skífupróf) mæla einungis MIC en ekki
MLC var ráðist í að gera sérstaka könnun
á tíðninni hér á landi. Jafnframt voru at-
hugaðar niðurstöður úr öllum næmispróf-
um, sem gerð voru á Sýkladeild Rannsókn-
arstofu Háskólans (R.H.) á 6 mánaða tíma-
bili 1977. Hér á eftir fara niðurstöður þess-
ara athugana.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Til þess að kanna tíðni þols voru athug-
aðir 50 stofnar af Staphylococcus aureus.
Stofnarnir voru valdir af handahófi þann-
ig, að teknir voru 50 fyrstu stofnanir, sem
gerð voru næmispróf á eftir 15. september
1977 á R.H. Þeir reyndust allir Methicillin
næmir samkvæmt skífuprófi. Gerð var röð
helmingsþynninga af methicillin (Celbenin,
Beecham Research Laboratories) í Mueller
Hinton broði og sáð í það 4 klst. gömlum
gróðri. Settir voru 0.2 ml af broði með
5xl05 „colony forming units“ í ml, út í 2
ml af lyfjaþynningu. Stærð sáningar-
skammts var ákvörðuð með samanburði
við BaSO^ staðal. Til staðfestingar var sán-
ingarskammtur þynntur í broði og sáð úr
því með lykkju, sem heldur 1/1000 úr ml
og kóloniur taldar. MIC var ákvörðuð eftir
24 klst., sem sú mesta þynning, sem kom i
veg fyrir sýnilegan vöxt. MLC var fundin
með því að sá 0.1 ml úr þeim glösum, sem
enginn vöxtur sást í, á blóðagar. Ef færri
en 25 kóloniur uxu á skálinni, höfðu meira
en 99.95% bakteríanna dáið. MLC var á-