Læknablaðið - 01.07.1978, Blaðsíða 86

156
LÆKNABLAÐIÐ
hann þar sjálfir. Það er að vísu utan við starf-
semi H.S., en sjúklingurinn er sem sagt ekki
sendur til sérfræðinga. Það er einungis ef til-
fellin eru að einhverju leyti óvenjuleg eða erfið
viðfangs, að við sendum þau frá okkur. Sama
má segja um sjúklinga með ehroniska coronar-
sclerosis, fibrillatio atriorum, hjartabilun eða
hypertensio arterialis. Á sama hátt getum við
tekið blóðstatus, röntgenmynd, ekg og lungna-
functionspróf (vitalograf, spirometer) hjá sjúk-
lingum með einkenni frá öndunarvegum, litað
hrákasýni og gert ræktun og næmispróf.
Sjúklingar með kvartanir frá meltingarvegi
eru einnig skoðaðir og rannsakaðir hér og af
blóðkemiu getum við gert lifrarfunctionspróf
eins og bílirúbín, alkaliskan fosfatasa, eggja-
hvítu og transaminasa. Þá gerum við einnig
amylasa og skoðum fæcesprufur. Af röntgen-
rannsóknum gerum við ailar contrast-rann-
sóknir á meltingarvegi. Við höfum rectoscop
og eigum á næstunni von á gastroscopi sem að
vísu verður stjórnað af yfirlækni sjúkrahúss-
ins, en ekki okkur heilsugæzlulæknunum.
Sömuleiðis rannsökum við sjálfir sjúklinga
með einkenni frá þvagfærum og auk áður-
nefndra rannsókna getum við gert electrolyta,
creatinin, þvagræktanir, næmispróf og i.v. uro-
grafiur. Sjúkrahúsið á cystoscop og yfirlæknir
sjúkrahússins gerir cystascopiur.
Hvað gynækologiu og obstetrik varðar þá fer
allt mæðraeftirlit fram hér á stöðinni. Reglu-
bundin legkrabbaleit er í höndum yfirlæknis
sjúkrahússins. Gynskoðanir eru ekki tabu hjá
heimilislæknum hér, þó þær séu að sjálfsögðu
að langmestu leyti í höndum skurðlæknis
sjúkrahússins. Laparoscop er ekki til á stofn-
uninni.
Allt ungbarnaeftirlit er í okkar höndum svo
og umfjöllun meginhluta þeirra barnasjúk-
dóma, sem upp koma. Sama má segja um önnur
stór svið, eins og t.d. geðsjúkdóma, neurologiu,
sjúkdóma frá stoðkerfi og liðum ásamt liða-
gigt, svo og húð- og kynsjúkdómar. 1 öllum
tilfellum rannsökum við sjúklingana sjálfir og
meðhöndlum eftir því sem þekking og aðstæð-
ur leyfa.
Sama gildir um slys hvers konar. Yfirgnæf-
andi meirihluti slysa, þar með talin bein-
brot, meðhöndlum við sjálfir. Á skiptistofu
gerum við einnig sjálfir smáaðgerðir svo sem
liðstungur, stingum á ígerðum, fjarlægum
smá æxli, gerum að inngrónum nöglum, brenn-
um vörtur og líkþorn, tökum mergsýni, svo
eitthvað sé talið. Oft höfum við þurft að gripa
i tanndrátt, en við vonum að það sé að verða
liðin tíð, þar sem nú eru hér tveir tannlæknar
og jafnvel von á þeim þriðja.
Erum við á réttri leið? Er það sem við ger-
um kannske hálfgert kukl. Ber að beina þró-
uninni annars staðar inn á þessa braut?
Ég vísa til flokkunar HS í byrjun greinar-
innar. Hér hef ég verið að lýsa störfum lækna
á HS í B-flokki og eins og aðstaðan verður a
þeim, held ég bæði að við séum á réttri leið
og eins, að þróunin á öðrum stöðum í þessum
flokki verði með líku sniði.
Það sem gefur mér tilefni til að ætla að við
séum á réttri leið, er annars vegar það, að
læknar virðast hafa sótzt eftir að starfa á þess-
ari stöð. Og hins vegar eftirfarandi: Allt frá
því að vísir varð tii að þessari stöð í árslok
1966 hafa verið haldnar nákvæmar sjúkraskrár
frá degi til dags um öll okkar störf. Við fáum
það því jafnóðum í kollinn ef við erum á rangri
leið og getum ekkert falið. Við sendum yfir-
leitt aldrei frá okkur sjúklinga án meðfylgj-
andi læknabréfs. Af þessum gögnum á að vera
hægt að dæma um, hver gæði vinnunnar eru.
Ég held við höfum ekkert að fyrirverða okkur
fyrir í þessu efni.
En hvert verður þá hlutverk sérfræðinga í
læknisfræði innan HS?
Þörf fyrir sérfræðingaheimsóknir verður
fyrst og fremst á afmörkuðum eða sérhæfðum
sviðum, þar sem heilsugæzlulæknar grípa litið
inn á, en eru þó vandamál stórs sjúklingahóps.
Gott dæmi eru augnlækningar og háls-, nef-
og eyrnalækningar. Sömuleiðis heimsóknir
kvensjúkdómalækna, einkum í sambandi við
legkrabbaleit, þar sem „heimalæknar" ekki
framkvæma hana sjálfir. Barnalækningar eru
stórt svið, en i eðli sínu er svo stór hluti þeirra
bundinn bráðum tilfellum, að fastar ferðir nýt-
ast mjög illa, nema þá um stöð með miklu
fjölmenni að baki sé að ræða. Spyrja má hvort
ekki sé rétt að fá gæðastimpil á ungbarnaeftir •
litið með því að láta sérfræðing skoða hvert
barn að minnsta kosti einu sinni á fyrsta ald-
ursári. Ef fæðingafjöldinn er í kringum 20 á
1.000 ibúa á ári eru þetta 100 börn árlega á
5.000 íbúa stöð, 50 börn á 2.500 íbúa stöð, 20
börn á 1.000 íbúa stöð og 12 börn á ári á 600
íbúa stöð. Ég svara fyrir mig, að ég sé ekki að
þess gerist þörf. Mikill hluti starfs heimilis-
lækna við eðlilegar lcringuvistceSur eru barna-
lækningar og ég tel þá jafn færa um að greina
í sundur hvað þeir ráða við á sviði barnalækn-
inga, sem á öðrum sviðum.
Greinar eins og geðlæknisfræði og húðsjúk-
dómafræði krefjast ekki viðamikillar rann-
sóknaaðstöðu og sérfræðingar í þeim ættu því
að hafa fullnægjandi aðstöðu á HS. Vandamál
í húðsjúkdómum eru ekki það algeng að ég sjái
ástæðu til fastra heimsókna sérfræðinga í
þeirri grein á HS, nema upptökusvæðið sé mjög
stórt. Hvað geðlæknisfræði varðar er þörfin
örugglega fyrir hendi. En því miður verðum
við að horfast í augu við þá döpru staðreynd,
að allt of víða þykir það stimpill að leita geð-
læknis og mér er því til efs, hvort slíkar heim-
sóknir yrðu nýttar í litlum samfélögum. Þetta
fólk vill heldur „fara suður“.
Hvað um cardiologiu, rheumatologiu, endo-
krinologiu ýmiss konar svo sem diabetes, ortho-
pedi og fleira. Vandamál af þeirri gráðu að
þurfi til sérfræðinga í þessum greinum þurfa
yfirleitt inn á sjúkrahús. Öll eftirmeðferð á að
geta verið í höndum heimilislækna að minu
viti, nema tilfellin séu sérlega varhugaverð.