Læknablaðið - 15.12.1989, Blaðsíða 55

LÆKNABLAÐIÐ
421
klakklaust úr út öllu þessu og bæri höfuðið
hátt, fékk þetta mikið á mig samfara ýmsu
öðru, sem fyrir mig kom um sama leyti.« (3)
Ekki var Guðmundi þó signari larðurinn
en svo, að hann sigldi félítill til
Kaupmannahafnar til náms í læknisfræði í stað
þess að nema við Læknaskólann í Reykjavík,
en þeirri stofnun lýsti hann svo nokkrum árum
síðar: »...skóli, sem hefur styttri námstíma,
færri kennara, lélegri kennslufæmi og minni
verklega æfingu en nokkur annar læknaskóli
heimsins, sem að nokkru er teljandi.« (4) í
Höfn voru hins vegar miklir umbrotatímar í
læknisfræðinni, því smitgátin var að ryðja sér
til rúms og olli hún straumhvörfum í sögu
skurðlækninganna. Þeir nafnamir Guðmundur
Bjömsson og Hannesson voru samferða í námi
en Guðmundur Magnússon nokkrum misserum
á undan. Allir voru þeir Húnvetningar, eðli
málsins samkvæmt og stunduðu námið af
miklu kappi þrátt fyrir þröngan kost.
Að loknu fyrrihlutaprófi vorið 1891 veitti
Guðmundur sér þann munað að skreppa heim
til Islands í sumarfríi sínu. I þeirri för komst
hann í tölu þjóðsagnapersóna norðanlands,
er hann tók berklasollinn fót af hálfdauðum
bónda í Tungusveit í Skagafirði. Presturinn á
Mælifelli hafði forgöngu um stúfhöggið og
leiddi þar saman læknastúdentinn Guðmund
og héraðslækninn á Sauðárkróki, sem lítið
hafði þá fengizt við skurðaðgerðir. Guðmundi
varð ekki svefnsamt nóttina fyrir aðgerðina
og fór hann yfir hana í huganum stig af
stigi og gekk svo á Mælifellshnjúk sér til
hugarhægðar. Reitti hann í leiðinni dýjamosa
í umbúðir, sem hann síðan sótthreinsaði upp
úr karbólvatni. Sláturhníf prestsins tók hann
svo með til vonar og vara, því ekki hafði hann
allt of háar hugmyndir um skurðtólaeign eða
smitgátarþekkingu héraðslæknisins, sem þó
var sagður vænsti læknir. Héldu þeir klerkur
síðan með mosann og hnífinn að bænum
Stapa í Tungusveit, þar sem Jón Þorvaldsson
bjó búi sínu með berkla í hné og ökkla. Var
þar kominn Ami Jónsson héraðslæknir með
áhöld sín og umbúðir og var þar ákveðið að
taka fótinn af bónda um mitt læri. Bauðst
Guðmundur til að sótthreinsa öll tæki og
undirbúa aðgerðina, og þáði Ami læknir það,
því nokkra nasasjón mun hann hafa haft af
mikilkvægi smitgátar, þótt ekki væri hún
orðin honum töm. Og eftir að Guðmundur
var búinn að sía óhreint neyzluvatnið og
sjóða það ásamt aðgerðaráhöldunum lýsir
hann gangi mála svo: »Þá var að hugsa um
skurðarborðið. Það var ekki um annað að
gera en brúka hurð og búa svo traustlega
um hana sem kostur var á. Síðan varð að
skipta verkum. Það var svo sem sjálfsagt,
að séra Jón svæfði sjúklinginn, en hitt kom
mér dálítið á óvart, er Ami læknir spurði
mig: «Hvort vilt þú heldur gera skurðinn eða
aðstoða?» Eg svaraði hiklaust: «Ég vil heldur
gera skurðinn, ef yður stendur á sama.» Það
var hvort tveggja, að mig langaði til þess
í aðra röndina, en hins vegar mun ég hafa
óttast, að sóttkveikjuvarúðin kynni að fara
út um þúfur hjá lækninum, sem ekki hafði
fengið verulega æfingu í henni. Annars gekk
aðgerðin greiðlega, án þess að ég sæi að
neitt verulegt bæri út af, og svæfingin tókst
ágætlega hjá séra Jóni. Dagurinn var víst
merkisdagur fyrir okkur báða, ég hafði unnið
mitt fyrsta læknisverk, þó að mikið vantaði á
að ég ætti að heita fulllærður, og hann hafði
í fyrsta sinn verið við handlæknisaðgerð, en
hann mun hafa langað mikið til þess að læra
læknisfræði, þó að það yrði úr að ganga á
Prestaskólann.« (5)
Skagfirðingum mátti af þessu ljóst vera, að
þama fór maður mikillar gerðar og áræðis
og boðberi nýrra tíma. Það átti líka eftir að
sannast á starfi Guðmundanna þriggja, að
smitgátin skipti sköpun um árangur aðgerða.
Hins vegar þótti Hannesi bónda á Eiðsstöðum
þessar gjörðir sonar síns bera nokkurrar
ofdirfsku vott. -Þess má geta að aðgerðin
heppnaðist ágætlega og greri Jón á Stapa sára
sinna og komst til heilsu og sá eftir það sér og
sínum farborða á heimasmíðuðum tréfæti.
Guðmundur Hannesson gat sér hið bezta
orð meðal Islendinga í Höfn og þótti hann
atorkusamur með afbrigðum og margvís og
hinn greiðugasti á að miðla öðrum af fróðleik
sínum, svo sem títt er um ættmenni hans.
Hann lauk embættisprófi með láði 1894 og
hélt síðan heim til Islands án þess að taka
neitt kandídatsár á spítölum. Settist hann
nú að á Sauðárkróki og tók við héraðinu af
Guðmundi Magnússyni, sem þar hafði setið í
tvö ár og hafið í heimahúsum skurðaðgerðir
með smitgát og árangri á nútímavísu og
fór því af honum mikið orð norður þar.
Guðmundur Magnússon var nokkrum árum