Læknablaðið - 15.12.1989, Blaðsíða 20

392
LÆKNABLAÐIÐ
nokkru meira hjá konum en körlum. Á töflu
V sést að því fer víðs fjarri að allir, sem
hafa minni háttar geðkvilla, fái róandi lyf
eða geðdeyfðarlyf. Algengi lyfjaávísananna
er aðeins rúmur fjórði hluti af algengi
geðkvillanna, heldur minna hjá körlum en
konum.
Algengi minni háttar geðkvilla er mest í
yngsta aldurshópnum, en minnst í þeim
elsta. Öfugt við það margfaldast algengi
lyfjaávísananna, sérstaklega á róandi lyf, með
hækkandi aldri fram undir fimmtugt. Ekki
verður mikil breyting á algengi lyfjaávísana
frá fimmta til sjötta aldurstugsins, en algengi
geðkvillanna minnkar heldur á milli þessara
aldursskeiða (tafla VI).
UMRÆÐA
Það er auðvitað mjög miður að hafa ekki
upplýsingar um þær sjúkdómsgreiningar,
einkenni eða kvartanir, sem voru ástæðumar
fyrir lyfjaávísunum. Einnig hefði verið
æskilegt að hægt hefði verið að leggja
skimpróf fyrir alla sem fengu ávísun á róandi
eða geðdeyfðarlyf. Slíkar upplýsingar hefði
þurft til að svara spumingunni hvers vegna
geðlyfjum er ávísað og til að meta réttmæti
ávísananna.
Af samanburðinum á algengi minni háttar
geðkvilla og algengi geðlyfjanotkunar,
eins og það kemur fram með ávísunum á
geðlyf, er aðeins hægt að draga óbeinar
ályktanir. Hlutfallslega fleiri konur en karlar
fá ávísanir á geðlyf. Hlutfallið á milli algengis
geðkvilla hjá konum og körlum var 1,4, en
1,6 fyrir notkun róandi lyfja og 1,8 fyrir
notkun geðdeyfðarlyfja. Annað hvort leita
konur frekar til lækna með kvilla sem þeir
gefa geðlyf við eða læknar gefa konum
frekar geðlyf. Kynskipting hjá þeim sem fá
geðlyf er svipuð kynskiptingu þeirra sem
leituðu til heilsugæslulækna aðallega vegna
geðræns sjúkdóms (14). Ekki finnst nema
hluti áfengismisnotenda og annarra með
alvarlega geðsjúkdóma (psychoses) með
skimprófinu sem notað var til að áætla algengi
geðkvilla. Sé tekið tillit til þessa, er algengi
geðkvilla svipað hjá körlum og konum, um
20% (17). Samkvæmt þessu er verulegur
hluti skýringarinnar á því að konur fá oftar
geðlyf en karlar sá, að þær leiti frekar læknis.
Vera má að karlar leiti frekar annarra ráða
Table IV. Prescribed Daily Dosis as a proportion
of Defined Daily Dosis (±S.D.) by type of drug and
speciality of prescribing doctor.
Drugs
Speciality Tranquillizers Antidepressants
Psychiatry General practice, (speciality) General practice, (other) Internal medicine Surgery Other 1.12±0.54 0.82±0.54 0.75±0.38 0.88±0.42 0.83±0.23 0.82±0.46 1.15±0.56 0.76±0.45 0.73±0.45 0.66±0.44 0.95±0.12 0.75±0.57
Total 0.84±0.46 0.94±0.55
Two way analysis of variance Speciality effect F=52.77 df=5 p<0.0001 Type of drug effect F=0.39 df=1 p=0.53 Two way interaction F=1.13 df=5 p=0.34
Table V. Estimated percentage prevalence of »Minor Mental Disorders« and use of psychotropic drugs by sex.
M F M+F
"Minor mental disorders". Drugs used Tranquillizers Antidepressants All psychotropic drugs 13.2 18.4 16.1 2.8 4.4 3.6 0.5 0.9 0.7 4.1 6.5 5.3
Table VI. Estimated percentage prevalence of »Minor Mental Disorders« and use of psychotropic drugs by age.
Age
20-29 30-39 40-49 50-59 All
"Minor mental disorders” Drugs used Tranquillizers Antidepressants All psychotropic drugs .. 21.2 13.8 .. 0.8 2.6 .. 0.3 0.5 . 1.3 3.7 15.0 12.0 16.1 6.7 7.3 3.6 1.3 1.4 0.7 9.0 11.6 5.3
til að draga úr kvíða og deyfð eins og t.d.
áfengisneyslu, sem er bæði hættulegri og
gagnsminni.
Svipuð röksemdafærsla á við um
samanburðinn á milli algengis geðkvilla og
geðlyfjanotkunar eftir aldri. Þeir sem eldri
eru leita frekar læknis og hinir yngri neyta
fleiri áfengis í óhófi. Þó vantar mikið á að
áfengisneyslan skýri hversu fátt ungt fólk fær
geðlyf í hlutfalli við hinn mikla fjölda, sem
hefur geðkvilla, og í hlutfalli við þá, sem fá
geðlyf eftir fertugt. Fjöldi áfengisneytenda
meðal karla breytist lítið á aldrinum 20-50