Læknablaðið - 15.02.1994, Síða 36

78
LÆKNABLAÐIÐ
helmingur fluttra voru karlar á aldrinum 20-40
ára. Hátt hlutfall útlendinga vekur athygli.
Skráning á ástandi sjúklings um borð
í þyrlunni var í mörgum tilvikum ekki
fyrir hendi. Oft voru veikindi eða áverkar
minniháttar og ekki talin þörf á nákvæmu
eftirliti, skráningu verður engu að síður að
teljast ábótavant en unnið er að úrbótum þar
á. Erfitt er að draga ályktun um breytingar
á ástandi sjúklings við flugið vegna þess að
nægilegar upplýsingar liggja ekki fyrir. Astand
sjúklings virðist þó ekki fara versnandi því
við komu á sjúkrahús eru fieiri sjúklingar
með meðvitund og færri sjúklingar með
lágan blóðþrýsting en voru um borð. I
nokkrum tilvikum var erfitt að átta sig á hvort
þyrlulæknir gaf þá meðferð sem skráð var
eða hvort sjúklingur hafði þegar fengið hana
frá lækni sem fyrir var á staðnum. Einnig
er í nokkrum tilvikum óljóst hvort meðferð
var veitt eða hvort skráning hafi fallið niður.
Þess ber að geta að erfitt er að framkvæma
vandasamar læknisaðgerðir um borð í TF-SIF.
Auk hávaða og titrings koma til léleg lýsing
og þrengsli. Til dæmis er erfitt að komast
að höfðalagi sjúklings og er barkaþræðing
því vandasöm. Ekki er auðvelt að koma við
betri lýsingu í farþegarými vegna smæðar
þyrlunnar því slrkt getur verið truflandi fyrir
flugmenn. Því væri betra að hafa stærri þyrlu
þar sem hægt væri að koma skilrúmi milli
farþegarýmis og flugstjómarklefa, rými væri
við höfðalag sjúklings og búnaður til lækninga
væri innbyggður, en allur búnaður er laus um
borð í TF-SIF.
Mat á sjúklingum í flokka eftir líkamlegu
ástandi var vandasamt og mörk milli flokka
oft óljós. Samkvæmt flokkuninni töldust 61%
sjúklinga vera alvarlega veikir eða slasaðir.
Kemur það heim og saman við það sem
erlendar kannanir sýna; að þyrluflutningar
eru mest notaðir fyrir alvarlega veika eða
slasaða sjúklinga (12). Um 25% sjúklinganna
flokkuðust í flokk II og ástand þeirra því ekki
talið alvarlegt. Er það nokkuð hátt hlutfall en
sem fyrr segir koma hér inn í erfiðar aðstæður
á vettvangi. Oft er erfitt að meta í fyrstu hve
brýn þörf er á aðstoð. Þetta á sérstaklega
við þar sem um er að ræða skammvinnt
meðvitundarleysi eftir höfuðáverka (9,15).
Mikill meirihluti fluttra þurfti á sjúkrahúsdvöl
að halda. Af innlögðum þurftu 54%
gjörgæslumeðferð og 46% innlagðra gengust
undir skurðaðgerð. Þessar tölur staðfesta að
ástand sjúklinga sem fluttir voru með þyrlunni
var alvarlegt.
Sjúklingar reyndust hafa margvíslega
sjúkdóma og áverka. Því er mikilvægt að
búnaður þyrluvaktar lækna sé fjölþættur og
reynsla lækna víðtæk. Ekki hafa komið upp
tilvik þar sem tilfinnanlega hefur skort á
lyf eða tækjabúnað en nú er svo komið að
endumýjunar á ýmsum tækjabúnaði er þörf.
Af þeim búnaði sem margar sveitir erlendis
hafa yfir að ráða, en ekki er til staðar hér og
til bóta væri að fá, má nefna ytri gangráð,
mæli fyrir koltvísýring í útöndunarlofti,
vökvadælu, rakatæki fyrir öndunarvél og
svokallaðar MAST-buxur (16-18).
Æskilegt væri að kanna betur í framtíðinni
flutninga og fyrstu meðferð mikið veikra og
slasaðra sjúklinga. Til þess þyrfti vandaða
og ítarlega skráningu svo hægt væri að beita
hlutlægara mati en hér var unnt. Sú rannsókn
gæti orðið leiðbeinandi um hvenær rétt sé að
flytja sjúkling með þyrlu.
LOKAORÐ
í þessari grein hefur verið bent á mikilvægi
þess að hafa þyrlu til björgunar og
sjúkraflutninga á Islandi. Staðhættir hér eru
með sérstökum hætti, stór hluti landsins
er óbyggður, samgöngur erfiðar, verðurfar
óstöðugt og kalt auk þess sem fiskveiðiflotinn
er stór og efnahagslögsagan sömuleiðis.
Þátttaka lækna í þeirri starfsemi gerir hana
ömggari og markvissari. Þessi þjónusta virðist
ekki misnotuð ef tekið er tillit til hversu
alvarlega veikir og slasaðir sjúklingamir voru
og við hvaða aðstæður slys eða veikindi bar
að.
ÞAKKIR
Sérstakar þakkir til starfsmanna Flugdeildar
og Stjómstöðvar Landhelgisgæslunnar fyrir
flugferðir, aðstoð og upplýsingar. Einnig
til Sigurðar Guðmundssonar læknis fyrir
yfirlestur og ábendingar.
SUMMARY
The use of a helicopter for emergency services in
Iceland in 1991:
The study objective was to review the utilization of
the Icelandic Coast Guard Helicopter Emergency
Services and to evaluate the condition and