Læknablaðið - 15.03.1994, Blaðsíða 5

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80: 91-98
91
Katrín Ruth Sigurðardóttir, Gunnar Sigurðsson, Jón Ingi Jósafatsson
BEINÞÉTTNIMÆLINGAR í FRAMHANDLEGG
ÍSLENSKRA KVENNA
ÁGRIP
Tilgangur: Það hefur reynst mjög erfitt
að segja fyrir um hvaða konum sé hættast
við að hljóta beinbrot vegna þunnra beina
síðar á ævinni. Til að komast nær þessu
hefur verið þróuð tækni á síðustu árum til
mælinga á kalkinnihaldi beina. Sumarið
1992 voru frantkvæmdar beinþéttnimælingar
á 347 íslenskum konum í framhandlegg.
Markmið þessarar rannsóknar var að finna
viðmiðunargildi fyrir íslenskar konur og kanna
aldursbundnar breytingar á beinþéttni.
Efniviður: Mæld var beinþéttni í
framhandlegg 347 íslenskra kvenna á aldrinum
20-84 ára (meðalaldur 54,2 ár, staðalfrávik
13,4 ár). Við mælingu á beinþéttni var notuð
single-photon absorptiometry (SPA) og
steinefnainnihald mælt fremst í sveif (radius)
og öln (ulna).
Niðurstöður: Hámarksbeinþéttni í
framhandlegg virðist náð við tvítugt.
Beinþéttni helst síðan stöðug fram undir
53 ára aldur. Þá verður veldisleg lækkun á
beinþéttni næstu fimm til 10 árin en hægir
síðan á sér og verður línuleg um 1% á ári.
Sjötug kona hefur tapað að meðaltali 25-
30% af hámarksbeinmassa (peak bone mass)
framhandleggs.
Alyktun: Niðurstöðurnar undirstrika hratt
fall í beinþéttni fyrsta áratug eftir tíðahvörf
en erlendar rannsóknir hafa sýnt að koma
má í veg fyrir það með oestrogenmeðferð.
Beinþéttnimælingar um tíðahvörf kunna því
að vera mikilvægar til að finna þær konur sem
hafa lága beinþéttni og því líklegri til að þurfa
oestrogenmeðferð en aðrar konur, eða fá ráð
um aðra meðferð.
Rannsóknin bendir þó einnig til mikilvægis
Frá lyflækningadeild Borgarspítalans, Rannsóknarstöð
Hjartaverndar, læknadeild Háskóla íslands. Fyrirspurnir,
bréfaskipti: Gunnar Sigurðsson, lyflækningadeild
Borgarspítalans, 108 Reykjavik.
línulegs beintaps kvenna eftir 65 ára aldur
en sumar erlendar rannsóknir (þó ekki allar)
benda til að draga megi úr því með bættum
kalkbúskap og meiri líkamsáreynslu.
INNGANGUR
Með hækkuðunt meðalaldri aukast mjög
vandamál aldurstengdra sjúkdóma.
Beinþynning (osteoporosis) er aldurstengdur
sjúkdómur sem hefur áhrif á líf fjölda
einstaklinga og því til mikils að vinna ef unnt
er að koma í veg fyrir eða teija hana.
Beinþynning er ástand sem einkennist af
minnkuðum beinmassa og breytingum á innri
gerð beinsins (1). Þessi minnkun á beinmassa
veldur því að burðarþol beina minnkar og
líkurnar á beinbrotum aukast. Beinþynning
stuðlar að vissum tegundum beinbrota,
einkanlega framhandleggsbrotum, samfalli
á hryggjarliðum og brotum á lærleggshálsi
(2). Algengi brota vegna beinþynningar er
mjög hátt og er talið að við 85 ára aldur hafi
35-40% kvenna hlotið að minnsta kosti eitt
brot tengt beinþynningu (1-3). Ein rannsókn
benti til að 7% mismunur á beinþéttni gæti
valdið allt að 50% hærri brotatíðni (4). Á
þriðja hundrað einstaklingar hljóta brot
á framhandlegg (distal radius) árlega á
Reykjavíkursvæðinu, 74% þeirra eru konur
(5). Á annað hundrað mjaðmabrota verða á
Reykjavíkursvæðinu á ári (6) en erfiðara er að
segja til um fjölda samfalla á hryggjarliðum,
þar sem einungis hluti þeirra er greindur.
Umdeilt hefur verið hvenær beinþéttni nær
hámarki (peak bone mass), sumar rannsóknir
hafa bent til að það verði strax um tvítugt
(7,8), en aðrar rannsóknir síðar (9,10). Hversu
sterk beinin verða á þeim aldri er háð kyni
(karlar hafa 25% meiri beinmassa en konur
(1)), erfðum, líkamsáreynslu, lífsstfl og
næringarþáttum (4,11).
Það hefur reynst mjög erfitt að segja fyrir
um hvaða konum sé hættast við að hljóta