Læknablaðið - 15.03.1994, Blaðsíða 33

LÆKNABLAÐIÐ
119
algeng hérlendis (16). Mynd 5 sýnir nýgengi
nýmaskjóðukrabbameina á Norðurlöndum
(17). Ekki varð aukning á nýgengi á
rannsóknartímabilinu en hafa verður í huga
að tilfelli eru fá. Erlendis hefur nýgengi
farið vaxandi (16,18), bæði vegna bættrar
skráningar og raunverulegrar aukningar sem
að hluta skýrist af vaxandi reykingum síðustu
áratugi. Krabbamein í nýrnaskjóðu eru 45
af 550 greindum nýrnakrabbameinum (8%)
hér á landi á tímabilinu 1971-1990 (10), er
það sambærilegt við aðrar rannsóknir (19) en
nýgengi nýrnafrumukrabbameina er óvenjuhátt
hér á landi (10). Yfirleitt eru krabbamein í
blöðru tífalt algengari en nýrnaskjóðu- og
þvagleiðarakrabbamein (20).
Meira er vitað um orsakir krabbameina í
Lífshorfur (Estimated Porbability of Survival)
Tími (ár)
Mynd 3. Lífshorfur eftir stigum (Grabstald) fyrir
sjúklinga með krabbamein i nýrnaskjóðu eða
þvagleiðurum á íslandi 1971-1990.
Lífshorfur (Estimated Probability of Survival)
Tími (ár)
Mynd 4. Lifshorfur sjúklinga með krabbamein í
nýrnaskjóðu og þvagleiðurum á Islandi 1971-1990.
Nýgengi miðað við
100.000 karla og konur á ári
2,5 -i II Karlar
z
Mynd 5. Aldursstaðlað nýgengi nýrnaskjóðukrabbameina
á Norðurlöndum 1981-1986 miðað við 100.000 konur og
karla á ári.
nýmaskjóðu og þvagleiðurum en margra
annarra, þar með talin nýmafrumukrabbamein.
Orsakaþættir eru svipaðir og fyrir
blöðrukrabbamein (18), enda hvort tveggja
umskiptaþekjukrabbamein. Reykingar
eru orsakavaldur og einnig eru tengsl við
efni í plast- og olíuiðnaði auk kola og
tjörumengunar (18,21). Rannsóknir hafa einnig
sýnt aukna áhættu við notkun phenacetin-
verkjalyfja (21) en tengsl við parasetamól,
te- og kaffidrykkju eru ekki jafn skýr (18).
A Balkanskaga eru nýrnaskjóðuæxli allt að
40% nýmakrabbameina og tengist það aukinni
áhættu í tengslum við nýrnakvilla (Balkan-
nephropathy) sem þar er ríkjandi (22,23).
Líkt og erlendis eru blóðmiga og kviðverkir
algengustu einkenni þessara meina
(2-9,24-26). Færri nýrnaskjóðu- og
þvagleiðaraæxli greinast fyrir tilviljun
(7%) en nýrnafrumukrabbamein (20%)(27).
Skýringin er sennilega sú að nýrnaskjóðu-
og þvagleiðaraæxlin eru helmingi smærri
(3,3 cm í þessari rannsókn) samanborið við
nýrnafrumukrabbamein en þau eru að jafnaði
6,6 cm við greiningu (27).
Við greiningu hafa flestir sjúklinganna haft
einkenni í langan tíma (44% í meira en þrjá
mánuði). Aðeins átta sjúklingar greindust
innan viku vegna mikillar bersæjar blóðmigu
og/eða slæmra verkja í síðu eða kviði. Þrír
af hverjum fjórum sjúklingum hafa sögu
um blóð í þvagi. Þar við bætist að önnur