Læknablaðið - 15.03.1994, Blaðsíða 24

110
LÆKNABLAÐIÐ
Hlutfallsleg dánaráhætta sjúkrahúshópsins
án tillits til orsaka var ekki nema 42,5%
(p=0,004) af því sem hún var meðal annarra
með blóðþurrðarhelti. Hún var einnig
nálægt því að vera marktækt lægri fyrir
kransæðasjúkdóma, eða 47,6% af því sem var
meðal hinna (p=0,07).
UMRÆÐA
í rannsókn Hjartaverndar, eins og í flestum
rannsóknum sem gerðar hafa verið á
áhættuþáttum blóðþurrðarhelti, voru reykingar
aðaláhættuþátturinn (8). Áhættuaukningin
vegna reykinga var mest átt- til 10-föld meðal
þeirra sem reyktu 15 sígarettur eða meira á
dag. 1 Framingham-rannsókninni var hún að
meðaltali aðeins tvöföld (2).
Vægi reykinga virðist vera mun meira
fyrir meinþróun blóðþurrðarhelti en
kransæðasjúkdóma (9). I þessari rannsókn
var munurinn allt að því 12-faldur meðal
þeirra sem reyktu 15-24 sígarettur á dag. I
Edinborgar-rannsókninni var áhættan vegna
reykinga að meðaltali fjórfalt hærri hjá
sjúklingum með blóðþurrðarhelti (10).
í flestum rannsóknum jók sykursýki, bæði
insúlínháð og insúlínóháð, líkurnar á
blóðþurrðarhelti en áhættuaukningin var rnjög
mismunandi. í rannsókn Hjartaverndar var
ekki unnt að reikna áhættuhlutfall samfara
hreinni sykursýki vegna of fárra tilfella. Um
áhrif skerts sykurþols eru aftur á móti skiptar
skoðanir (8). í þessari rannsókn Hjartaverndar
var blóðsykur ekki sjálfstæður áhættuþáttur.
í Framingham-rannsókninni jók það líkur
á blóðþurrðarhelti 2,4-falt meðal karla og
fjórfalt meðal kvenna að hafa skert sykurþol
og sykur í þvagi jók áhættuna enn meir eða
3,5-falt meðal karla og 8,6-falt meðal kvenna
(2).
Menn eru heldur ekki á eitt sáttir um
hversu sterkur áhættuþáttur blóðfitur eru
fyrir blóðþurrðarhelti (10). Hóprannsókn
Hjartaverndar hefur áður staðfest mikilvægi
kólesteróls í blóði sem áhættuþáttar fyrir
kransæðasjúkdómi og þríglýseríðar reyndust
einnig sjálfstæður en veikari áhættuþáttur
(11). I þessu uppgjöri komu einnig fram
sterk tengsl kólesteróls í blóði við meinþróun
blóðþurrðarhelti en í öðrum rannsóknum
hafa þau verið allt frá því að vera mjög
mikil í það að vera engin (8). 1 Framingham-
rannsókninni var kólesteról sjálfstæður
áhættuþáttur fyrir blóðþurrðarhelti (2). í
Edinborgar-rannsókninni sem og í þremur
samanburðarrannsóknum á sjúklingum var
sýnt frarn á öfuga fylgni milli blóðþurrðarhelti
og HDL-kólesteróls (10,12-14) en það var
ekki mælt í þessari rannsókn.
Sumar rannsóknir hafa bent til að hækkun á
þríglýseríðum væri sérstaklega mikilvæg fyrir
meinþróun blóðþurrðarhelti. Þessi rannsókn
Hjartaverndar og aðrar nýlegar rannsóknir
benda aftur á móti til þess að hækkunin á
þríglýseríðum sé að minnsta kosti að hluta
til tengd hækkun á kólesteróli og hverfur
vægi þríglýseríða við fjölþáttagreiningu. Þetta
útilokar þó ekki þátt þríglýseríða í myndun
æðakölkunar í ganglimum (10).
í flestum rannsóknum var marktæk fylgni
við slagbilsþrýsting og hann var meðal
annars sterkur áhættuþáttur í Framingham-
rannsókninni þar sem áhættuhlutfallið var
2,5 meðal karla og 3,9 meðal kvenna (2).
í danskri 10 ára ferilrannsókn var bæði
fylgni við slagbils- og hlébilsþrýsting (14).
Slagbilsþrýstingur hafði ekki marktækt
forspárgildi um blóðþurrðarhelti í þessari
rannsókn Hjartaverndar en hins vegar höfðu
bæði slagbils- og hlébilsþrýstingur marktæka
fylgni við-blóðþurrðarhelti sem samtímaþættir.
Um tengsl við blóðstorkuþættina er enn allt
óljóst (8).
Blóðþurrðarhelti spáði mjög sterkt fyrir
um heildardánartíðni. Áhættan var
rúmlega tvöföld sem er svipað og fannst í
Framingham-rannsókninni (2).
Rannsókn Hjartaverndar bendir til þess
að æðakölkun í slagæðum ganglima sé
tengd æðakölkun víðar í líkamanum þar
sem þátttakendur með blóðþurrðarhelti
eru í aukinni hættu á að deyja úr
kransæðasjúkdómum og heilablóðfalli sem
einnig á sér orsakir í æðakölkun. I þessu
sambandi má einnig benda á þau sterku
tengsl sem eru milli blóðþurrðarhelti og
kransæðasjúkdóma þar sent 36% sjúklinga
með blóðþurrðarhelti í þessari rannsókn voru
einnig með einkenni um kransæðasjúkdóma.
I Edinborgar-rannsókninni voru 38,6%
sjúklinga með blóðþurrðarhelti og einnig með
blóðþurrðarsjúkdóm í hjarta (15). Svo virðist
sem blóðþurrðarhelti komi við lengra gengna
og útbreiddari æðakölkun þar sem hún er