Læknablaðið - 15.03.1995, Blaðsíða 44

252
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
hús og ýmsar aðrar úrlausnir
okkar lækna. Niðurskurður á
þessari þjónustu myndi stuðla
að skynsamlegri forgangsröð-
un. Dæmi um oflækningar eru
tíðar endurkomur til hálaun-
aðra sérfræðinga til eftirlits með
ýmsum sjúkdómum, svo sem
eyrnabólgum, háþrýstingi,
hjartaöng og sykursýki, sem
fela mætti heimilislæknum og í
vissum tilvikum hjúkrunarfræð-
ingum. Einnig sýklalyfjaaustur,
röraísetningar í eyru, legskrap-
anir, legbrottnám, brottnám
háls- og nefkirtla svo og ýmsar
misdýrar rannsóknir svo sem
ómskoðanir, hjartalínurit og
röntgenmyndir. Að sjálfsögðu
má innan heilsugæslunnar finna
ýmis dæmi um oflækningar.
Markvissar heimilislækningar
með vel rökstuddum tilvísunum
til sérfræðinga og annarra rann-
sóknar- og meðferðaraðila
hamla gegn oflækningum og
læknisfræðilegri súrsun þjóðfé-
lagsins. Þess eru mörg dæmi, að
hægt sé að draga úr læknasækni
ákveðins hóps með markvissum
heimilislækningum sem miðast
við að gera einstaklingana hæf-
ari að kljást við heilsuvandamál
sín. Ásókn í heilbrigðisþjónustu
eykst hins vegar smám saman í
núverandi kerfi í þéttbýli, því
notendur hennar fara að sækja
til lækna með æ smærri vanda-
mál, eftir því sem framboð
þjónustu er meira og viðtökurn-
ar betri. Eykur þetta á bjargar-
leysi fólks.
Það er mikilsvert öryggisat-
riði fyrir hvern og einn, að allar
heilsufarsupplýsingar viðkom-
andi aðila séu geymdar á einum
stað, það er á heilsugæslustöð
hans. Vandaðar tilvísanir heim-
ilislæknis til sérfræðings og ítar-
leg svör sérfræðings til heimilis-
læknis tryggja samfellu í heil-
brigðisumsjá og draga úr
tvíverknaði og endurteknum,
ónauðsynlegum rannsóknum.
Eigi sjúklingur sér engan fastan
heimilislækni eða rápi milli
lækna, eru líkur á að nauðsyn-
leg vitneskja og gögn séu ekki
tiltæk, þegar mest á ríður. Sums
staðar, til dæmis á Akureyri, er
þessi upplýsingamiðlun í góðu
horfi, en á höfuðborgarsvæðinu
eru þessi mál í ólestri hjá vissum
sérgreinum, og virðast geð-
læknar ganga lengst í því að
hunsa þessa sjálfsögðu upplýs-
ingaskyldu. Ættu þeir þó að
hafa allar forsendur til að skilja
mikilvægi þessara boðskipta
fyrir skjólstæðingana.
Tilvísanakerfi myndi uppræta
þær sérkennilegu vinnuvenjur,
sem margir spítalasérfræðingar
stunda, að vísa spítalasjúkling-
um á einkareknar stofur sínar
úti í bæ, þrátt fyrir að þeir hafi
tök á að sjá viðkomandi á
göngudeild spítalans. Þannig
hafa þeir verkefni og tekjur af
þeirri stofnun sem þeir vinna
hjá og eru siðferðilega skuld-
bundnir til að sýna hollustu.
Það ætti að vera spítölunum í
hag að efla göngudeildarþjón-
ustuna og afla þannig meiri sér-
tekna, og þykir mér þetta
áhugaleysi spítalastjórnenda
mjög undarlegt.
Allt eru þetta gild rök fyrir
kerfisbreytingu sem er óhjá-
kvæmileg ef takast á að koma
einhverjum böndum á kostnað
við lækningar utan spítala, sem
eðli málsins samkvæmt hlýtur
að aukast í takt við fjölgun
lækna, því eftirspurn eftir heil-
brigðisþjónustu fer ævinlega
eftir framboðinu. Núverandi
kerfi stuðlar að dýrum oflækn-
ingum, sem skerða þjóðarheils-
una. Það gagnast fyrst og fremst
fáeinum sjálfstætt starfandi
sérfræðingum í tekjusöfnun og
óþolinmóðum sjúklingum með
auðgreinda kvilla, en getur
verið skaðlegt flestum hinna.
Það er því engin eftirsjá að því
fyrir þjóðarheildina og því
áhættulítið að breyta því.
Hin heiftúðuga andstaða sér-
fræðinga við tilvísanakerfið hef-
ur nú tekið á sig mynd hópsefj-
unar. Sérfræðingar sem árum
saman hafa eingöngu tekið á
móti sjúklingum með tilvísanir,
snúast nú öndverðir af tilfinn-
ingalegum ástæðum. Heimilis-
læknar eru ataðir auri og það
hriktir í innviðum Læknafélags
Islands. Ástæðurnar virðast
mér þrenns konar. í fyrsta lagi
telja sumir sig sjá fram á minni
verkefni og tekjumissi og styður
það fullyrðinguna um oflækn-
ingar, enda hýsir formaður
Læknafélags Reykjavíkur þann
ugg í brjósti, að með tilkomu
tilvísana verði hver heimsókn
viðameiri og verði þá sérfræð-
ingum þörf á taxtahækkun.
Þeim er því akkur að léttum og
fljótleystum viðfangsefnum. í
annan stað trúa þeir því margir,
að þeir sem persónur og sér-
fræðingar séu gjörsamlega
ómissandi fyrir skjólstæðinga
sína án nokkurra milliliða, sem
aðeins tefji fyrir og villi um fyrir
sjúklingum. I þessu felst mikil
vanvirðing og vanmat á hæfni
reyndra og sérmenntaðra heim-
ilislækna og hlálegt ofmat á eigin
aðgengileika, viðveru og getu. í
þriðja lagi finnst þeim anda
köldu frá heilbrigðisráðherra og
heilbrigðisyfirvöldum í sinn
garð og skynja þessar umbætur
sem valdníðslu og niðurlægingu
fyrir sig. Þeir hafa einnig
áhyggjur af aukinni skriffinnsku
og pappírsvafstri, sem gefið
gæti starfsmönnum T.R. ótal
tækifæri til að hlunnfara þá.
Þessi afstaða er skiljanleg, því
ákveðinn hópur einstaklinga úr
öllum sérgreinum hefur gegn-
um árin unnið sér til nokkurrar
óhelgi með harðvítugri sókn á
mið almannasjóða, þannig að
sérfræðingar eru sniðgengnir í
alltof ríkum mæli við áætlana-
gerð og stjórnun heilbrigðis-
þjónustunnar. Er það mjög
miður, því í þessum hópi má
finna ýmsa sem í fræðum sínum