Læknablaðið - 15.03.1995, Blaðsíða 52

258
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
Nýtt merki Læknafélags íslands
og ormur Asklepiosar
Væri ég listamaður myndi ég
ekki lýsa þessu merki. Lista-
mönnum þykir það jafn asna-
legt að skýra út verk sín og að
útskýra brandara. Þeir líta svo
á, að listaverk sé fullkomin tján-
ing, verk sem skýrir sig sjálft og
þar sé engu við að bæta. Að
gera slíkt sé vafasamt hlutverk
listfræðinga og gagnrýnenda.
Brendan Behan sagði einhvern
tíma, að gagnrýnendur væru
eins og geldingar í kvennabúri,
sem vita hvernig á að gera það,
enda sjái þeir það gert á hverj-
um degi, en geta það ekki sjálf-
ir.
Þar eð ég er enginn geldingur
og merkið ekkert listaverk, ætla
ég að gera stutta grein fyrir því.
Merkið er ekki frumlegt. Hér
er enn einu sinni kominn hinn
margslungni ormur hins gríska
Asklepiosar. Myndar ormurinn
stafina L og í, það er Læknafé-
lag íslands.
Þórður Harðarson prófessor
og áhugamaður í fornmeina-
fræði, benti mér á að staf Ask-
lepiosar vantaði í merkið og
væri það ótækt. Rétt er að Ask-
lepios er alltaf með staf á forn-
um myndum, staf sem hann
beislar orminn með. En stafinn
vantar alls ekki í merkið. Hann
er fólginn í því með dulúðugum
hætti, jafn dulúðugum og sjálf
goðsögnin um Asklepios er.
Raunar er stafurinn enn magn-
aðri, þar eð hann er tvíeinn, LÍ.
Þess vegna á Læknafélag ís-
lands að geta haft gott taumhald
á nöðrunni.
Ekki ætla ég að fara út í neina
ormafræði hér, en vil þó nefna
dæmi um nokkra alræmda
orma. í fyrsta lagi höggorminn
sem hjálpaði Adam og Evu að
sjá, að þau voru í nýju fötum
keisarans. í öðru lagi eitumöðr-
una yfir höfði hins fjötraða
Loka, en honum hjúkraði með
skál sinni eiginkonan Sigyn,
sem hljómar líkt og Hygene
(Hygieia), en hún var dóttir
Asklepiosar. í síðasta lagi vil ég
nefna ormakollu Medusae, sem
við þurfum sjaldan að horfast í
augu við hér á íslandi, jafnvel
þótt við skoðum mjög naflann á
okkur.
Ekki veit ég hvaða hug-
myndafræði liggur að baki goð-
sagnarinnar um Asklepios og
orminn. Hugsanlega hafa menn
séð í eiturnöðrunni hið hlykkj-
ótta einstigi á milli lífs og dauða,
eiturs og líknar, góðs og ills og
jafnvel þekkingar og blekkingar
(samanber Faust, Galdra-Loft,
Sæmund fróða).
I nútíma skilningi er auðvelt
að skilja táknrænu nöðrunnar.
Mörg lyf sem við notum nú til
dags eru afsprengi eiturs úr
náttúrunni, bæði úr jurta- og
dýraríkinu. Þessi efni em mörg
boðefni sem í réttu magni, á
réttum stað og stundu, boða
fagnaðarerindi, en tortímingu,
brjálæði og þjáningu í öðru sam-
hengi. Þessi efni eru mjög virk í
litlu magni og þess vegna gjarn-
an ósýnileg, eins og raunar rönt-
gengeislar og útvarpsöldur í nú-
tíma myndgreiningu innan
læknisfræðinnar. Þessi ósýnilegi
máttur gerir ef til vill læknislist-
ina jafn dulúðuga nú og á dög-
um Asklepiosar. Þess vegna fer
vel á því að stafurinn sem beisl-
ar orminn sé dulbúinn í merki
LÍ. Að ráða rúnir merkisins á að
minna okkur á orð Egils Skalla-
grímssonar, hins vígfima læknis
og skálds;
Skal at maðr rúnar rista
nema ráða vel kunni,
þat verðr mörgum manni
es of myrkvan staf villist,
Þess vegna verðum við, félag-
ar í Læknafélagi íslands, að
halda um stjórnvölinn en ekki
láta galdrastafinn í hendur fá-
vísum kontóristum úti í bæ.
Garðabæ, 14. janúar 1995,
Sigurður V. Sigurjónsson