Læknablaðið - 15.05.1996, Blaðsíða 36

388
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
eru milli langvinnrar berkjubólgu, skertra lífs-
gæða, minnkaðrar hreyfigetu og svefntruflana.
Inngangur
Einkenni frá öndunarfærum eru meðal al-
gengustu kvartana, sem sjúklingar leita með til
heimilislækna. í rannsókn Péturs Péturssonar
læknis á Bolvíkingum kom fram, að öndunar-
færasjúkdómar voru algengasti sjúkdóma-
flokkurinn sem leitað var með til heilsugæslu-
læknis og algengasta ástæða fjarvista frá vinnu
(!)•
Tíðni langvinnrar berkjubólgu er talin 3-
15% á Norðurlöndunum (2-16). Tíðni í öðrum
löndum hefur verið talin af svipaðri stærðar-
gráðu (17-19). Skilgreining á langvinnri
berkjubólgu hefur verið nokkuð á reiki og
breytileg eftir löndum. Pví er erfitt að bera
tíðnitölur saman milli landa. Þetta stafar að
hluta af breytingum á skilgreiningum í tímans
rás og einnig mismunandi skilgreiningum milli
læknahópa eða landa, en að hluta stafar þetta
af breytilegum rannsóknaraðferðum. Þær hef-
ur þó verið reynt að staðla sem mest (20).
í þeirri rannsókn sem hér er greint frá var
notuð skilgreining the American Thoracic
Society frá 1962 (21), sem síðar var lagfærð af
Fletcher og Pride 1984 (22), en þessi skilgrein-
ing er almennt viðurkennd meðal lungna-
lækna. Skilgreiningin er þannig: „Hugtakið
langvinn berkjubólga œtti eingöngu að nota til
að gefa til kynna langvinna eða endurtekna of-
myndun á slími í berkjum, sem klínískt greinist
á langvinnum uppgangi án annarra orsaka. “
Með langvinn eða endurtekin er átt við, að
ástandið „kemur fyrir flesta daga á þriggja
mánaða tímabili á ári ítvö ár að minnsta kosti“.
Saga um slímuppgang er því aðaleinkenni
langvinnrar berkjubólgu, en ekki hefur verið
lögð sérstök áhersla á önnur lungnaeinkenni,
svo sem hósta.
Lítið er vitað um algengi langvinnrar berkju-
bólgu meðal fslendinga, nema hvað dánartíðni
hefur farið vaxandi, einkum meðal kvenna. í
nýlegri rannsókn Þórarins Gíslasonar og Krist-
ins Tómassonar kom fram að heildardánar-
tíðni vegna langvinnrar berkjubólgu á íslandi
hefur þrefaldast frá áratugnum 1951—1960 til
1981-1990 (23). Aukningin var aðallega í elstu
aldurshópunum. Meðaldánartíðni úr lang-
vinnri berkjubólgu á áratugnum 1981-1990 var
8,7/100.000 meðal karla en 7,6 meðal kvenna
(23).
Tilgangur þessarar könnunar var að kanna
algengi langvinnrar berkjubólgu og athuga
nánar hvað auðkennir hópinn er hefur ein-
kenni langvinnrar berkjubólgu.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin nær til allra íslenskra karl-
manna, sem fæddir voru árin 1913 og 1943 og
voru samkvæmt þjóðskrá lifandi þann 1. nóv-
ember 1993. Alls reyndust 388 vera fæddir árið
1913 og 1297 fæddir árið 1943, eða samtals 1685
einstaklingar.
Fengið var leyfi Tölvunefndar til að fá nöfn
og heimilisföng allra þátttakenda og sá Reikni-
stofa Háskólans um gerð lista yfir þá. Spurn-
ingalistar voru sendir í pósti til allra þátttak-
enda, fyrst um miðjan nóvember 1993. Þakkar-
og áminningarbréf voru síðan send alls þrisvar
sinnum með nokkurra vikna millibili.
Könnun þessi er hluti af stærri rannsókn
(24) , þar sem ineðal annars er spurt um líkams-
rækt, reykingar, einkenni frá lungum, hjarta-
og æðakerfi, fyrri sjúkrasögu, svefnvenjur,
notkun heilbrigðisþjónustu og lyfjanotkun. Al-
gengi langvinnrar berkjubólgu var metið með
því að spyrja hvort viðkomandi hefði haft slím-
uppgang daglega í að minnsta kosti þrjá mán-
uði samfellt síðastliðin tvö ár. Á sama hátt var
spurt um hósta. Spurt var sérstaklega um viss
öndunarfæraeinkenni og voru notaðar sömu
spurningar og áður hefur verið lýst í íslenskri
rannsókn á algengi öndunarfæraeinkenna
(25) .
Við útreikning á samfelldum breytum var
reiknað meðaltal og eitt staðalfrávik (±SD),
en tvíátta t-próf var notað við samanburð.
Tölfræðilegur munur hópa var metinn með kí-
kvaðratsprófi.
Table I. Participation in postal questionnaire study among50
and 80 years old males in Iceland.
Year of birth 1913 1943
Replies 258 917
Refuses 9 11
Unable because of
sickness 17 3
Moved abroad 1 2
Died recently 4 2
Impossible to trace 6 11
No answer 93 351
Total 388 1297