Læknablaðið - 15.01.1997, Blaðsíða 7

LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
7
Ritstjórnargrein
íslenskar rannsóknir á
krabbameinum í brjóstum
Á síðari helmingi þessarar aldar hafa verið
gerðar gróskumiklar rannsóknir í faraldsfræði
brjóstakrabbameina á íslandi. Þetta má að
nokkru rekja til aukins skilnings lækna og ann-
arra fræðimanna á mikilvægi faraldsfræðinnar.
Áður voru rannsóknir á orsökum sjúkdóma
stundaðar í mörgum greinum læknisfræðinnar,
en þó kannske mest af meinafræðingum sem í
daglegum störfum sínum fengust við leit að
orsökum sjúkdóma í einstaklingum. Með til-
komu faraldsfræðinnar hefur áhuginn beinst
að orsökum sjúkdóma í hópum fólks.
Nokkrar vörður á þessari leið má benda á.
Krabbameinsfélögin stofnuðu Krabbameins-
skrána árið 1954 og hefur hún verið grundvöll-
ur þessara rannsókna. Leitarstöð krabba-
meinsfélaganna tók til starfa áratugi síðar, en
hún hefur safnað markverðum upplýsingum
um ýmsa áhættuþætti brjóstakrabbameina. Af
þeim toga eru greinar um áhættuþætti tengda
tíðablæðingum kvenna. I þeim flokki eru all-
margar greinar sem voru meðal þeirra fyrstu
sem sýndu fram á að aukinn barnafjöldi
minnkar líkur á krabbameinum í brjóstum, en
áður hafði verið sýnt fram á að hár aldur við
upphaf blæðinga væri áhættuþáttur. Nýlega er
komin út grein um það umdeilda atriði hvort
notkun getnaðarvarnalyfja auki hættu á
krabbameinum í brjóstum í litlum vel skil-
greindum hópum.
Hóprannsókn Hjartaverndar hófst árið
1966. Hóprannsóknin hefur verið grundvöllur
margvíslegra rannsókna auk rannsókna á æða-
og hjartasjúkdómum, þar sem hinn vel skil-
greindi hópur gagnast mjög vel. Niðurstöður af
samvinnu Hjartaverndar og Krabbameins-
skrárinnar hafa meðal annars gefið upplýsing-
ar um hæð og þyngd sem áhættuþátt brjósta-
krabbameina.
Erfðafræðinefnd Háskóla íslands tók til
starfa um svipað leyti. Nefndin hefur lagt til
upplýsingar sem á hafa verið byggðar rann-
sóknir á fjölskyldugengi krabbameina, og hafa
niðurstöður um ættingja sjúklinga með brjósta-
krabbamein fengið mikla athygli. Upplýsingar
Erfðafræðinefndar HI eru einnig grundvöllur
rannsókna í sameindaerfðafræði. Þar hafa tvær
rannsóknarstofur verið mjög afkastamiklar á
síðustu árum. Þetta eru frumulíffræðideild
Rannsóknastofu Háskóla Islands í meinafræði
og Rannsóknastofa Krabbameinsfélags íslands
í sameinda- og frumulíffræði. Hvor um sig hafa
þessar rannsóknarstofur sent frá sér tugi greina
um sameindaerfðafræði brjóstakrabbameina
og niðurstöður þeirra hafa nýst til staðsetning-
ar BRCAl og BRCA2 genanna. Þær hafa
varpað ljósi á starfsemi P53 gensins og þess
prótíns sem það gen stjórnar framleiðslu á, og
sýnt fram á að BRCA2 genið á hlut að krabba-
meinum í brjóstum karla.
Ekki má hætta við þessa upptalningu á vörð-
um við veg íslenskra rannsókna á krabbamein-
um í brjóstum án þess að geta um doktorsrit-
gerð Gunnlaugs Snædal. í ritgerðinni er gerð
grein fyrir öllum tilfellum brjóstakrabbameina
sem fundist höfðu á fyrri hluta aldarinnar.
Þannig hefur verið hægt að áætla nýgengi
brjóstakrabbameina frá 1910 og bæta þannig
framan við það tímabil sem upplýsingar
Krabbameinsskrárinnar spanna.
Miklar vonir eru bundnar við að áframhald
verði á mikilvægum niðurstöðum íslenskra
fræðimanna um orsakir brjóstakrabbameina.
Hrafn Tulinius