Læknablaðið - 15.01.1997, Blaðsíða 26

26
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
rannsóknartímanum. Lyfjaskammtar þeirra
voru 40% lægri en í upphafi. Átta sjúklingar
gátu hætt öllum sefandi lyfjum (sjö með geð-
hvarfasjúkdóm). Þrír þeirra losnuðu smám
saman alveg við síðfettur. Tvær eldri rann-
sóknir höfðu bent til þess, að allt að þriðjungur
sjúklinga með síðfettur losnuðu við þær innan
þriggja mánaða eftir að meðferð með sefandi
lyfjum var hætt (48). Af 12 sjúklingum með
byrjandi einkenni um síðfettur, losnuðu 11
alveg við öll einkenni innan 26 vikna frá því að
dregið var úr meðferð sefandi lyfja, eða henni
hætt (49). Við mat á síðfettum ber að fara mjög
varlega. Meta þarf sjúklinga yfir langt tímabil
og lyfjagjöf getur villt manni sýn. Við
skammtaminnkun eða þegar lyfjagjöf er hætt,
geta komið fram fettur (withdrawal emergent
dyskinesia) sem svo hverfa (37).
Meðferð á síðfettum er ætíð erfið. Eina
óumdeilanlega meðferðin er sú að hætta með
öll sefandi lyf. Ákvörðun um að hætta lyfja-
meðferð er ætíð mjög erfið. Rannsóknir benda
til þess, að allt að 65% sjúklinga sem fram að
því hafi verið í góðu jafnvægi á lyfjameðferð,
versni innan árs frá því meðferð er hætt (19).
Hluta þessara sjúklinga versnar mjög illilega,
þannig að erfitt reynist að ná tökum á sjúk-
dómnum á ný (50). Miklu skiptir að greina
snemma einkenni, því í ljós hefur komið að
horfur eru þá betri (49,51).
Rannsóknir á síðfettum hafa verið talsvert
misvísandi. Sumar hafa bent til aukinnar hættu
samfara forðalyfjameðferð. Þær hafa hins veg-
ar verið gagnrýndar á þeirri forsendu, að þeir
sjúklingar hafi fengið umtalsvert hærri lyfja-
skammta vegna slakrar meðferðarheldni
þeirra sem taka töflur (52). Framsýnar rann-
sóknir gerðar á síðustu árum, greina ekki
aukna hættu á síðfettum hjá sjúklingum á
forðalyfjum, miðað við hina sem taka töflur
(46,53). Reyndar styðja nýrri rannsóknir ekki
þá fyrri trú, að konur og sjúklingar með geð-
hvarfasjúkdóm væru sérstakur áhættuhópur.
Aukna áhættu er einkum hægt að tengja heild-
armagni sefandi lyfja, tímalengd meðferðar og
hækkandi aldri (53-55).
3. Geðrœnar aukaverkanir. Eins og fram
kemur í töflu II, þá eru ýmsar geðrænar auka-
verkanir algengur fylgikvilli meðferðar með
sefandi lyfjum.
Syfja, oft ásamt sleni, er einhver algengasta
kvörtun sjúklinga sem meðhöndlaðir eru með
sefandi lyfjum, sérstaklega háskammtalyfjum.
Einkum er hætt við þessum aukaverkunum í
byrjun meðferðar, en þær eru þó stundum þrá-
látar og geta varað vikum eða mánuðum sam-
an. Algengt er að þessir sjúklingar kvarti einn-
ig yfir aukinni svefnþörf, einbeitingarerfiðleik-
um og gleymsku. Hægt er að rninnka líkur á
þessum aukaverkunum með því að velja frem-
ur lágskammtalyf, eða þegar hægt er, að draga
úr lyfjaskömmtum (41). Ætíð þarf að hafa í
huga að mun hættara er við sumum þessara
einkenna, svo sem einbeitingarskorti og
gleymsku, af sjúkdómnum sjálfum, heldur en
sem aukaverkun lyfjanna.
Þunglyndi er fátíð aukaverkun af sefandi
lyfjum. Það er engu að síður alvarlegt og al-
gengt vandamál í tengslum við geðklofa sem
hluti af sjúkdómnum. Þá er vel þekkt hve geð-
klofasjúklingum er hætt við þunglyndi í kjölfar
sturlunar, þegar þeir eru að ná sér og raun-
tengsl vaxa. Á þeim tíma sækja gjarnan að
þeim sjálfsvígshugsanir. Erfitt getur verið að
greina einkennin frá brottfallseinkennum geð-
klofans, utanstrýtukvillum vegna sefandi lyfja
eða ofskömmtunar þeirra, nema sami læknir
hafi fylgst náið með sjúklingnum.
Þó þunglyndi hafi greinst hjá geðklofasjúk-
lingi, er ekki þar með sagt, að rétt sé að gefa
honum þunglyndislyf. Hafi sjúklingurinn mikil
bráðaeinkenni eða vaxandi einkenni sturlunar,
gera þunglyndislyf oft illt verra (56). Sturlunar-
einkenni geta aukist og sjúklingurinn verið
lengur að ná sér. Þessa sjúklinga er best að
meðhöndla með sefandi og kvíðastillandi lyfj-
um. Öðru máli gegnir um þunglyndi hjá geð-
klofasjúklingum, sem eru að ná sér eða hafa
þegar náð sér eftir bráðaveikindi, eða eru fyrir
í góðu jafnvægi á lyfjameðferð. Þeir svara vel
meðferð með hefðbundnum þunglyndislyfjum
og á tvímælalaust að meðhöndla þannig (57-
59).
4. Illkynja heilkenni af völdum sefandi lyfja er
hættulegasta aukaverkun sem fylgir langtíma-
notkun þeirra og getur leitt sjúklinga til dauða.
Einkenni eru hiti, vöðvastífleiki, meðvitundar-
truflanir og truflanir á sjálfráðri líkamsstarf-
semi. Greining getur verið erfið og heilkennið
jafnvel ógreinanlegt frá banvænum bráða-
stjarfa (acute lethal catatonia) eða bráðaóráði
(delirium acutum) (60-62), sem var algengari
greining fyrir daga sefandi lyfja (63). Þeir eru
reyndar til sem telja banvænan bráðastjarfa
gjarnan misgreindan sem illkynja heilkenni af
völdum sefandi lyfja, en aðrir telja að færri