Læknablaðið - 15.01.1997, Blaðsíða 27

LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
27
greiningar séu vegna þess að sefandi lyf séu
kjörmeðferð við banvænum bráðastjarfa (64).
Sumir hafa talið að greina mætti á milli með því
að fá nákvæma sögu um upphafseinkenni (64),
en banvænn bráðastjarfi byrjar gjarnan með
nokkurra daga forstigseinkennum, yfirleitt
óróa og æsingi. Illkynja heilkennið byrjar hins
vegar gjarnan með miklum stífleika.
Dánartíðni var talin á bilinu 20-30% (65,66)
en hefur á seinni árum farið lækkandi með
bættri greiningu og meðferð og var í lok síðasta
áratugar talin í kringum 10%. Tölur um dánar-
tíðni eru byggðar á afturskyggnum rannsókn-
um og því fremur hætta á ofmati, þar sem
líklegra er að vægari tilfelli greinist ekki. í
framskyggnum rannsóknum gerðum á allra
síðustu árum, urðu ekki dauðsföll (65,67,68).
Dánartíðni er því sennilega lægri en að framan
greinir og höfundum er ekki kunnugt um
dauðsfall af þessum sökum hérlendis.
Heilkennið hefur verið þekkt síðan árið
1958, en ekki var farið að rannsaka það að
gagni fyrr en á níunda áratugnum (69). Þetta er
fremur óalgeng aukaverkun, rannsóknir
greina tíðni á bilinu 0,02-2,4% þar sem mest
er, heildarfjöldi tilfella sem lýst er fremur lítill,
og flestar kannanir hafa greint innan við 10
tilfelli. Af þessum sökum er erfitt að greina
mun á milli einstakra lyfja og lyfjaforma með
tilliti til hættunnar á þessu heilkenni.
Afturskyggnar rannsóknir hafa fremur bent
í þá átt, að hættan á þessu heilkenni sé heldur
meiri hjá sjúklingum á forðalyfjameðferð (70),
en hafa verður í huga þær takmarkanir sem á
slíkum rannsóknum eru. Sjúkraskrár eru óná-
kvæmar og talsvert af tilfellum þar sem grein-
ing er óviss, en einnig er ljóst að vegna lengri
verkunar lyfjanna í líkamanum, standa ein-
kenni lengur og líkur á greiningu því meiri hjá
sjúklingum á forðalyfjameðferð.
Framskyggnar rannsóknir hafa bætt töluvert
við þekkinguna á þessu heilkenni, en hafa ekki
stutt þá hugmynd að hættan aukist við forða-
lyfjameðferð. í kínverskri rannsókn á nærri
10.000 sjúklingum var nýgengi heilkennisins
0,12% (12 sjúklingar). Sjúklingar á forðalyfi
reyndust allmargir í þessari rannsókn, eða sjö
af 12. Höfundar benda hins vegar á að skammt-
ar hafi verið fremur stórir í þessari rannsókn
(67). Þá hefur komið í ljós að austurlenskir
geðklofasjúklingar virðast þurfa lægri
skammta sefandi lyfja en geðklofasjúklingar á
Vesturlöndum (71).
Háir lyfjaskammtar virðast áhættuþáttur
fyrir þessa hættulegu aukaverkun og sérstak-
lega hröð hækkun skammta (65,72). Þá hefur
verið talið að aukin hætta sé á illkynja heil-
kenni vegna sefandi lyfja, fái sjúklingurinn
samhliða meðferð með litíum (65, 68). Vís-
bendingar um það eru þó ekki byggðar á
traustum grunni (61,63,67,72). I þremur fram-
skyggnum rannsóknum (68,73,74), þar sem
sjúklingum var fylgt eftir í 12-47 mánuði reynd-
ist tíðni vera á bilinu 0,07-0,9, umfangsmesta
rannsóknin stóð í 47 mánuði og var 2695 sjúk-
lingum fylgt eftir (tíðni 0,15%). Engin þessara
rannsókna sýndi tengsl við forðalyf.
Samantekt
Sefandi lyf hafa verið hornsteinn meðferðar
við geðklofa og sumum öðrum alvarlegum geð-
sjúkdómum í fjóra áratugi. Síðustu þrjá áratug-
ina hafa lyfin verið tiltæk sem forðalyf. Á ís-
landi eru sjö gerðir forðalyfja á markaði.
Gerð er grein fyrir aðalkostum forðalyfj-
anna. Með þeim er betur tryggt að sjúklingar
fái tilskilda lyfjaskammta og meðferðarheldni
er betri. Þetta leiðir ótvírætt til betri árangurs
við meðferð, fleiri fá bata og færri hrakar á ný.
I greininni er lögð höfuðáhersla á að fjalla um
eftirfarandi aukaverkanir; utanstrýtukvilla,
síðfettur, geðræn einkenni og illkynja heil-
kenni af völdum sefandi lyfja. Aukaverkanir
eru verulegar af sefandi lyfjum og alvarlegar,
en ekki er marktækur munur á forðalyfjum og
öðrum formum sefandi lyfja.
HEIMILDIR
1. Deniker P. The neuroleptics: a historical survey. Acta
Psychiatr Scand 1990; 82/Suppl. 358: 83-7.
2. Davis JM, Andriukatis S. The Natural Course of Schizo-
phrenia and Effective Maintenance Drug Treatment. J
Clin Psychopharm 1986; 6: 2S-10S.
3. Knudsen P. Chemotherapy with neuroleptics: clinical
and pharmacokinetic aspects with a particular view to
depot preparations. Acta Psychiatr Scand 1985; 72/
Suppl. 332: 51-75.
4. Lingjaerde O. Bruk a.v.depotpreparater i psykiatrien.
In: Andreassen M, et al. Medicinsk Árbog 1977. Köben-
havn: Munksgaard, 1977: 143-53.
5. Gilbert PL, Harris MJ, McAdams LA, Jeste DV. Neu-
roleptic Withdrawal in Schizophrenic Patients: a Review
of the Literature. Arch Gen Psychiatry 1995; 52:173-88.
6. Wistedt B. How does the psychiatric patient feel about
depot treatment, compulsion or help? Nord J Psychiatry
1995; 49/Suppl.35: 41-6.
7. Johnson D. Long-term drug treatment of psychosis: ob-
servations on some current issues. Int Rev Psychiatry
1990; 2: 341-53. j
8. Johnson DAW, Freeman H. Drug defaulting by patients
on long-acting phenothiazines. Psychol Med 1973; 3:
115-9.