Læknablaðið - 15.01.1997, Blaðsíða 51

LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
47
þessum niðurstöðum síðar, er
mikilvægt er að koma þessum
upplýsingum á framfæri nú, svo
þær geti verið okkur hvatning til
enn frekari dáða.Við verðum
að halda vöku okkar og sýna
áframhaldandi og enn frekara
aðhald í notkun sýklalyfja.
A síðustu tveimur árum eða
svo hefur sýklalyfjaónæmi auk-
ist með ógnvænlegum hraða í
Bandaríkjunum. Þetta á eink-
um við um pneumókokka og er
hlutfall penisillín ónæmra pneu-
mókokka víða orðið um 25-
30% (4,5). Þessi þróun er nú
tekin mjög alvarlega og hafa
stjórnvöld ákveðið að taka í
taumana. A1 Gore varaforseti
Bandaríkjanna sagði í ræðu í
júní síðastliðnum: „It is time to
train a health-care workforce
that can respond to a changing
world....It means undertaking
a real education campaign to
stop the misuse and overuse of
antibiotics that have allowed
diseases once controlled to
escape our collective grasp.“
Centers for Disease Control
and Prevention (CDC) í At-
lanta og ýmis fagfélög í Banda-
ríkjunum eru nú í þann mund að
hefja herferð gegn ofnotkun
sýklalyfja. Nokkuð hefur verið
litið til reynslu okkar íslendinga
í þessu samhengi, og er ánægju-
legt að sjá að áherslur þeirra eru
svipaðar okkar áherslum. Af
þessu tilefni er við hæfi að ítreka
enn frekar mikilvægi þess að
draga úr ónauðsynlegri notkun
sýklalyfja. Ofnotkun sýklalyfja
er mest í meðferð á efri loft-
vegasýkingum og því nauðsyn-
legt að hafa í huga eftirtalin
atriði.
Efri loftvegasýkingar,
bráð berkjubólga og
sýklalyf
Hálsbólga: Hálsbólga er lang-
oftast af völdum veira og aðeins
um 15-30% er vegna Strept-
ococcus pyogenes. Ekki er hægt
að greina á milli veiruhálsbólgu
og bakteríuhálsbólgu með
sjúkrasögu og skoðun og því
nauðsynlegt að taka hálsræktun
eða leita að mótefnavökum S.
pyogenes (með skyndiprófi).
Þeir sem eru með S. pyogenes
ættu að fá penicillín (erýthró-
mýcín ef penicillínofnæmi), en
aðrir ekki. Aðrar bakteríuteg-
undir valda mun sjaldnar háls-
bólgum, en þær er aðeins hægt
að greina með ræktunum
(Arcanobacterium haemolyt-
icum, Corynebacterium diph-
theriae og hemólýtískir streptó-
kokkar af flokki C eða G)
Ótilteknar efri loftvegasýk-
ingar, sinusitis, kvef: Kvef er að
sjálfsögðu af völdum veira og
ætti aldrei að meðhöndla með
sýklalyfjum. Nefrennsli og
hósti, sem ekki hefur lagast á
10-14 dögum, bendir til að um
skútabólgu geti verið að ræða.
Skútabólga lagast hins vegar oft
án sýklalyfjameðferðar og því
ætti að reyna að komast hjá
notkun sýklalyfja nema í undan-
tekningatilfellum. Purulent
rhinitis (þykkur, ógagnsær eða
litaður hor) er mjög oft samfara
efri loftvegasýkingum og er
einn og sér ekki ábending fyrir
sýklalyfjum.
Bráð miðeyrnabólga (acute
otitis media): Sýklalyfjanotkun
er mest hjá yngstu börnunum og
langoftast er ástæða sýklalyfja-
gjafar eyrnabólga. Eyrnabólgur
eru líklega ofgreindar, auk þess
sem stór hluti þeirra læknast af
sjálfu sér. Hluta þeirra þarf þó
að meðhöndla með sýklalyfj-
um, en ekkert próf er til sem
greinir þann hlutann frá hinum.
Til að minnka notkunina þarf
að minnka það magn sýklalyfja
sem hvert barn fær með því að
gefa sýklalyf aðeins í fimm daga
við eyrnabólgu. í öðru lagi
þyrfti að fækka þeim börnum
sem fá sýklalyf. Ef óvíst er hvort
barn með ótilgreinda efri loft-
vegasýkingu er með eyrna-
bólgu, ætti að útskýra það fyrir
foreldrum og biðja þau að koma
aftur með barnið fari einkenni
versnandi eða ef þau lagast ekki
á einum til tveimur sólarhring-
um. í flestum tilvikum þurfa slík
börn ekki á sýklalyfjum að
halda.
Bráð berkjubólga (acute
bronchitis): Bráð berkjubólga
er langoftast af völdum veira.
Sýklalyf hafa ekki sýnt sig að
bæta árangur meðferðar.
Grænn uppgangur einn og sér er
ekki ábending fyrir sýklalyfja-
gjöf. Einkenni um bráða
berkjubólgu hjá börnum benda
yfirleitt til astma (asthma
bronchiale) og eru því ekki
ástæða til sýklalyfjameðferðar.
HEIMILDIR
1. Kristinsson KG, Hjálmarsdóttir MA,
Steingrímsson Ó. Increasing penicillin
resistance in pneumococci in Iceland.
Lancet 1992; 339:1 606-7.
2. Kristinsson KG. Faraldsfræöi penicil-
lín ónæmra pneumókokka. Lækna-
blaöiö 1996; 82: 9-19.
3. Arason VA, Kristinsson KG, Sigurds-
son JA, Stefánsdóttir G, Mölstad S,
Gudmundsson S. Do antimicrobials
increase the carriage rate of penicillin
resistant pneumococci in children?
BMJ 1996; 313: 387-91.
4. Hofmann J, Cetron MS, Farley MM,
Baughman WS, Facklam RR, Elliott
JA, et al. The prevalence of drug-res-
istant Streptococcus pneumoniae in At-
lanta [see comments]. N Engl J Med
1995; 333: 481-6.
5. Duchin JS, Breiman RF, Diamond A,
Lipman HB, Block SL, Hedrick JA, et
al. High prevalence of multidrug-res-
istant Strcptococcus pneumoniae am-
ong children in a rural Kentucky com-
munity. Pediatr Infect Dis J 1995; 19:
745-50.