Læknablaðið - 15.01.1997, Blaðsíða 22

22
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
sveigjanleiki í lyfjameðferðinni þá nauðsynleg-
ur. Sérstaklega á það við um nýgreinda sjúk-
linga, eða sjúklinga þar sem greining er jafnvel
ekki enn örugg. í slíkum tilfellum eru skamm-
virk lyfjaform ætíð notuð.
Meginkostur forðalyfjameðferðar er, að
betur er tryggt að sjúklingar fái tilskilda lyfja-
meðferð. Þannig er dregið úr þeim vandkvæð-
um sem vilja fylgja lítilli meðferðarheldni, sem
einkennt hefur stóran hluta geðklofasjúklinga.
Afstaða lækna jafnt og annars heilbrigðis-
starfsfólks til forðalyfja hefur þó að miklu leyti
mótast af því áliti, að alvarlegar aukaverkanir
væru mun algengari af forðaformum sefandi
lyfja, heldur en af skammvirkari lyfjaformum.
Álit þetta er í raun byggt á hleypidómum, en
ekki að neinu leyti á vísindalegum rannsókn-
um. Viðhorf sjúklinga sem ekki hafa reynt
forðaform sefandi lyfja er oft svipað, auk þess
sem þeim finnst oft við fyrstu hugsun að forða-
lyf leggi á þá ákveðna fjötra. í því sambandi er
athyglivert að í rannsókn sem gerð var í því
skyni að kanna viðhorf sjúklinga á forðalyfi til
meðferðarinnar, kom í ljós að tveir þriðju
sjúklinganna völdu forðalyfið fram yfir töflur
(6)
I breskum rannsóknum kom í ljós að einung-
is 40% sjúklinga sem fengu lyf til inntöku (fyrst
og fremst töflur), héldu meðferðina vel yfir sex
vikna tímabil (7), en 80% sjúklinga á forða-
lyfjameðferð héldu meðferðina vel yfir tveggja
ára tímabil (8). Annar augljós kostur er að
strax verður ljóst ef sjúklingurinn hyggst hætta
meðferðinni og þá er oft hægt að grípa í taum-
ana áður en verulegur skaði verður.
Samandregnar niðurstöður sex tvíblindra,
framskyggnra rannsókna (9) leiða í ljós, að
hætta á versnun er 15% meiri hjá þeim sjúk-
lingum sem fá lyf til inntöku, en hjá hinum sem
fá forðalyfjasprautur. Þegar niðurstöðurnar
eru teknar saman (10) og notuð Mantel-Ha-
enszel prófun (11), kemur í ljós að munurinn er
marktækur, forðalyfjum í hag. Ef skoðaðar eru
einstakar rannsóknir þar sem bornir eru saman
sjúklingar meðhöndlaðir með forðalyfjum
annars vegar og töflum hins vegar (12), virðist
þáttur tryggrar lyfjagjafar í raun vanmetinn. í
sumum tilfellum virðist sem sjúklingar hafi í og
með verið valdir í rannsóknina vegna þess hve
samvinnufúsir þeir voru. Er þá varla hægt að
reikna með að þar sé um marktækt þversnið
geðklofasjúklinga að ræða.
Geðklofasjúklingum virðist hraka með
nokkuð jöfnum hraða fái þeir ekki lyfjameð-
ferð. Flestar rannsóknir standa reyndar ekki
lengur en eitt ár og sennilegt er að það sé
einfaldlega ekki nógu langur tími, til að meta
mun þessara tveggja lyfjaforma. Það hefur sýnt
sig, að sjúklingum hrakar ekki um leið og þeir
hætta á lyfinu, heldur líða að meðaltali þrír til
sjö mánuðir áður en þeim fer að versna (13).
Reyndar virðist ljóst að á hverjum mánuði
hraki heilsu 10-15% þeirra sjúklinga sem engin
lyf taka og innan þriggja ára hafa svo gott sem
allir veikst alvarlega á ný (14). Af sjúklingum
sem fá trygga lyfjagjöf á sjúkrahúsi er tíðnin
1,5% (15) og sambærileg tíðni er 3^1% hjá
þeim hópi sem fær lyf utan sjúkrahúss (16,17).
Það liggur beint við að telja muninn helgast af
því að miklu leyti, hversu tryggt sé að sjúkling-
urinn fái lyfin í tilskildum skömmtum.
I tveggja ára rannsókn kom í ljós, að á seinna
árinu versnuðu sjúkdómseinkenni hjá mun
stærri hluta þeirra sjúklinga sem tóku töflur,
heldur en hinna sem fengu forðasprautur.
Munurinn á hópunum jókst mjög á milli ára
(18). í rannsókn þar sem kanna átti hvort sjúk-
lingum héldi áfram að versna með sama hraða
til lengri tíma, kom í ljós að ekki fannst nægi-
lega stór hópur sjúklinga sem höfðu verið án
lyfjameðferðar og án alvarlegra sjúkdómsein-
kenna í tvö ár. Á hinn bóginn var af nógu að
taka í hópi sem hafði verið á samfelldri lyfja-
meðferð í tvö ár. Þeim hrakaði hins vegar með
sama hraða þegar lyfjameðferð var hætt (19).
Niðurstöður tvíblindra samanburðarrann-
sókna á árangri meðferðar með töflum og
forðalyfjum, hafa verið nokkuð mismunandi. í
þeirri stærstu var 214 sjúklingum fylgt eftir í allt
að eitt ár. Reyndist 33% þeirra sem fengu töfl-
ur hraka á rannsóknartímanum, en 24% þeirra
sem fengu forðasprautur (20). í rannsókn sem
tók yfir tvö ár, voru sambærilegar tölur 40%
fyrir töflur og 35% fyrir forðalyf eftir eitt ár. Á
seinna árinu hrakaði hins vegar einungis 8%
þeirra sem fengu forðasprautur, en 42% þeirra
sem tóku töflur. Jafnframt kemur í ljós, þegar
dregnar eru saman niðurstöður tvíblindra sam-
anburðarrannsókna, að árangurinn af meðferð
með forðalyfi, með tilliti til sturlunareinkenna,
er marktækt betri (kí-kvaðrat = 13,5; p =
0,0002) en af meðferð með töflum (14). í þessu
sambandi ber að hafa í huga að ekki er hægt að
gera ráð fyrir að um dæmigerðan sjúklingahóp
sé að ræða í þessum rannsóknum, heldur sé
meðferðarheldni meiri en almennt hjá göngu-