Læknablaðið

Volume

Læknablaðið - 15.10.1997, Page 7

Læknablaðið - 15.10.1997, Page 7
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83 631 sykursýki og jafnvel fleiri þáttum, eftir því hver á í hlut. Slíkar forvarnir eiga sinn þátt í vaxandi líkum á langlífi. A svipuðum nótum má verjast heilaáföllum með því að meðhöndla hvfldar- og slagbilsháþrýsting, lækka kólesteról og forðast reykingar. Aspirín í lágum skömmtum gefur verulegan ávinning ef æðakölkun í heila og hjarta hefur þegar gert vart við sig. Enn- fremur auka opnar og lokaðar aðgerðir við kransæðaþrengslum lífslíkur og eins aðgerðir við hálsæðaþrengslum, ef þau eru á háu stigi og með einkennum (8). Blóðþynning við gáttatifi skiptir máli, en ekki síður að stilla meðferðina nákvæmlega á INR gildi 2-4 (9). Forvarnir á öllum stigum, fyrsta, öðru og þriðja stigi, skila árangri og margir hafa þar hlutverk; einstak- lingurinn, heimilislæknirinn, lyflæknirinn, skurðlæknirinn og öldrunarlæknirinn. Öldrunarmat hefur sannað gildi sitt. Sjúk- dómar aldraðra eru margvíslegir og birtingar- myndir breytilegar eftir einstaklingum. Grein- ingarvinna verður skilvirkari og hefur verið sýnt fram á bætta greiningarvinnu á þunglyndi og heilabilun. Endurhæfing leiðir til bættrar færni og lyfjanotkun minnkar gjarnan. Loks hefur verið sýnt fram á bætta nýtingu á heil- brigðisúrræðum og aukningu í heimaþjónustu, en færri innlagnir á sjúkrahús og færri einstak- lingar þurfa langtímavistun. Öldrunarlækning- ar hafa því sérstaka þýðingu fyrir bráðasjúkra- hús, þar sem ná þarf hámarks nýtingu á hverju rúmi sérhæfðra deilda (10). Öldrunarlækning- ar gegna lykilhlutverki í skilunum milli sjúkra- húsþjónustu og langtíma umönnunar, hvort heldur er í heimahúsi eða á elli- og hjúkrunar- heimilum. Aldraðir einstaklingar sem eru full- greindir og endurhæfðir á öldrunarlækninga- deildum þurfa að eiga greiðan og óhindraðan aðgang að langtímaúrræðum, þannig að ekki verði tafir í tilfærslum innan hinna kostnaðar- sömu hátækni- og bráðasjúkrahúsþjónustu á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri, en slíkar tafir draga úr afköstum margra deilda, þar á meðal öldrunarlækningadeilda. Einnig er ósanngjarnt gagnvart öldruðum að þeir þurfi að dvelja á sjúkrahúsum, þegar heimilislegri valkostir ættu við. Með því að seinka aldurstengdum sjúkdóm- um sparast umtalsverð útgjöld vegna þessara sjúkdóma. Vistun aldraðra kostar til dæmis um sex milljarða króna á ári. Meðalævilíkur á hjúkrunarheimili eru 3,6 ár og með því að fresta inntöku um 1,2 ár sparast tveir milljarðar að öðrum forsendum óbreyttum (11). Ýmsir útgjaldaliðir heilbrigðiskerfisins í dag leiða til framtíðarsparnaðar þar sem þeir fela í sér kostnað við aðgerðir er draga munu úr fötlun (12). Ef litið er á heilbrigðiskostnað á æviskeið- inu öllu sýnir sig að síðasta ár ævinnar er kostn- aðarsamast. Hins vegar hefur verið sýnt fram á að þessi kostnaður er lægri fyrir aldraða en unga (1). Með því að fyrirbyggja sjúkdómsein- kenni og fötlun er því ekki aðeins verið að bæta líðan og líf fólks, heldur er það einnig fjárhags- lega skynsamlegt fyrir samfélagið. Hin mikla fjölgun aldraðra samfara auknum ævilíkum gerðu það að verkum að ritstjórar yfir 90 læknatímarita í 33 löndum völdu að vekja athygli alheimsins á þessu sviði með því að helga októberhefti blaða sinna þessu mál- efni. Læknablaðið er eitt þessara blaða. Einn helsti heilsufarsvandi aldraðra er heilabilun og er því vel við hæfi að þrjár greinar þessa tölu- blaðs fjalli um það efni. Einnig er fjallað ítar- lega um forvarnir. Fyrsta meðferðarmarkmið hjá öldruðum á að vera að viðhalda færni og vellíðan. Okkur ber að sýna öldruðum virðingu og leita eftir lífsviðhorfum þeirra, ekki síst við lífslok (13). Á öðrum æviskeiðum getum við ítrekað gildi forvarna í bættri heilsu á efstu árum. Ef heil- brigði, færni og meðalaldur eykst vaknar hins vegar upp sú áleitna spurning hvort eftirlauna- aldur eigi að hækka. Láttu hug þinn aldrei eldast eða hjartað. Vinur aftansólar sértu, sonur morgunroðans vertu. Stephan G.Stephansson (1901) Jón Eyjólfur Jónsson Pálmi V. Jónsson HEIMILDIR 1. Lubitz J, Beebe J, Baker C. Longevity and Medicare expenditures. N Engl J Med 1995; 332; 999-1003. 2. Jónsson G, Magnússon MS. Hagskinna. Sögulegar hag- tölur um ísland. Reykjavík: Hagstofa íslands, 1997. 3. Rowe JW, Kahn RL. Human aging: usual and success- ful. Science 1987: 237; 143-9. 4. Fiatarone MA, O'Neill EF, Ryan ND, Clements KM, Solares GR, Nelson ME, et al. Exercise training and nutritional supplementation for physical frailty in very elderly people. N Engl J Med 1994; 330: 1769-75. 5. Bush TL, Miller SR, Criqui MH, Barrett-Connor E. Risk factors for morbidity and mortality in older pop- ulations: an epidemiologic approach. In: Hazzard WR, Andres R, Bierman EL, Blass JP, eds. Principles of Geriatric Medicine and Gerontology. 3rd ed. USA: McGraw-Hill, 1994.

x

Læknablaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.