Læknablaðið - 15.02.1998, Síða 16

104
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
þó aldrei fullyrt í þversniðsrannsókn hvað sé
orsök og hvað afleiðing, þannig er hugsanlegt
að vöðvastæltar stúlkur og konur veljist frekar
til að stunda meiri líkamsþjálfun en aðrar. Þó er
athyglisvert, og væntanlega mikilvægustu
niðurstöður þessarar rannsóknar, að bein tengsl
fundust milli tímalengdar líkamshreyfingar á
viku og beinmagns þátttakenda á aldrinum
16-20 ára. Konur sem hreyfðu sig fimm
klukkustundir á viku höfðu um 2% meira bein-
magn heldur en þær sem minnst hreyfðu sig.
Vel má vera að þetta séu lágmarksáhrif í
útreikningum okkar ef áhrif aukins vöðva-
magns af völdurn langtímahreyfingar koma þar
lil viðbótar.
Þessi fylgni fannst hins vegar ekki meðal 25
ára hópsins. Hugsanlegt er að áhrifin séu mest
áður en hámarksbeinmagni er náð (um 20 ára
aldur) eða að áhrifin hafi ekki komið fram
vegna þess hversu lítill ntunur er á hreyfingu
innan 25 ára hópsins, sem hreyfði sig að
meðaltali mun minna en aldurshóparnir undir
tvítugu. Hinsvegar var fylgnin við mjúkvefja-
magnið enn fyrir hendi í 25 ára hópnum.
Einnig er athyglisvert að konur virðast byrja að
tapa beini í mjöðm þegar upp úr tvítugu. Þetta
hafa aðrar rannsóknir sýnt (23). Orsök þess er
hins vegar óviss en í þessari rannsókn virðist
þetta tap haldast í hendur við minnkaða líkams-
hreyfingu á þessum aldri. í 25 ára aldurshópn-
um var einnig athyglisvert að notkun getnaðar-
varnarpillu og áhrif fæðinga komu ekki fram á
beinmagni.
Fjölþáttagreining: I fjölþáttagreiningu þar
sem heildarbeinmagnið var borið saman við
áðurnefnda næringarþætti, það er kalk, D-
vítamín (±25-OH-D í blóði) og prótín, líkams-
þætti eins og líkamsþyngd, magn fitu og
mjúkvefja og líkamshreyfingu, komu einungis
út sem sjálfstæðir áhrifaþættir magn mjúkvefja
og líkamshreyfing í yngri aldurshópunum og
magn mjúkvefja og fitu og líkamshæð í 25 ára
hópnum (tafla V). Af heildarbreytileika í bein-
magninu tengdist 36-43% þessum þáttum sem
bendir til að aðrir þættir, og þá væntanlega
erfðaþættir, ráði hinum 60% sem ekki er fjarri
því sem tvíburarannsóknir hafa bent til (40).
Þetta bendir þó vissulega til að unnt sé að hafa
áhrif á beinmagnið, sérstaklega fyrir tvítugt,
með æskilegri líkamsþyngd og þá sérstaklega
nægilegu vöðvamagni.
Það er athyglisvert að tímalengd frá upphafi
tíða hafði áhrif fram að tvítugu en þau áhrif
voru horfin í 25 ára hópnum. Því virðist það
ekki skipta rnáli fyrir endanlegan beinmassa
hvenær tíðir byrja, en það er andstætt því sem
rannsókn frá Japan virtist benda til (41). Áhrif
reykinga komu einungis fram í 18 ára hópnum
(sem reyndar reykti mest) og því verður ekki
fullyrt um áhrif reykinga á hámarksbeinmagn
íslenskra kvenna út frá þessari rannsókn, slíkt
þarfnast frekari rannsóknar.
Hér er um þversniðsrannsókn að ræða sem
vissulega þyrfti að staðfesta með langtímarann-
sóknum á hópum sem fengju mismunandi ráð-
leggingar hvað varðar líkamshreyfingu og
fleira. Slíkum rannsóknum er erfitt að fram-
fylgja í langan tíma. Framskyggnar rannsóknir
frá Finnlandi og Hollandi (20,42), þar sent litið
var á hópa ungmenna yfir langan tíma bentu til
að beinmagn þeirra um 27 ára aldur byggðist
mest á því hvernig þeir hefðu reynt á sig frá
unglingsárum.
Hæfileg lfkamshreyfing á þessum aldri sem
stuðlar að æskilegu vöðvamagni virðist því
getað stuðlað að auknu hámarksbeinmagni,
sem gæti gert viðkomandi konur betur undir-
búnar undir aldursbundið beintap síðar á
ævinni og þannig orðið ein besta vörnin gegn
beinbrotum af völdum beinþynningar á efri
árum.
Þakkir
Höfundar þakka Díönu Oskarsdóttur rönt-
gentækni fyrir allar beinþéttnimælingar, Guð-
rúnu Kristinsdóttur ritara fyrir margháttaða að-
stoð, meinatæknum rannsóknardeildar fyrir D-
vítamínmælingar og Helga Sigvaldasyni verk-
fræðingi fyrir tölfræðiaðstoð.
Höfundur (GS) þakkar RANNÍS, Vísinda-
sjóði Borgarspítalans og Kvenfélagasambandi
Islands fyrir styrk til þessa verkefnis.
HEIMILDIR
1. Hansson T, Ross B. Nachemson A. The bone mineral con-
tent and ultimate compressive strength of lumbar verte-
brae. Spine 1980; 5: 46-55.
2. 0rtoft G. Mosekilde L, Hasling C. Mosekilde L.
Estimation of vertebral body strength by dual photon
absorptiometry in elderly individuals: comparison
between measurements of total vertebral and vertebral
body bone mineral. Bone 1993; 14: 667-73.
3. Hui SL, Slemenda CW, Johnston CC Jr. The contribution
of bone loss to postmenopausal osteoporosis.
Osteoporosis Int 1990; 1: 30 4.
4. Lu PW, Briody JN, Ogle GD, Morley K, Humphries IR,
Allen J, et al. Bone mineral density of total body, spine,
and femoral neck in children and young adults: a
cross-sectional and longitudinal study. J Bone Mineral
Res 1994; 9: 1451-8.