Læknablaðið - 15.03.1998, Síða 63

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
241
Laufásvegur 25. Rannsókna-
stofa Háskólans var í kjallar-
anum 1917-1919.
guðs náð og þess gætti alla tíð.
Kennsla hans í læknadeild er
ógleymanleg þeim sem hennar
nutu. Um þessa hlið hans skrif-
aði Tómas Helgason prófessor í
eftirmælum (2):
„Hann liafði mikil áhrif á
þroska og menntun íslenskra
lœkna. Þessi áhrif hafa þó orðið
mun meiri vegna hinna óvenju-
legu persónueiginleika sem
gerðu Dungal að sérstaklega
góðum kennara. Kennsla hans
var œtíð lifandi og litrík. Honum
var sérstaklega lagið að vekja
áhuga stúdentanna og setja mál
sitt fram á eftirminnilegan hátt. I
flestum tímum talaði liann sig
upp í liita sem jafnan hreif stúd-
entana með. I þeim tímum syfjaði
engan “.
Þetta get ég sem þetta rita
vottað persónulega bæði eftir að
hafa verið stúdent hjá honum í
kennslustundum og ekki síður
þar sem ég hóf framhaldsnám
við Rannsóknastofu Háskólans
undir hans stjórn. Kaffitímarnir
þegar hann mátti vera að því að
sitja og tala eru ógleymanlegir.
Stundum var frásögn hans það
ævintýraleg að grunur var á að
fært væri í stílinn og sáust þess
merki á góðlátlegum hlátri hans
að henni lokinni og oft saug
hann þá upp í nefíð og leit út um
gluggann. Hann var að gefa
ákveðið merki með því.
Frá upphafi hefur það verið
köllun Níelsar að uppfræða lýð-
inn ef svo mætti að orði komast.
Eftir hann liggur fjöldi fræðslu-
greina í blöðum, tímaritum og
bókum, innlendum og erlendum.
Hann las ósköpin öll og var
óspar á að koma efninu á fram-
færi við aðra. A vegum Krabba-
meinsfélags Reykjavíkur hóf
hann útgáfu Fréttabréfs um
heilbrigðismál í desember 1949
og skrifaði allt efni þess samfellt
til ársloka 1957. Þetta fréttabréf
var fyrirrennari tímaritsins Heil-
brigðismál, sem er málgagn
Krabbameinsfélags Íslands og
nálgast nú að vera hálfrar aldar
gamalt.
Kirkjustræti 12. Rannsókna-
stofa Háskólans var á neðri
hæð 1919-1934.
Vísindamaðurinn
Eftir Níels liggja tugir vísinda-
legra tímaritsgreina. Framan af
voru þær um ýmsar sýkingar í
mönnum og síðan um sýkingar
og bólusetningar á búfé. Bein-
kröm var lengi viðfangsefni hans
og taldi hann að börn gætu jafn-
vel fæðst með hana. Lenti hann í
deilum við Katrínu Thoroddsen
barnalækni um þetta efni og varð
sú deila fræg á sínum tíma, enda
voru þau Katrín bæði hetjur orðs
og athafna. Hann ritaði um blóð-
gjafir og stærsta þáttinn átti hann
á því sviði með því að standa
Rannsóknastofa Háskólans við
Barónsstíg frá 1934.
fyrir byggingu Blóðbankans sem
hóf starfsemi 1953. Síðari árin
snerust ritstörf hans mest um far-
aldsfræði krabbameins í íslend-
ingum og sérstaklega krabba-
meins í lungum og í maga. Hann
á ritgerðir í tímaritunum Lancet,
JAMA og British Medical Jo-
urnal, tímaritum sem fáir Islend-
ingar hafa átt aðgang að.
Níels sótti erlend læknaþing
árlega og sum árin oft. Á mörg-
um þeirra flutti hann fyrirlestra
um rannsóknir sínar. Einna
þekktastir munu vera þrír fyrir-
lestrar. Þann fyrsta flutti hann á
100 ára afmæli læknafélagsins í
Búdapest árið 1948 og var hann
um samband reykinga og
lungnakrabbameins. Níels mun
hafa verið einna fyrstur vísinda-
manna til þess að benda á þetta.
Ungverskur kollegi minn, sem
þá var að hefja læknisnám og
varð síðar samstarfsmaður minn
í Bandaríkjunum (hann flúði í
byltingunni) sagðist þá fyrst hafa
kynnst þessari hættu af tóbakinu.
Annan fyrirlesturinn flutti hann á
vegum Royal College of Surge-
ons í London 1951, svokallaðan
Moynihan-fyrirlestur um
krabbamein á íslandi. Þriðja fyr-
irlesturinn, Maud Abbott fyrir-
lestur ársþings Félags banda-
rískra meinafræðinga, hélt hann í
Chicago árið 1961 og fjallaði þar
annars vegar um magakrabba-
mein í íslendingum og samband
þess við fæðu, búsetu og atvinnu
og hins vegar um dýratilraunir
en með þeim hafði honum tekist
að framkalla illkynja æxli. Maud