Læknablaðið - 15.03.1998, Qupperneq 66

244
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
umst við lungnaormunum nánar
st'ðar af eigin sjón.
Enfleiri skepnur eru í kjallar-
anum en kindurnar tvœr. Þar eru
í smáherbergjum uppeldisstöðv-
arfyrir tilraunadýr.
Hefir Dungal nú fjórar teg-
undir tilraunadýra; kanínur,
marsvín, rottur og mýs.
Er mjög skemtilegt að skoða
dýr þessi, sœlleg og bústin flest,
nema rottur nokkrar í sjerstökum
búrum, sem þar eru til fjörefna-
rannsókna, og hafa liaft sjerstak-
anfœðisskamt, til þess að athug-
anir yrðu gerðar á þrifum og
vanþrifum þeirra.
Annars eru mýsnar aðallega
notaðar til þess að reyna á þeim
bóluefni - og verða margar að
týna lífi áður en fengið er þetta
nauðsynlega lyf til varðveislu á
sauðfjárstofni landsmanna.
Þá er í kjallaranum líkskurð-
arstofa.
Þó rannsóknir þœr, sem þar
eru gerðar, leiði hugann að dap-
urlegum endalokum mannlífsins,
finna aðkomumenn, sem heim-
kynni þessi sjá, ekki til þess. Því
þar er fyrst og fremst um að
rœða vísindalega rannsókn. Þar
veita hinir látnu eftirkomendun-
um tœkifœri til þess að grand-
skoða og lœra margt um sjúk-
dóma, líðan og vanlíðan manna.
A líkskurðarstofum, þar sem
mörg lík eru krufin, fá lœknarnir
mikinn fróðleik um líf og heilsu
tnanna, sem annarsfæri sem hul-
inn leyndardómur í gröfina.
Lögfest er það nú, að allir
sjúklingar sem deyja á ríkisspít-
ölum, sjeu krufnir. Þó stutt sje
síðan að þessi regla var upp tek-
in, segir Dungal, að ýmislegt
hafi lœknar þegar lœrt af rann-
sóknum þessum.
T.d. segir hann, að menn hafi
ekki áður veitt því eftirtekt, að
skjaldbrjóstkirtill manna hjer sje
óvenjulega lítill. En þetta
sjerkenni er talið stafa af því,
hve mikill fiskmatur er lijer
borðaður, og líkami manna fái
því nœgju sína af joði.
Þá hafa lœknar og komist að
raun um það, betur en áður, að
œðakölkun í stœrri œðum er til-
tölulega mjög sjaldgœf. Víða um
lönd er það venja, að œðakölkun
gerir vart við sig á allflestum, er
þeir eru komnir á vissan aldur.
En jafngamlir menn hjer í landi
hafa oft engan vott afslíkum elli-
mörkum.
Margar eru fleiri vistarverur í
kjallara hússins, til ýmsra nota,
og verður ekki rakið hjer.
A stofuhœð hússins eru aðal-
rannsóknastofurnar.
I blaðagrein eru ekki tök á að
lýsa öllum þeim merkilegu verk-
fœrum og áhöldum, sem þar gef-
ur að líta.
1 stofum þessum eru í notkun
rannsóknaáhöld þau hin dýru, er
Þjóðverjar gáfu hingað 1930 og
áhöld þau, er Rockefellerstofn-
unin í París gaf Rannsóknastof-
unni nokkru síðar. Þar er sjer-
stök stofa sem aðallega er œtluð
rannsóknum á vefjum og líjfœr-
um manna og dýra, en önnur er
fyrir bakteríurannsóknir. “
I höfuðatriðum stendur húsa-
skipan enn lítið breytt og sýnir
það framsýni skipuleggjanda en
einnig að þrátt fyrir breytta
starfshætti erum við nægjusöm
og samhent sem þar störfum.
Árið 1953 var Blóðbankinn
tekinn í notkun. Níels mun fyrst-
ur manna hafa bent á nauðsyn
blóðbanka og að sérmenntaður
maður stæði fyrir honum. Neðri
hæð hússins tilheyrði framanaf
Rannsóknastofu Háskólans og
gerði svo þar til fyrir nálægt 20
árum. I Blóðbankanum stundaði
Níels dýratilraunir sínar við
krabbameinsrannsóknir og þar
var unnið með sýklarannsóknir á
dýrum og verkkennslustofa fyrir
læknanema var þar einnig til
húsa.
Níels Dungal var háskólarekt-
or 1936-1939. Þetta var á bygg-
ingarárum skólans og hefur vafa-
lítið mætt mikið á rektorsemb-
ættinu. Háskólinn var til húsa í
Alþingishúsinu fram að því.
Frægt varð þegar Dungal sem
rektor neitaði menntamálaráð-
herra um orðið á háskólasetn-
ingu og sagðist hafa völdin sjálf-
ur á þeirri samkomu enda var
ráðherrann með yfirgangi að
skipta sér af innri málefnum
skólans. Dungal stóð fyrir kaup-
um Háskólans á ísgeymsluhúsi
við Tjörnina og lét byggja þar
Tjarnarbíó. Þetta gerði hann til
þess að afla Háskólanum tekna
til viðbótar tekjum af Happdrætti
Háskóla Islands sem hafði verið
stofnað 1934 að tillögu Alexand-
ers Jóhannessonar rektors.
Krabbameinsfélögin
Ásamt nokkrum öðrum lækn-
um stóð Níels Dungal að stofnun
fyrsta krabbameinsfélags á land-
inu, Krabbameinsfélags Reykja-
víkur, og var hann fyrsti formað-
ur þess árin 1949-1951. Næstu
árin voru stofnuð fleiri félög
víða um land og landssamtök
þeirra, Krabbameinsfélag ís-
lands, var stofnað 1951 og var
Níels formaður frá stofnun til
dauðadags. Má segja að hann
hafi fljótt upp úr því helgað sig
rannsóknum og fræðslu um
krabbamein sem með tímanum
tók nánast hug hans allan. Enda
varð uppskeran góð. Fræðslu til
almennings um krabbamein
blandaði hann annarri fræðslu
um heilbrigði og næringu og
kom því á framfæri í Fréttabréf-
inu. Segir hann svo í inngangi að
fyrsta tölublaði (4):
„ Vér, sem að þessu bréfi
stöndum, höldum hinsvegar að
lítil þekking sé betri en engin og
viljum ekki láta vort eftir liggja
til aðfrœðafólkið um ýmsa hluti,
sem varðað geta heilsu og
hreysti þjóðarinnar, því að eins
og vér erum sannfœrðir um, að
fáfrœði og hjátrú eru vanþroska-
einkenni þjóðfélagsins, eins
erum vér sannfœrðir um, að
þessi vanþroski er læknanlegur
með góðri nœringu og að sú
næring, sem til þaif, er aðgengi-
leg og auðskilin fræðsla. “.
Frá upphafi setti Níels stefnu
krabbameinsfélaganna í fjóra
farvegi: 1) krabbameinsleit, 2)