Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1994, Blaðsíða 69

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
69
Örn Bjarnason og Tómas Zoega, sá síðarnefndi var fundarstjóri á fundinum um forgangsröðun í
heilbrigðisþjónustunni.
Óheft frelsi eða samheldni?
Með hliðsjón af ofangreindum reglum urn út-
hlutun, tileinka menn sér tvö andstæð horf:
* Annað er það, að menn starfi saman, sjálf-
stæðir og sjálfráða, aðeins í þeim mæli, sent sér-
drægni þeirra krefst og
* hins vegar það horf, sem leggur áherzlu á
ósérplægni og samstöðu þegnanna.
I því fyrra situr frelsið í fyrirrúmi, en í því
seinna er haldið á lofti meginreglunni urn jafn-
rétti.
Þetta skerpir enn andstæðurnar: Frelsi og jafn-
rétti eru nefnilega svarnir og eilífir óvinir. Nái
annað yfirhöndinni, líður hitt undir lok. Þau geta
samt verkað saman og því hefir verið haldið fram,
að óttinn við kapítalismann hafi knúið sósíal-
ismann til að auka frjálsræði, og óttinn við sósíal-
ismann hafi knúið kapítalismann til að auka jafn-
ræði (8). Beveridge segir hins vegar, að áætlunin
um félagslegt öryggi sé hvorki skref í átt til sósíal-
isma eða kapítalisma. Hún fari miðja vegu milli
þeirra, beina leið að raunhæfu marki. Hún sé
nauðsynleg, hvaða skipulag sem er á framleiðslu
og fjármálum (9).
Réttlæti sem óhlutdrægni
I fyrri tilvitnun kom fram (3), að heilbrigði er
talið einn hornsteina félagslegs öryggis og er
þannig sett meðal félagslegra frumgæða. Vestan-
hafs er þetta almennt ekki viðurkennt og það
skýrir að mestu, hvers vegna það vefst fyrir
Bandaríkjamönnum að koma á almennu heil-
brigðiskerfi.
Hér á landi varð hins vegar samkomulag um
það fyrir hálfri öld, að komið skyldi á heilbrigðis-
þjónustu og allsherjartryggingum, sem byggð
væru á hugntyndinni um félagslegt öryggi (7) og
gætti þar verulegra áhrifa frá Beveridge.
Með því að staðfesta stofnskrá Heilbrigðis-
stofnunar þjóðanna (sbr. Wulff) hafa ríkisstjórnir
tekið á sig ábyrgð á heilbrigði þjóða sinna, og
þeirri ábyrgð verður einungis svarað með viðeig-
andi heilbrigðisráðstöfunum og félagslegum að-
gerðum (10).
Af því hlýtur að leiða, að heilbrigði er meðal
félagslegra frumgæða og því ber að flokka heil-
brigðisþjónustuna meðal þeirra stofnana, sem
eiga þátt í að veita fólki réttlát tækifæri.
Lög um heilbrigðisþjónustu geyma ákvæði um
það, að allir landsmenn skuli eiga kost á full-
komnustu heilbrigðisþjónustu, sem hægt er að
veita (11). Þetta ber væntanlega að skilja þannig,
að annars vegar sé rétturinn skilyrtur að því er
varðar önnur verkefni ríkisins og hins vegar að því
er varðar árferði til sjávar og sveita.