Læknablaðið : fylgirit - 15.07.1995, Blaðsíða 11

LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
11
brennsluspritt, en þessi blanda sem hann drakk
nefndist þá dúndur. Ég þekkti þennan mann vel í
sjón, man ekki hvað hann hét en kalla hann hér
Jón. Hann ók hestvagni með ýmsan varning um
bæinn, aðallega vörur frá heildverslunum til
kaupmanna. Hann sat jafnan sjálfur á vagngrind-
inni.
Nokkru eftir komu okkar birtist veitingamað-
urinn í eldhúsdyrunum og spyr Jón hvort ekki
megi bjóða honum að snæða með þeim hjónum
hádegisverð, og þáði hann það. Litlu síðar bjugg-
umst við Gunnar til brottfarar eftir að hafa drukk-
ið ölið, en þá kemur veitingamaðurinn þjótandi út
úr eldhúsinu og biður okkur um að koma strax því
eitthvað sé að Jóni. Hann hafi skyndilega staðið
upp frá borðinu og hlaupið í áttina að vaskinum
en á leiðinni hafi hann fallið á gólfið og liggi þar
nú hreyfingarlaus. Við skoðuðum manninn.
Hann var náfölur í andliti, púlsinn ekki finnanleg-
ur og enginn andardráttur. Pað var ekki vafi á þvf
að hann væri dáinn. Strax var hringt í Magnús
Pétursson bæjarlækni, sem var góðkunningi okk-
ar félaga, og hann kom von bráðar ásamt lög-
regluþjónum. Eftir að bæjarlæknir hafði staðfest
að Jón væri látinn var líkinu ekið í líkhús Rann-
sóknastofu Háskólans. Næsta morgun vorum við
Gunnar að vinna við krufningu með prófessor
Dungal ásamt félögum okkar Ingólfi Blöndal og
Höskuldi bróður Níelsar Dungals. Prófessorinn
skoðaði eitt líffærið eftir annað og sagði: „Petta er
eins og lambalifur", og hampaði lifrinni. „Það er
alveg stórkostlegt! Maðurinn hefur drukkið
brennsluspritt áratugum saman og samt er ekkert
athugavert við lifrina, hjartað eins og í ungum
manni og heilinn alveg eðlilegur. Ég skil ekkert í
því hvað valdið hefur dauða hans, en það er eftir
að rannsaka dálítið fleira. Vilt þú ekki Erlingur
skera líffærin úr hálsinum, og færa mér þau?“ Ég
gerði það og viti menn, vænn kjötbiti stóð í barka-
kýlinu eins og tappi í flösku. Þarna var dánar-
orsökin. Dungal sagði að sig hefði ekki grunað
þetta vegna þess að Jón hefði ekki haft nein ein-
kenni köfnunar. Hann hefði heldur alls ekki kafn-
að, en kjötbitinn hefði valdið svo mikilli ertingu á
vagustaugina að hjartað stöðvaðist. Þetta gæti
líka komið fyrir þegar menn væru á sundi og
fengju kalt vatn niður íbarkann. Þetta væri kallað
að fá krampa, en væri beinlínis hjartalömun
vegna svipaðrar ertingar. Þegar krufningunni var
lokið og búið að setja líffærin aftur inn í líkið og
verið að sauma saman var barið að dyrum. Þar var
þá kominn sonur Jóns heitins ásamt móður sinni.
Hana hafði dreymt um nóttina, að Jón kæmi til sín
og segði að það hefði verið farið með sig á rann-
sóknastofu prófessors Dungal. Þar hefði hann
verið skorinn upp og stolið úr sér ýmsum líffær-
um. Nú væru þau kominn hingað til að athuga
hvort þetta væri rétt. Prófessorinn sagði að þeim
mæðginum væri velkomið að koma inn og myndi
hann láta opna líkið aftur og taka líffærin út ef þau
gætu talið upp það sem ætti að vera þar inni. Þau
töldu upp allt sem þeim datt í hug. Dungal sagði
að þar ætti að vera miklu fleira og úr því að þau
vissu það ekki væri þýðingarlaust að opna skurð-
inn. Þau létu sér það lynda og fóru. Þetta var
réttarkrufning og Dungal kenndi okkur einnig
réttarlæknisfræði. Hann var prýðiskennari og
rnjög áhugasamur vísindamaður.
I miðhluta kenndi prófessor Jón Hjaltalín Sig-
urðsson lyfjafræði. Hann var ágætlega lærður,
ljúfur maður og léttur og við kunnum vel að meta
hann. Hann sýndi okkur ýmsar þurrkaðar jurtir,
sem notaðar voru til lyfjagerðar fyrr og síðar, og
sagði okkur stundum gamansögur. Eitt sinn var
hann að ræða um kynörvandi lyf sem þá voru fá á
markaðnum, líklega ennþá færri en nú á dögum.
Það var þá eiginlega aðeins eitt lyf, yohimbin,
sem notað var í þeim tilgangi. Prófessor Hjaltalín
sagði okkur að til sín hefði komið kunningi sinn
nokkuð við aldur, og sagt honum að nú yrði hann
að hjálpa sér því mikið lægi við. Hann væri að fá
nýja ráðskonu og þyrfti að sýna henni fulla karl-
mennsku, en upp á síðkastið hefði hann því miður
verið getulítill. „Ég lét hann fá lyfseðil á þetta
lyf“, sagði Hjaltalín „og sagðist vona að það dygði
honum vel. Nokkrum dögum síðar var ég á gangi í
miðbænum og þá kom þessi kunningi minn hlaup-
andi yfir götuna, faðmaði mig að sér og sagði að
þetta hefði nú verið meira undralyfið sem ég hefði
látið sig fá og hefði það dugað sér mjög vel. Hann
ljómaði af ánægju og þakkaði mér innilega.“ Ekki
vildi prófessor Hjaltalín þó telja þetta sönnun um
ágæti lyfsins, en hefði þó stundum látið menn
reyna það þegar önnur ráð hefðu brugðist og
alloft gefist vel, en ef til vill væri þetta aðeins
sálræn verkun! Það var mjög ánægjulegt að læra
lyflæknisfræði hjá honum. Sérstaklega kenndi
hann okkur vel að skoða sjúklinga ekki síst að
hlusta hjarta og lungu, en fáir voru honum færari
á því sviði. Þar naut sín vel mikil reynsla hans,
þekking, þolinmæði og nákvæmni.
í ársbyrjun 1937 kom Kristinn Stefánsson lækn-
ir til sögunnar og leysti prófessor Jón Hjaltalín
Sigurðsson af hólmi í lyfjafræðikennslunni. Það
var tími til kominn enda allt of mikið starf að
kenna bæði lyfja- og lyflæknisfræði, en það gerði
Hjaltalín fram til þessa. Kristinn, sem var bróðir
Sæmundar mágs míns, hóf kennslu um það leyti
sem ég var í lokaprófi og var hann því aldrei
kennari minn.