Sagnir - 01.04.1980, Side 22

þær raunverulegu aðstæður sem
þær eiga sér stað, þ,e. að-
stæður ákv„ fjölskyldna í
staðbundnu samfélagi. Með f,jöl-
skyldumyndunaraðferðinni fær
rannsakandinn hins vegar hreyft-
mynd af breytingarferlunum. Ein-
stök atvik er hægt að skoða í
ljósi tiltekins undanfara,t.d„
hvenær fyrsta fæðing hefur átt
sér stað rniðað við inngöngu
kvenna í hjónaband(eða við trú-
lofun þeirra).
Samfara þessum sjónarhorns-
skiptum færist athugun á hegð-
un manna gagnvart lífi og dauða
í miklu nánara samhengi við
sjálft félagsumhverfið. Þannig
mætti sýna fram á að áhugi aka—
demískra sagnfræðinga á byggða-
og staðarsögu hefur vaxið nokk-
urn veginn í takt við viðgang
sögulegrar lýðfræði,enda eru
heimildir hennar einhver greið-
asti inngangur í fortíð ákveð-
ins byggðarlags. 1 byggðasögu-
legu samhengi gefst svo kostur
á að nýta margvíslegar heimild-
ir sem varpa ljósi á umgjörð
og lífsaðstæður hinna tölfærðu
kynslóða. "Nú þegar eru sögu-
legir lýðfræðingar farnir að
skrá á bakhlið fjölskyldu-
spjalda sinna eða á hliðar-
spjöld hvað eina sem þeir hafa
fundið í skjalasöfnunum:árlegar
skattgreiðslur,upplýsingar um
jarðeignir úr jarðabókum,h.jú-
skaparskilmála, það sem lesið
verður úr skrám yfir dánar- og
skiptabú. Á þennan hátt má
vænta að til verði félagssaga
í hnotskurn sem er líkleg til
að hrófla við margri vanahug-
myndinni" (Dupaquier,126).Með
þessu móti hefur söguleg lýð-
fræði líka stuðlað mjög að sam-
starfi manna af ólíkum fræða-
sviðum sem taka einstök samfé-
lög fortíðar til ítarlegrar
skoðunar (32).
í þriðja lagi er að geta
þess óvænta ávinnings sem af
sögulegum lýðfræðirannsóknum
hefur leitt varðandi þekkingu
á hugarfari og siðferði for-
tíðarmanna; óvænt má segja
vegna þeirrar útbreiddu skoð-
unar að tölvuvinnsla sögu-
legra gagna sé "andlaus" iðja
er útiloki af sjálfu sér athug-
un á jafn huglægum fyrirbærum.
En þess er að gæta að talna-
raðirnar sem spretta upp af
prestþjónustubókunum eru í raun
og veru útskrift á mannlegu
hátterni sem vísar aftur til
atferlisvaka. "Hið nýstárlega
við þessa tölfræðilegu með-
höndlun er að það sem alla
jafnan verður ekki mælt,en
tryggir samræmi í hegðun manna,
þ .e .kynlíssiðferði og viðhorf
til lífsins,verður hluti af
Útreikningnum." (Burguiere, 84).
Frjósemistölur má þannig nota
að vissu marki (sbr.ath.27)
sem mælistiku á samfélagssið-
ferði,ekki einasta þær tölur
sem sýna afbrigðilega hegðun,
eins og getnað fyrir stofnun
hjúskapar eða óskilgetni,held-
ur og árstíðabundnar sveiflur
getnaða þar sem trúarleg höft
hafa á annað borð gilt um kyn-
mök hjóna á vissum árstíma (33).
Loks ber að minnast þess sem
ber einna hæst þegar rætt er um
fræðilega ávinninga greinar-
innar, en það er hin stóraukna
þekking sem hún hefur fært
mönnum um gerð og eðli hefð-
bundinna þjófélaga fyrir daga
iðnbyltingar. Þessa ávinninga
má aftur rekja til þeirrar smá-
sjárskoðunar sem aðferðir
greinarinnar gera mögulega. Þar
sem fólksfjöldasaga sýndi sam-
ræmi með landsméðaltölum sínum,
hefur söguleg lýðfræði leitt í
1 jós sundurleitni og frávik eftir
byggðarlögum og þjóðfélags-
stéttum. Og ýmsar útbreiddar
hugmyndir sem þrifust í skjóli
vanþekkingar á fjölskylduhátt-
um og hegðun í daglegu lífi,
eins og þær að giftar konur
hafi alið börn í sararæmi við
náttúrulega frjósemi,þriggja
ættliða fjölskyldur hafi verið
ríkjandi fjölskylduform (34)
eða algengast hafi verið að
menn byggju í fæðingarsókn
sinni til æviloka - slíkar hug-