Sagnir - 01.04.1987, Blaðsíða 65

Theodóra Kristinsdóttir
Tilraunastöðin
Vestmannaeyjar
Við ísland liggur eyja nokkur nefnd Vestmannaey.
Hún lýtur með sérlegum rétti beint undir Noregskonung,
svo að hann er þar algjörlega alráður.1
Þegar skoðuð er saga Vest-
mannaeyja, þessarar einka-
nýlendu dansk-norska kon-
ungsvaldsins langt fram á 19. öld,
kemur í ljós að hún er á margan hátt
sérstök og forvitnileg.
í Vestmannaeyjum bjuggu bænd-
ur sem auk venjulegs landbúnaðar
stunduðu fiskveiðar og fuglatekju
og voru allir leiguliðar konungs og
tómthúsmenn sem stunduðu sjó-
mennsku. Stutt var á fengsæl fiski-
mið og landtökuskilyrði þau bestu
fyrir Suðurlandi. Landmenn gerðu
margir út báta sína frá Eyjum og
voru vermenn þar oft fjölmennir.
Vestmannaeyjar voru ákjósanlegur
staður til arðvænlegs verslunar- og
útgerðarreksturs. Það var bara
spurningin hver eða hverjir nytu
þess.
Snemma var farið að líta eyjarnar
auðgunaraugum og Eyjalénið varð
eftirsótt vegna fiskafgjaldanna, en
landskuld var eingöngu greidd í
fiski.
Björn Þorsteinsson telur Vest-
mannaeyjar hafa einna helst komið
til greina sem „strategiskur staður,
sem dygði til atvinnuskipts þéttbýl-
is og yfirdrottnunar eftir 1400.2 Því
hefðu þær átt að vera „hættulegur”
staður hinu íhaldsama íslenska
bændaveldi, sem sá ofsjónum yfir
útvegi.
Það sem gert verður að athugun-
arefni hér á eftir er sá þáttur versl-
unarsögu Vestmannaeyja, sem frá
niðri 16. öld, kemur kunnuglega
fyrir sjónir ef hún er borin saman
við það sem almennt varð í landinu á
17. og 18. öld.
SAGNIR 63