Sagnir - 01.04.1987, Blaðsíða 29

því einsætt vera að áhrif Stórubólu
eru vandeinangruð, allt bar að sama
brunni.
Ef gert er ráð fyrir að landskuld
og leigur hafi lækkað um 20%
mætti ætla að þeir sem lifðu af allar
hörmungarnar hefðu lifað sem
blómi í eggi. Það er þó harla ólík-
legt. Af þeim nærri 200 lögbýlum
sem á títtnefndum svæðum voru,
fóru ekki nema sjö í eyði 1695-1712,
hjáleigur sem lögðust í eyði voru
eflatist töluvert fleiri. Miðað við að
fólksfækkunin hafi numið um þriðj-
ungi er grímulaust að heimilisfólk á
hverjum bæ hefur fækkað mikið.^
Færri hendur hafa verið til að vinna
Tilvísanir
1 Annálar 1400-1800. Annales Islandici
posteriorumsæculorum (I-IV. b. Rv.
1922-43). III. b. Grímsstaðaannáll,
535,536.
2 Annálar 1400-1800. III. b. Gríms-
staðaannáll, 538-9.
3 Jón Steffensen: Menning og mein-
semdir. Ritgerðasafn um mótunar-
sögu íslenzkrar þjóðar og baráttu
hennar við hungur og sóttir. Helgi
Þorláksson sá um útg., (Rv. 1975),
301-308.
4 Manntal á íslandi árið 1703. Tekið að
tilhlutan Árna Magnússonar og Páls
Vídalín. Ásamt manntali 1729 í þrem
verkin. „Var þá ekla stór á vinnu-
fólki, sökum mannfæðar, en víða
nógar jarðir lausar.”^ Lækkunin á
greiðslum til landeigenda hefur
ekki komið sem hrein búbót því
framleiðsla hvers bónda hefur
rýrnað (sjá tilvitnun í GrímsstaSa-
annál í upphafi greinar), torvelt er
að geta sér til um hversu mikið
afurðir hafa minnkað.
Landskuld og leigur lækkuðu
heldur minna í Eyjafirði en í ísa-
fjarðarhreppunum sjö. Tilgátan er
sú að eftirsókn í góðar jarðir hafi
haldist tiltölulega stöðug og jarðir í
Eyjafirði séu almennt betri en á
Vestf jarðasvæðinu. Án þess að hafa
sýslum (Rv. 1924-47), 337; Jarðabók
Áma Magnússonar og Páls Vídalín.
10. b. Eyjafjarðarsýsla (Kh. 1943),239.
5 Við mjög snöggsoðna athugun rakst
ég t.d. á að vinnumaður á Núpi í Mýr-
arhreppi 1703 varorðinn bóndi 1710
á Kleifum í Ögursveit. Manntal, 201.
Jarðabók Áma og Páls 7. b. ísa-
fjarðarsýsla og Strandasýsla (Kh.
1940), 190. Eflaust eru mörg fleiri
dæmi.
6 Jarðabók Áma og Páls 7. b. ísa-
fjarðarsýsla og Strandasýsla. (Kh.
1940), 10. b. Eyjafjarðarsýsla (Kh.
1943). Jarðabókin frá 1695 í útgáfu
gengið nákvæmlega úr skugga um
það virðist sem lækkunin hafi orðið
minni á dýrum jörðum og rennir það
stoðum undir tilgátuna, ef rétt er.
Einnegin skiptir sjávarfang máli í
þessu sambandi. Á Vestfjörðum
hafa landrýrar jarðir getað skilað
töluverðum ágóða til eigenda ef
sjósókn frá þeim var auðveld. Því
var ekki að heilsa í innsveitum
Eyjafjarðar. Með minnkandi
mannafla má vænta minni sjósókn-
ar og aflasamdráttar. Það hefði þá
líka áhrif til lækkunar á Vestfjörð-
um umfram hreppana í Eyjafjarð-
arsýslu.
Björns Lárussonar: The Old lce-
landic Land Registers (Lund 1967).
7 Nefna má Gilsá í Saurbæjarhreppi
og Björk í sama hreppi. Kirkjuból i
Korpudal í Önundarfirði og Gölt í
Súgandafirði.
8 Á Tungu í Skutulsfirði eru 6 ábú-
endur 1703 og 22 í heimili (Manntal,
216). 1710 eru 3 ábúendur en fjölda
heimilismanna er ekki getið (Jarða-
bók ÁmaogPáls 7. b., 161).
9 Annálar 1400-1800. I. b. Mœlifells-
annáll, 609.
SAGNIR 27