Nýtt Helgafell - 31.12.1957, Blaðsíða 29

RITHÖFUNDAÞÆTTIR
171
Chaucer gerði í raun og veru ekki annað en
góðum sögumanni ber: að endurbæta sög-
una fyrir þeim, sem sagði hana síðast.
Þannig eru flestar Kantaraborgarsögumar
að efni til ýmist alþjóðlegir húsgangar eða
fengnar úr ritum annarra höfunda eins og
Boccaccios og Jean de Meun. En þó að til
sanns vegctr megi færa, að öll hin meiri
háttar verk Chaucers fram að Kantaraborgar-
sögunum séu að einhverju leyti (sum að mjög
litlu leyti) stælingar eða þýðingar, em sög-
urnar algjörlega fmmlegt verk, og dytti eng-
um í hug að efast um frumleik þeirra fremur
en að kalla t. a. m. Hamlet Shakespeares
stælingu á Ambálesarsögu. Að þessu leyti
meðal annars eru sögumar nútímalegasta
verk Chaucers.
Kantaraborgarsögumar eru 24 sögur, þar
af eru tvær í óbundnu máli. Langur inn-
gangur er fyrir sögunum, en síðan sérstakir
formálar fyrir flestum. Einn vordag í apríl
er höfundur á leið til Kantaraborgar í píla-
grímsíör til grafar hins heilaga Tómasar erki-
biskups og gistir um nótt í Southwark á krá
eða gistihúsi, sem Tabard heitir. Þangað
koma um kvöldið fleiri pílagrímar, 29 manna
hópur og ærið mislitur. Chaucer lýsir þess-
um ferðamönnum öllum í inngangi sagn-
anna af frábærri snilld, hugviti og gaman-
semi. Morguninn eftir órvarpar gestgjafinn
fefðamennina og stingur upp á því, að þeir
skemmti sér við að segja hver öðrum sögur.
Skuli hver maður segja tvær sögur á leið-
inni til Kaniaraborgar, og aðrar tvær á heim-
leið. Sjálfur slæst gestgjafinn í förina sem
„gyde" eða fararstjóri og eins konar fundar-
stjóri um leið.
Sögurnar urðu aldrei fleiri en tuttugu og
fjórar, því að Chaucer lauk aldrei verkinu.
Ferðalangamir náðu aldrei til Kantaraborg-
ar, og sumar sögurnar em auk heldur ófull-
gerðar. Allt um það er heildarsvipur á þessu
verki svo mikill, að óhætt mun að fullyrða,
að margar, ef ekki flestar sögumar njóti sín
ekki til fullnustu, fyrr en menn hafa lesið
allan kvæðabálkinn eða að minnsta kosti
innganginn og alla formálana. Hverri sögu
er ætlað að lýsa sögumanni, láta hann
kynna sjálfan sig eins og á leiksviði til
staðfestingar þeirri mynd, sem höfundur hef-
ir dregið af honum í innganginum. Auk þess
lætur höfundur fólkið tala samcm í formálum
sagnanna, segja meiningu sína, skjalla
hvert annað, þrátta og gera að gamni sínu.
Þannig verður sagnabálkurinn dramatísk
heild.
Hvað sem Chaucer hefir ætlað sér með
sögunum, ef það var annars nokkuð sér-
stakt, þá hefir hann brugðið upp geysilega
fjölbreyttri mynd af ensku fólki og ensku
þjóðlífi á seinni hluta miðalda. Hér er fólk
af öllum stéttum, konur og karlar, ljóslifandi
einstaklingar, en um leið fulltrúar þjóðfélags-
stétta með óllkar hugmyndir tungutak og
siðu. Hér er kominn göfugur riddari, sonur
hans og riddarasveinn, læknir, lögmaður,
sjómaður, kaupmaður, matreiðslumaður, vef-
ari, litari, aflátssali, Benediktsmunkur, föru-
maður, abbadís, og svo framvegis. Allt þetta
fólk fær að njóta sín óþvingað, af því að
höfundur lætur sér nægja að athuga og
skilja. Frásögn Chaucers er svo eðlileg og
tilgerðarlaus, að manni getur í fljótu bragði
virzt stappa nærri hirðuleysi. En bráðlega
kemur í ljós, að allt er á réttum stað: gaman
og alvara, atburðir, mannlýsingar, hugleið-
ingar. í þeirri list að skipta eðlilega um efni
og tón á hann fáa sína líka. Það væri freist-
andi að kalla þennan hæfileika frásagnar-
gáfu og hann á vafalaust mikið skylt við
þá ýmislegu eiginleika, sem átt er við, þeg-
ar menn nota þetta orð um einhvem höfund
í óbundnu máli. En það gegnir dálítið öðm
máli um söguljóð, svo framarlega, sem þau
eru skáldskapur en ekki rímaðar sögur.
Chaucer virðist einmitt skorta nokkuð á þá
eiginleika, sem oftast vilja leiða söguljóða-
skáld í gönur: ástríðuhita og ljóðrænt flug.
En hann hefir þar í móti annað, sem betur
kemur sér: greind, húmor, lífsreynslu og —
umburðarlyndi. En umburðarlyndi, svo að
vikið sé lítillega við einu af spakmælum La
Rochefoucaulds, það er að geta séð hlutina
eins og þeir em.