Nýtt Helgafell - 31.12.1957, Blaðsíða 30

KARL STRAND, læknir:
ALKOHÓL
Meðal þeirra efnasambanda, sem algeng
eru í notkun um víða veröld, er alkohól eitt
hið allra þýðingarmpsta, bæði í efnafræði-
legum og þjóðfélagslegum skilningi. Leikir
og lærðir hafa samið bækur, greinar og fyrir-
lestra um þetta efnasamband, fjöldi laga
hefir verið settur, reglur gerðar, dómar
felldir og heilum þjóðfélögum fyrirskipaðar
margvíslegar háttemisbreytingar vegna þess.
Það hefir fylgt mannkyninu frá því er sögur
hófust og mun vafalaust fylgja því enn um
aldaraðir.
Fjöldi prentaðra rita um alkohól er afar-
mikill, og eftir því sem komizt verður næst,
eigi minni en 115—120,000, ef taldar eru
allar bækur, bæklingar og greinar, sem ein-
kum eru helguð þessu viðfangsefni. Allræki-
leg rannsókn, sem gerð hefir verið á verkum
þessum, sýnir, að um 80% af þessum rita-
fjölda er lítils eða einskis virði frá fræðilegu
sjónarmiði, og mikill fjöldi þar af beinlínis
rangfærslur staðreynda. Af þeim 20%, sem
eftir em, geta 15% talizt heiðarlegar tilraunir
til fræðilegra verka og um 5% allgóð vísindi.
Af þeim síðasttöldu em þó tveir hundraðs-
hlutar að ýmsu úrelt vísindi. Eftir eru því um
3%, eða sem svarar liðlega 3000 rit, sem
halda velli, og er það rýr eftirtekja slíkra
afkasta.
Ætla mætti, að það væri að bera í bakka-
fullan lækinn að auka tölu ofannefndra rita
með grein þessari. Sízt skal því mótmælt.
Mörg atriði í sambandi við alkohól eru enn
í rannsókn og umdeild, og sum verða að
líkindum aldrei sönnuð á fullkomlega fræði-
legan hátt. Á hinn bóginn er margt, sem
sæmilega er vitað í dag, en eigi að síður virt
að vettugi, látið ósagt eða kæft undir til-
vitnunum í lítt merk rit samin í áróðursskyni.
Hér verður leitazt við að drepa á nokkur þau
atriði, sem oft er stungið undir stól í umræð-
um um alkohól.
Sögulegt yfirlit
Nafnið alkohól er komið úr arabisku og
var upphaflega al Koh'l, sem var fegmnar-
lyf í duftformi, notað m. a. til litunar á augn-
hárum og brúnum. Um nokkrar aldir var
nafnið notað um ýmsar dufttegundir af léttri
og fínni gerð. Snemma á sextándu öld tók
Paracelsus að nota það um auðeimd efna-
sambönd í víni og nefndi þau alkool vini.
Á seinni tímum hefir nafnið alkohól verið
notað um ákveðinn flokk efnasambanda og
þó einkum í almennu máli um ákveðna
tegund, ethyl-alkohól (ethanol), og í þessari
grein verður nafnið eingöngu notað um það
efnasamband.
Alkohóldrykkir hafa hinsvegar fylgt
mannkyninu mjög lengi. Langflestir þjóð-
flokkar hafa gjört slíka drykki, þótt til séu
undantekningar, svo sem frumbyggjar
Ástralíu og Eskimóar. Þeir þjóðflokkar, sem
ræktað hafa jörð eða nytjað búsmala, hafa
fremur gjört alkohóldrykki en hinir, sem af
veiðum hafa lifað. í ávaxtalöndum var vín-
gerð algengust, en ölgerð í kornlöndum.
Egyptar neyttu bjórs, þrúguvína og döðlu-
vína á 14. öld fyrir Krist. Enn fyrr er getið
víngerðar í Japan og Kína. Herodotus talar