Nýtt Helgafell - 31.12.1957, Page 55

BÓKMENNTIR
197
legar og ekki ósennilegar. Má þar nefna
sem dæmi frásögnina af því, er Snorri á að
hafa brosað að afkáralegum búnaði Hall-
veigar Ormsdóttur, sem hann gerði helm-
ingafélag við fáum misserum síðar. Þegar
þetta gerðist, var Snorri á ferð með Solveigu
Sæmundardóttur frænku Hallveigar (þæi
voru bræðradætur), sem vafalaust hefir verið
miklu prúðbúnari. Sturla Þórðarson lætur í
það skína, að Snorri hafi ætlað sér að ná í
Solveigu, en bróðursonur hans Sturla Sig-
hvatsson hafi orðið hlutskarpari. Það er
ákaflega sennilegt, að Sturla Þórðarson hafi
frásögnina af þessum atburði frá Solveigu
Sæmundardóttur, sem vel kann að hafa litað
hana rækilega, — það getur jafnvel verið,
eins og síra Gunnar segir, að það hafi verið
hún sjálf, sem gerði gabb að búnaði hinnar
auðugu frændkonu sinnar, en að Snorri hafi
aðeins brosað af hofmannlegri kurteisi. En
hætt er nú samt við, að erfitt verði að komast
að því nú, hvernig þetta bros Snorra Sturlu-
sonar haustið 1222 var til komið. — Þótt
atvik þetta kunni að virðast hégómlegt, er
það þó fjarri því að vera einskisvert, því
að mikið hefir verið út af því lagt, er menn
hafa reynt að skilja Snorra Sturluson. Það
er og rétt hjá síra Gunnari, að það þarf ekki
að sanna „fjárgræðgi" hjá Snorra, þótt hann
gerði félag við konu, sem var dóttir eins
hins ágætasta manns, Orms sonar Jóns Lofts-
sonar, og ekkja mikils höfðingja, Bjöms
Þorvaldssonar, bróður Gissurar jarls. Allt,
sem um hana er vitað, bendir til þess, að
hún hafi verið Snorra góð og að þau hafi
átt vel skap saman. Og varla varð hún í
neins augum lakari kvenkostur við það að
vera auðugasta kona íslands.
Fleiri dæmi væri auðvelt að nefna um það,
að ræða prests er til skemmtunar og fróð-
leiks, meðan hann íklæðist leikmannsgerfinu.
í V. kafla, sem nefnist „ummæli fræðimanna
um afstöðu Snorra til norska konungsvalds-
ins" lætur höfundur herskara af fræðimönn-
um stangast í allra augsýn. Þetta hlýtur að
vera hverjum „leikmanni" sannarlegt augna-
yndi. Skeikulleiki spekinganna sannast
þarna, svartur á hvítu, ef sönnunar var þörf.
Nokkrir sleppa þó lifandi og einn og einn
geta hrósað sigri, einkum Finnur Magnússon
leyndarskjalavörður, Árni Pálsson og —
mirabile dictu — Salmonsens Konversa-
tions Leksikon.
í Sturlungu segir, í framhaldi af frásögn-
inni af því, hvernig Snorri kom í veg fyrir
herferð Norðmanna til íslands sumarið 1220,
að „Snorri skyldi leita við íslendinga, að þeir
snerist til hlýðni við Noregshöfðingja". Þessi
orð, ásamt nokkrum óbeinum rökum, sem þó
má deila um endalaust, hafa flestir skilið
svo, að Snorri hafi lofað að koma íslandi
undir Hákon konung, — en það segir Hákon-
ar saga, að Skúli jarl hafi fært í tal við
Snorra, án þess að geta nokkuð um undir-
tektir hans. En nú skulu orð Finns Magnús-
sonar tilfærð:
„Af orðalaginu að snúast til hlýðni
hafa menn viljað álykta: að Snorri hafi lofað
að fá íslendinga til að ganga norska ríkinu
á hönd sem þegnar þess; það væri þó hægt
að túlka það á annan veg, sem sé þann:
að þeir yrðu við kröfum konungs í sambandi
við deilurnar, sem þá voru milli Noregs og
íslands, með því að veita bætur fyrir
ofbeldisverk gagnvart Norðmönnum, játa
þeim friði og frelsi til verzlunar í framtíðinni
o. s. frv. Það sést bezt af sögu Hákonar
konungs, að þetta er í raun og veru merk-
ingin".
Þótt taka verði undir það með Árna Páls-
syni, að „það muni aldrei verða sagt með
fullri vissu, hvílíkir hafi verið samningar
Snorra og Skúla jarls við þetta tækifæri",
var gaman að vera minntur á ummæli Finns,
og er margt vel sagt hjá síra Gunnari í því
sambandi.
En því miður fór það svo, sem við mátti
búast af tvíefldum kennimanni, að honum
leiddist leikmannsgerfið. Brá hann því von
bráðar yfir sig kapellánshempunni frá Kreml
og tók nú að fræða menn um þau átök,
„sem áttu sér stað í djúpum þróunarinnar
og í dulúðugri vitund hennar" (bls. 38). Að-
ferðin til þessa er að „kafa í hin innri félags-