Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.12.1958, Blaðsíða 10

bóndabæ. Þetta var fínn maður með gulgráa
húð og gullspangargleraugu, hárið farið að
þynnast og grána, fíngerðar hrukkur kringum
augun og örmjóir drættir um munnvikin, hann
var klæddur síðri regnkápu úr gagnsæju efni
og nokkuð reikull í spori. Hann brosti við
bónda og heilsaði honum með handabandi,
sagðist ætíð virða menn sem nenntu að standa
í öðru eins sporti og búskapur var núorðið.
Svo gekk öll hersingin í stofu og settist kring-
um borðið sem var stolt hússins, því það var
cina húsgagnið sem var keypt í kaupstaðnum.
Maðurinn með gullið í tönnunum og rosa-
bullurnar á fótunum skellti viskípelanum á
borðið en bóndinn settist uppí rúm, hallaði
sér uppað veggnum, dró tóbaksdósir djúpt
neðanúr vasa sínum og spurði hvort þeir vildu
í nefið.
Feiti maðurinn stutti rak upp hrossahlátur
og dró upp úr brjóstvasa sínum tvo vindla,
fleygði öðrum til bónda með þeim ummæl-
um að neftóbak væri ekki handa nútíma-
mönnum.
Ekki leið langt á tal þeirra unz bóndi varð
þess vísari að maðurinn með gullið í tönn-
unum var heildsali og verzlaði með undirföt
kvenna ásamt ýmsu smádóti sem menn raða
í gluggakistur og sófaborð. Sá stutti hafði
afturámóti lifibrauð sitt af nokkrum togurum
sem sóttu gull í greipar ægis og stjórnarinnar.
Sá þriðji var bankastjóri, hann var ennþá
syfjaður og sagðist dást að bændastéttinni.
Hann var þeirra kurteisastur, brosti í sífellu
og hneigði sig fram á borðið. Hann sagðist
mundu veita þeim öllum lán og kaupa af
þeim endalausa víxla, nógir vrru peningarnir,
bara nefna upphæðina.
Svo var þeim borið kaffi og þeir helltu allir
útí nema bóndinn afþakkaði, hann hafði alla
ævi staðið við ungmennafélagsheitið og kunni
ekki að drekka brennivín.
Útgerðarmaðurinn skellihló og spurði hvað
væri ungmennafélag, hvort það væri briss-
klúbbur fyrir magaveika. Svo hlógu þeir allir
nema bóndinn, hann fitlaði við tóbaksglasið
og þrýsti sér lengra uppað veggnum. Honum
8
fannst hann vera óboðinn gestur í sínu eigin
húsi og Iét fara scm minnst fyrir sér.
Kcndu suður og græddu milljón, sagði nær-
fatasalinn og þurrkaði sér um munninn, ég
skal koma þér í sambönd.
Eg skal kaupa af þér víxla og lána þér, sagði
bankastjórinn, hrosti kurteislega og hneigði sig.
Nógir eru peningarnir.
Það var langt liðið á dag þegar þeir risu á
fætur og skjögruðu að bílnum, nærfatasalinn
settist undir stýri og þeir kvöddu bóndann
með handabandi og gáfu honum handfylli af
vindlum að skilnaði og scttu skrautvagninn í
gang. Þetta var svartur og gljáandi bíll með
silfurlitum röndum eftir endilöngu og hláleit-
um gluggum og heyrðist varla í honum þó vél-
in væri í gangi.
Bóndinn stóð grafkyrr á hlaðinu og kreisti
vindlana í lófa sér, horfði á bílinn renna hægt
úr hlaði, horfði á hann vagga léttilega yfir
ójöfnur vegarins og hreyfa sig svipað og banka-
stjórinn væri að hneigja sig. Hann stóð lengi
og horfði á bílinn fjarlægjast cinsog þetta væri
furðugripur frá ókunnri veröld, í sjálfu sér
var ekkert furðulegt að slíkur gripur skyldi
vera til, því hóndinn hafði lesið Þúsund og
eina nótt þegar hann var strákur og vissi því
lengra en nef hans náði, hitt var öllu furðu-
lcgra og jaðraði við Ieyndardóminn að slíkur
bíll skyldi hafa staðið á þessu bæjarhlaði.
Og þó var þctta landnámsjörð . . .
Hann vissi ekki hvernig á því stóð að hon-
um var svo órótt innan brjósts þegar liann sá
bílinn hverfa yfir hæðina og rykskýið á veg-
inum eyðast. Þannig hafði honum ekki liðið
frá því hann var strákur og faldi sig útundir
norðausturhorni kirkjunnar og grét — grét af
því pabbi hans vildi ekki lofa honum með
sér í kaupstaðarferð . . .
Hann sá ekki lengur neinn mun á sinni jörð
og öðium jörðum í dalnum. Þó svo þetta ætti
að heita landnámsjörð. Hann geymdi vindl-
ana í gömlu hvalbeinsskríni inní stofu og tók
þá oft í lófann og þefaði af þeim til að finna
þungan, framandi ilminn og einu sinni nálægt
jólum kveikti hann í einum þeirra og sogaði
að sér reykinn. En hann hóstaði svo ákaft að
DAGSKRÁ