Fréttatíminn - 04.04.2014, Blaðsíða 18

Flottar
fermingargjafir
- okkar hönnun og smíði
PI
PA
R\
TB
W
A
•
SÍ
A
•
14
06
29

jonogoskar.is Sími 5524910 Laugavegi 61 Kringlan Smáralind
Flottar
fermingargjafir
Trú, von og kærleikur – okkar hönnun
Þ ar sem ég vinn fyrir Am-nesty sem er hlutlaus stofn-un get ég ekki tekið einn málstað fram yfir annan,
ég verð alltaf að setja manneskjuna
ofar málefnunum,“ segir Zoryan
Kis, herferðarstjóri Amnesty Inter-
national í Úkraínu, þegar við byrjum
að spjalla saman. Hann var gestur Ís-
landsdeildar Amnesty í lok mars þar
sem hann hélt áhrifaríkan fyrirlestur
um ástandið í Úkraínu, með áherslu
á atburði tengda Maiden torginu
í Kiev síðan mótmælin hófust þar
þann 21. nóvember síðastliðinn.
Zoryan vinnur sem eftirlitsmaður
þegar upp koma mótmæli og hans
hlutverk er að upplýsa um þau mann-
réttindabrot sem hann verður vitni
að. Um miðjan mars var hann sendur
til Donetsk í austur hluta Úkraínu,
þar sem um milljón rússneskumæl-
andi íbúar eru margir hverjir hið-
hollir samvinnu við Rússa frekar en
við vestrið, eða „villta vestrið“, eins
og einn viðmælandi Zoryans kallaði
það.
Vestrænir hommavinir
„Ein þeirra ástæðna sem Rússar
gáfu fyrir hernámi Krímskagans var
að vernda rússneskumælandi fólk í
Úkraínu gegn hverskyns mannrétt-
indabrotum. Svo við fórum á þetta
svæði til að leita að brotlegum at-
höfnum Úkraínumanna gegn Rúss-
um. Áður en ég lagði af stað reyndi
ég að koma mér í samband við rúss-
neskumælandi aktivista en enginn
þeirra vildi hitta okkur né tala við
okkur því þeir litu á okkur sem vest-
ræn samtök. Við komum sérstaklega
til að vera viðstödd samstöðufund
Úkraínusinna á einu torga borgar-
innar en því miður var honum frest-
að af borgaryfirvöldum því það var
talið hættulegt að hittast friðsamlega
og flagga úkraínska fánanum.“
Zoryan tók þó nokkra aktivista
tali á götum borgarinnar og fann
fyrir sterkri andstöðu við Evrópu-
samvinnu og öllu því sem vestrænt
mætti kallast. Vestrið væri staður
þar sem til að mynda samkynhneigð
væri talin eðlileg og „ekki viljum við
fara í samstarf við hommavini,“ eins
og einn viðmælandi hans orðaði það.
Zoryan var líka staddur í Donetsk
í byrjun mars, þar sem 10.000 manns
komu saman til að lýsa yfir samstöðu
með Rússlandi. „Það var óhugnan-
legt að vera þar. Stuðningsmenn
Rússlands gengu ógnandi um torgið
og gættu þess að ekki sæist neins-
staðar úkraínski fáninn. Það var einn
bíll á svæðinu sem var búið að líma
á setninguna „Sameinuð Úkraína”
sem þúsundir manna hlupu að og
reyndu af fremsta afli að brjóta í mél.
Þetta er fólk sem bjó saman friðsam-
lega fyrir nokkrum mánuðum síðan.
Maður bara skilur ekki hvernig þetta
gat komist á þetta stig.“
Friðsæl og fögur borg
Aðspurður út í tungumálið segist Zo-
ryan aldrei hafa fundið til árekstra
vegna þess. „Allir eru tvítyngdir og
ég hef aldrei upplifað það sem vanda-
mál. Á Krímaskaganum hljómar
úkraínskan öðruvísi en allir skilja
hana og það hefur aldrei að mér vit-
andi verið litið niður á fólk sem tal-
ar mállýskur eða þá sem nota rúss-
nesku sem fyrsta tungumál.“
Zoryan segir Kiev hafa verið frið-
sæla og fagra borg og því sé erfitt
að horfa upp á fólk berjast sökum
pólitískra skoðana. „Þetta var venju-
leg borg þar sem borgararnir lifðu
sínu venjulega lífi. Fyrir mér hefur
Kiev alltaf verið mjög skemmtileg
og lifandi borg sem býður upp á allt
sem vestrænar borgir bjóða upp á.
Hún er stærsta borg Úkraínu, með
Mannréttindi eru náttúruleg
löngun hverrar manneskju
Zoryan Kis, herferðarstjóri Amnesty International í Úkraínu,
saknar sinnar friðsælu heimaborgar Kiev, og getur ekki varist
því að tárast þegar hann ræðir breytingarnar sem orðið hafa
á borginni. Hann segir það hafa tekið mikið á að upplifa von í
fyrsta sinn síðan í appelsínugulu byltingunni, aðeins til að finna
hana niðurbrotna stuttu síðar. 137 manns létust í óeirðunum í
Kiev. Zoryan segir það mikilvægasta réttindamál Úkraínu í dag
að þeir seku verði sakfelldir.
3 milljónir íbúa, og margir sækja til
hennar því þar hefur verið nóg um
vinnu. Borgararnir hafa lifað þar í al-
gjörri sátt og samlyndi án nokkurra
árekstra, þangað til núna. Þar var al-
gjört tjáningarfrelsi og í raun hægt
að segja að hún hafi verið heimsborg
með mörg menningarbrot sem öll
nutu sömu virðingar.“ En það breytt-
ist eftir að það var ljóst þann 21.
nóvember 2013 að forsetinn, Viktor
Yanukovitz, myndi ekki skrifa undir
frekari Evrópusamvinnu.
Fólk er langþreytt á spill-
ingunni
Íbúar Kiev byrjuðu að hópast saman
við Maiden torgið til að mótmæla.
„Því leið eins og það hefði verið
blekkt og í raun haft að fíflum af
stjórnvöldum. Í undanfara mótmæl-
anna hafði umræðan verið þannig,
af hálfu stjórnmálamanna, að allt
yrði svo gott þegar samkomulag um
meiri samvinnu við Evrópu næð-
ist.“ Zoryan segir andrúmsloftið
vissulega hafa verið Evrópusinnað,
fólk líti til nágrannalanda sem hafa
gengið í Evrópusambandið og sjái
efnahagslegar framfarir sem hafa
ekki orðið í Úkraínu. Auk þess sé
fólk búið að fá nóg af spillingunni
sem gegnsýrir allt kerfið og hefur
alltaf gert. „Vonin er sú að spillingin
minnki með Evrópusamvinnu,“ seg-
ir Zoryan. „Fólk er orðið svo þreytt
á því að á pappírunum skuli vera til
staðar lög og reglur sem eru ekki
viðhafðar í raunveruleikanum. Mik-
ill hluti þeirra sem safnaðist saman
við torgið til að byrja með voru úr
háskólanum, stúdentar og kennarar
sem hafa fengið sig fullsadda af spill-
ingunni. Eitt dæmi um spillinguna er
að þú kemst ekkert áfram innan há-
skólans án þess að borga. Þrátt fyrir
að vera afbragðsnemandi verður þú
að borga háar upphæðir til að fá góð-
ar einkunnir.“
Brostnar vonir
Ein þeirra sem kom á hverjum degi á
Maiden torgið var Eurovision stjarn-
an Ruslana. „Ruslana mætti daglega
frá byrjun til að sýna stúdentunum
stuðning. Hún fékk þá hugmynd að
syngja þjóðsönginn á klukkutíma-
fresti, alltaf þegar kirkjuklukkan á
torginu hringdi. Allir voru bjartsýnir
og glaðir og það ríkti góður friðsæll
andi á torginu. Ég held að fólk hafi
verið sérstaklega glatt yfir því að
eitthvað væri að gerast því svo marg-
ir höfðu misst vonina eftir appelsínu-
gulu byltinguna árið 2004,“ segir
Zoryan. Svona gekk þetta í nokkra
daga þar til ríkisstjórnin ákvað þann
30. nóvember að hreinsa torgið, en
opinber ástæða var sú að rýma þyrfti
torgið til að koma fyrir jólaskrauti.
„Ég hafði aldrei séð aðrar eins að-
farir í Úkraínu. Lögreglan mætti á
svæðið eins og jarðýta. Ég var því
miður ekki á staðnum en þegar
mér voru sýndar upptökur af aðför-
unum morguninn eftir brotnaði ég
bara saman og grét. Ég bara trúði
því ekki að þetta hefði gerst. Eng-
inn bjóst við þessu hryllilega ofbeldi.
Vonin var bara brotin niður á einu
kvöldi,“ segir Zoryan og getur ekki
varist því að vökna um augun við til-
hugsunina.
Ofbeldi lögreglunnar
Daginn eftir þessa fyrstu árás lög-
reglunnar söfnuðust mótmælendur
og særðir saman við lítið kirkjutorg
nálægt Maiden, þar sem óeirða-
lögreglan var með Maiden torgið á
valdi sínu. „Ég sá þetta í sjónvarp-
inu og hljóp strax út í búð og keypti
kaffi, sykur og brauð til að fara með
á torgið. Á leiðinni gekk ég fram á
fimmtuga konu sem hafði lent í árás
lögreglunnar. Hún var á göngu með
fjölskyldu sinni en missti sjónar af
henni í gasskýinu af sprengjunum.
Þá kom hún auga á tvo liggjandi
særða menn og reyndi að rétta þeim
hjálparhönd en lögreglan sá það og
réðist að henni. Þeir lömdu hana
með kylfunum sínum svo hún var
öll blóðug, nefbrotin og í dag er hún
blind á öðru auganu. Það var mik-
ið áfall að upplifa það að lögreglan
Zoryan Kis er fæddur og uppalinn
í Kiev. Hann segir fólk langþreytt
á spilltum stjórnmálamönnum og
ofbeldi lögreglunnar. Ljósmynd/Hari
18 viðtal Helgin 4.-6. apríl 2014