Sveitarstjórnarmál - 01.03.1999, Blaðsíða 8

FORUSTUGREIN
Málefni aldraðra
Þó að margt jákvætt hafi áunnist í málefnum aldr-
aðra á undanförnum árum og áratugum er langur
vegur frá því að viðhlítandi árangur hafi náðst.
Þetta á jafnt við um húsnæðismál, kjaramál, skatta-
mál og margs konar þjónustu við aldraða, m.a.
heimilishjálp og heimahjúkrun. Verkeíhi sveitarfé-
laga við framkvæmd öldrunarþjónustunnar hafa
vaxið rnjög mikið á undanförnum árum og jafn-
framt hefúr kostnaður sveitarfélaganna vegna þessa
málaflokks aukist verulega. í heildina tekið er áætl-
að að árlegur rekstrarkostnaður sveitarfélaganna
vegna öldrunarþjónustunnar, þ.e. kostnaður við
heimilishjálp, tómstunda- og félagsstarf aldraðra,
stofnanir, íbúðir og aðra þjónustu, nemi tæplega
tveimur milljörðum króna.
Verkaskipting ríkis og sveitarfélaga í þessum
málaflokki er þó tæpast nógu skýr. Það á bæði við
um stefnumótun og skipulag og ekki síður um
stjórnunarlega og fjármunalega þætti öldrunarþjón-
ustunnar. Þannig eru sveitarfélög t.d. ábyrg fyrir fé-
lagslegri heimaþjónustu en heimahjúkrun er verk-
efni ríkisins. Þjónustan við aldraða er fyrst og
fremst staðbundin velferðarþjónusta sem mikilvægt
er að myndi eina samfellda þjónustukeðju þannig
að úrræðin sem í boði eru á hveijum stað séu sem
fjölbreytilegust og að skortur á rýmum innan eins
þjónustuþáttar leiði ekki til ofhotkunar á öðrum.
Vistrými fyrir aldraða á dvalar- og hjúkrunar-
heimilum, öldrunarlækningadeildum og hjúkrunar-
deildum sjúkrahúsanna voru talin vera tæplega
2000 á árinu 1981. Nú eru vistrými aldraðra á þess-
um stofnunum 3636. Á 17 ára tímabili hefúr vist-
rýmum því fjölgað um 1636 eða nálægt 80%.
Samkvæmt yfirliti Húsnæðisstofnunar ríkisins
hafði stofnunin lánað fé til byggingar 507 íbúða fýr-
ir aldraða til ársins 1980. Á síðustu árurn hefur orð-
ið mikil aukning í byggingu sérhannaðra íbúða fyrir
aldraða. Á árinu 1990 voru íbúðir fyrir aldraða
1550, en nú má áætla að í landinu séu riflega 3500
sérhannaðar íbúðir og þjónustuíbúðir sem ætlaðar
eru til afnota fyrir aldraða.
Eitt af aðalmarkmiðum öldrunarþjónustu á að
vera að einstaklingurinn haldi reisn sinni og þátt-
töku í mannlegu lifi til hinstu stundar. Því eldri sem
við verðurn höfum við í ríkari mæli þörf fýrir ör-
yggi og stöðugleika. Að frátalinni góðri heilbrigðis-
þjónustu ájrað sérstaklega við í lífeyris- og húsnæð-
ismálum. í þeim málurn er víða pottur brotinn og
það ætti að vera eitt helsta verkefhi ríkis og sveitar-
félaga á þessu ári aldraðra, árinu 1999, að beita sér
fýrir sérstöku átaki í þessum málaflokkum. Auðvit-
að eru aðstæður og kjör aldraðra afar misjöfn en þó
eru alltof margir sem búa við aðstæður sem eru al-
gjörlega óviðunandi.
Hlutfallstala aldraðra af heildaríbúafjölda landsins
fer vaxandi og samfélagið hefur miklum skyldum
að gegna við þann aldurshóp. Því er ljóst að áffarn
verður að veija verulegum fjármunum til uppbygg-
ingar og reksturs öldrunarþjónustunnar, m.a. er mik-
ilvægt að fjölga vernduðum þjónustuibúðum og
hjúkrunarrýmum en langir biðlistar eftir slíkri að-
stöðu eru fyrir hendi nú.
Hér eftir sem hingað til rnunu sveitarfélögin
gegna ákveðnu forystuhlutverki og ábyrgð í málefn-
um aldraðra og þau skorast ekki undan meiri skyld-
um og ábyrgð varðandi þann málaflokk að því
gefnu, að þeim séu tryggðir til þess eðlilegir tekju-
stofhar. Bæði fagleg og fjárhagsleg rök má færa fyr-
ir því að verkaskiptingin sé gerð gleggri og stjómun
og ábyrgð sé á einni hendi, næst þeim er þjónust-
unnar eiga að njóta.
Fyrir nokkru var kornið á samstarfi Landssam-
bands aldraðra og Sambands íslenskra sveitarfélaga.
Hlutverk og verkefhi landssambandsins er nátengt
verkefnum sveitarfélaganna á sviði öldrunarmála.
Aukin samvinna sveitarstjóma og félaga eldri borg-
ara um land allt leiðir til enn meiri árangurs í því
mikilvæga verkefni að búa öldruðum betri lífsskil-
yrði sem þeir eiga allan rétt á af samfélaginu.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson
2