Sveitarstjórnarmál - 01.03.1999, Blaðsíða 49

RÁÐSTEFNUR
Orðalag af þessu tagi felur ekki í sér
skýran kostnaðarauka fyrir sveitar-
félögin og getur auðveldlega leitt til
miklu meiri útgjalda en ætla hefði
mátt í upphafi. Þá hafa breytingar í
skattamálum tíðum áhrif á útsvar
sveitarfélaganna án þess að verið sé
að breyta lögum um útsvar. Það á
t. d. við um skattfrelsi lífeyrisið-
gjalda, frádrátt vegna hlutabréfa-
kaupa og tilfærslur í skattkerfinu í
kjölfar upptöku fjármagnstekju-
skattsins. Slíkar breytingar á skatt-
kerfi ríkisins geta því með beinum
hætti leitt til verulegs samdráttar í
tekjum sveitarfélaganna.
Núverandi tekjustofnakerfi sveit-
arfélaganna hefur á margan hátt nýst
þeim mjög vel. í ljósi
þeirra breytinga sem
stöðugt eiga sér stað í
skattamálum og áhrif hafa
á útsvarið, sem er megin-
tekjustofn sveitarfélag-
anna, er ég þeirrar skoðun-
ar að tímabært sé að taka
rekstrarumfang og tekju-
stofna þeirra til gagngerrar
endurskoðunar með það
að markmiði að skilgreina
betur þau verkefni sem
sveitarfélögum er fyrst og
fremst ætlað að sinna og
treysta betur fjárhags-
grundvöll þeirra.“
Vilhjálmur vék að
skuldasöfnun sveitarfélag-
anna og taldi hana algjör-
lega óviðunandi. „Samkvæmt niður-
stöðum ársreikninga sveitarsjóða
landsins voru þeir reknir með tæp-
lega 900 millj. kr. halla árið 1997,
þ.e. eftir rekstur og fjárfestingu.
Árið 1996 var hallinn 600 millj. kr.
Miðað við fjárhagsáætlanir sveitar-
sjóða árið 1998 verður halli þeirra
u. þ.b. 1.800 millj. kr. á árinu 1998.
Heildarskuldir sveitarsjóðanna
jukust um 3,1 milljarð kr. að raun-
gildi árið 1997 samkvæmt niður-
stöðum ársreikninga þeirra en þær
voru í árslok 42,4 milljarðar kr.
Peningalegar eignir þeirra hækkuðu
aftur á móti um 2,1 milljarð kr. að
raungildi og voru þær 17,9 milljarð-
ar kr. í árslok 1997. Peningaleg
staða sveitarsjóðanna versnaði þvi
um einn milljarð kr. árið 1997.
Þessi þróun á sér stað þrátt fýrir
stöðugleika í efnahagslífinu og mik-
inn hagvöxt sem fært hefur flestum
sveitarfélögum verulega auknar út-
svarstekjur. Þessa skuldasöfnun má
rekja ýmist til framkvæmda og
reksturs málaflokka sem tengjast
skylduverkefnum sveitarfélaga eða
valkvæðum viðfangsefnum þeirra.“
Formaður kvað byggðamál á
krossgötum og rnikinn flutning
fólks utan af landi til sveitarfélag-
anna á höfuðborgarsvæðinu
áhyggjuefni allra sveitarstjórnar-
manna og alls ekki einkamál þeirra
sem í dreifbýlinu búa. „Á árunum
1995 til 1997 fjölgaði íbúum á höf-
uðborgarsvæðinu samtals um tæp-
lega átta þúsund, sem svarar til þess
að á sl. þremur árum hafí allir íbúar
Sauðárkróks, Húsavíkur og Homa-
fjarðar flutt til svæðisins og fjölgun
íbúa í Kópavogi á síðasta ári um
1.300 jafngildir því að nær allir íbú-
ar Húnaþings, sem varð til við sam-
einingu allra sveitarfélaga í Vestur-
Húnavatnssýslu, hafí flust þangað á
því ári.“
Hann vék að ályktun landsþings
sambandsins í ágúst 1998 um
byggðamál og kvaðst sammála
þeim meginmarkmiðum, sem til-
greind væru í þingsályktunartillögu
forsætisráðherra um stefnu í
byggðamálum fyrir árin 1998-2001
og kvað ljóst að aðgerðir ríkisins í
byggðamálum á næstu misserum
geti skipt sköpum varðandi búsetu
og íbúaþróun í landinu. „Ákvarðan-
ir, sem lúta að eflingu menntunar,
jöfnun námskostnaðar, lækkun
orkuverðs, endurskoðun á skipulagi
ríkisstarfseminnar og að nýjum op-
inberum stofnunum skuli valinn
staður á landsbyggðinni, eru meðal
þeirra aðgerða sem eru líklegar til
að skila raunverulegum árangri í
byggðamálum og treysta byggð í
landinu.“
Formaður kvað ný lög um hús-
næðismál mundu hafa veru-
leg áhrif á fjármálaleg af-
skipti og rekstur sveitarfé-
laganna á þeim vettvangi.
Sveitarfélögin hefðu mikil-
vægu hlutverki að gegna
varðandi framkvæmd fé-
lagslega íbúðakerfisins og
framboð á félagslegu leigu-
húsnæði. „Þetta hlutverk
hafa þau á liðnum áratugum
rækt af mikilli ábyrgð. Ég
tel hins vegar einsýnt að
hlutverk annarra aðila á
þessum vettvangi muni
aukast á næstu árum, svo
sem félagasamtaka og fyrir-
tækja, og er sú þróun bæði
eðlileg og skynsamleg,"
sagði Vilhjálmur.
Þróunina í kjaramálum kennara
kvað formaður alvarlegt umhugsun-
arefni fyrir sveitarfélögin í landinu
og stöðu Launanefhdar sveitarfélaga
og varpaði fram nokkrum spuming-
um varðandi stöðu hennar og fram-
tíð. „Grunnskólakostnaðurinn er nú
orðinn stærsti útgjaldaliður sveitar-
félaganna og tekur til sín í heildina
38% af rekstrargjöldum þeirra.
Miklu skiptir því að sveitarstjómim-
ar séu meðvitaðar um þann veru-
leika og beiti stjómtækjum sínum til
að halda þessum rekstri innan eðli-
legra ntarka. Ef út af ber í þessum
viðamikla rekstri kann það að hafa
ófyrirsjáanlegar afleiðingar í fjár-