Sveitarstjórnarmál - 01.03.1999, Blaðsíða 35

SKIPULAGSMÁL
Fjarskiptamannvirki og
skipulag sveitarfélaga
Gautur Þorsteinsson verkfrœðingur
Breytingar á fjarskipta-
þjónustu
Á undanfömum ámm hafa orðið
miklar breytingar á íjarskiptaþjón-
ustu víða um heim. Ekki síst á þetta
við um farsímaþjónustu og hafa
víða verið stofnsett einkafyrirtæki
sem bjóða hana í samkeppni við op-
inberu símafyrirtækin, sem áður
höfðu einokun á allri símaþjónustu.
Þessi þróun hefur einnig náð hingað
til lands og í maí 1998 hóf Tal hf.
rekstur farsímakerfis. Á þeim stutta
tíma sem liðinn er hefur verð á
GSM-farsímaþjónustu lækkað um-
talsvert og má með nokkrum rétti
halda því fram að tilvist fyrirtækis-
ins hafi orðið öllum farsímanotend-
um til hagsbóta, hvar sem þeir em
búsettir á landinu. Tal hf. hefur
einnig verið að festa sig í sessi sem
alhliða fjarskiptafyrirtæki og frá
áramótum býður það símnotendum
að hringja til útlanda í gegnum sím-
stöð sína á lægra verði en áður hefur
þekkst.
Dreifikerfi farsímaþjón-
ustu
Á þessu ári hafa báðir þeir aðilar
sem reka farsímakerfi, Tal hf. og
Landssíminn, unnið að uppbygg-
ingu dreifikerfa sinna. Dreifikerfi
farsímaþjónustu byggjast á neti far-
stöðva og fjarskiptatengingum
þeirra við símstöðvar þaðan sem
símtölunum er iniðlað til áfanga-
staðar, sent ýmist er í sama farsíma-
kerfi, í farsímakerfi annars aðila, í
almenna símkerfinu eða í útlöndum.
Farstöðvarnar þurfa að vera í
námunda við notendurna og fylgir
þeim nokkur tækjabúnaður, sem
koma má fyrir í litlu herbergi eða
tækjaskýli. Til þess að hafa sam-
skipti við símtækin þarf nokkuð stór
loftnet og vegna eðlis þess hluta
ijarskiptatíðnirófsins sem GSM-
kerfinu hefur verið úthlutað, þá er
nauðsynlegt að fjarlægðin milli far-
síma og loftneta sé sem minnst og
að sem fæstar hindranir séu þar í
milli. I þéttbýli er yfirleitt reynt að
koma loftnetum íyrir á húsbygging-
um sem rísa nokkuð yfir umhverfi
sitt, þannig að sem fæstar hindranir
séu milli loftneta og farsíma. í dreif-
býli er gjaman reynt að koma far-
stöðvunum fyrir á hæðum og jafn-
vel fjöllum ef kostnaður við raf-
magnsheimtaug er ekki of mikill. í
mörgum tilvikum er nauðsynlegt að
reisa fjarskiptamöstur til þess að
koma loftnetum í viðunandi hæð frá
jörðu.
Frjálsræði fyrri tíma
Víða á landinu em til ljarskipta-
möstur sem reist hafa verið í ýms-
um tilgangi. Hér er um að ræða
dreifikerfi Ríkisútvarpsins, Islenska
útvarpsfélagsins og Landssímans
auk þess sem Landsvirkjun rekur
eigið Qarskiptakerfi. Flestum þess-
um íjarskiptamöstmm er það sam-
eiginlegt að þau vom byggð þegar
skipulags- og byggingarmál vom i
lausari skorðum en nú tíðkast. Um
dreifikerfi veitustofnana gilda oftast
sérlög sem undanskilja þau ákvæð-
um byggingarlaga. Fyrr á tímum
vom veitustofnanir nær einráðar um
það hvernig þær höguðu fram-
kvæmdum sínum og voru einungis
bundnar af sérlögum þeim sem við
áttu. Þannig giltu vegalög um fram-
kvæmdir Vegagerðar ríkisins og
íjarskiptalög um Landssímann, síð-
ar Póst og síma. Á síðari ámm hefur
svigrúm hinna opinbem fyrirtækja
þrengst allmikið. Lágspenntar raf-
línur em enn lagðar utan skipulags,
en vegagerð þarf að vera í samræmi
við skipulag. Póstur og sími byggði
upp Ijarskiptakerfi sitt utan skipu-
lags og oft án byggingarleyfa, enda
giltu íjarskiptalög um þessar fram-
kvæmdir. Hugsun löggjafans hefur
væntanlega verið sú að ótækt væri
að opinberar stofnanir, sem gegndu
mikilvægu samfélagslegu hlutverki,
væm háðar staðbundnum hagsmun-
um um framkvæmdir sínar. Þessi
tími frjálsræðis í byggingamálum
fjarskiptamannvirkja er nú liðinn. Í
ársbyrjun 1998 tóku gildi ný skipu-
lags- og byggingarlög, þar sem
kveðið er á um að fjarskiptamann-
virki þarfnist byggingarleyfa. Gildir
þetta jafnt um há fjarskiptamöstur,
sem um loftnet utan á húsum. Jafn-
framt eru ný ákvæði i byggingar-
reglugerð, sem skylda byggingaryf-
irvöld til þess að láta fjarlægja
mannvirki sem byggt hefur verið í
óleyfi og má ekki leyfa það fyrr en
hið óleyfða mannvirki hefur verið
Qarlægt. Með gildistöku hinna nýju
laga má segja að lagður sé gmnnur
að jafnræði í byggingarmálum með
fjarskiptafyrirtækjunum tveimur,
Tali hf. og Landssímanum hf., því
báðum aðilum er nú gert að byggja í
samræmi við skipulag og hlíta
ákvörðunum byggingar- og skipu-
lagsnefnda. Þó skortir enn á að
29