Sveitarstjórnarmál - 01.10.1999, Page 23

FJÁRMÁL
6. mynd.
Samanburður á skattstofnum sveitarfélaga (1992)
Tekjuskattur Fasteigna- Eigna-
Land Utsvar fyrirtækja skattar skattar
ísland X X
Noregur X X X X
Svíþjóð X
Danmörk X X X
Finnland X X
Bretland X
Frakkland X X
Þýskaland X X X X
Heirrild: OECO
ópuríkjum að þar beri sveitarfélögin
ábyrgð á margþættari þjónustu. Það
kemur fram í því að sveitarfélögin
bera ábyrgð á stærri hluta opinberra
verkefna en raun er á í öðrum Evr-
ópuríkjum. Umfang útgjalda sveit-
arfélaga miðað við útgjöld hins op-
inbera sýnir almennt að Norður-
löndin hafi dreifðari verkaskiptingu
í opinberum rekstri en önnur Evr-
ópuríki.
A 5. mynd má sjá hvemig tekjur
sveitarfélaga skiptast eftir skatt-
tekjum, ríkisframlögum og öðrum
tekjum í nokkrum Evrópuríkjum.
Til annarra tekna í þessu sambandi
teljast m.a. þjónustugjöld, tekjur af
verslunarrekstri sveitarfélaga og
leiga og sala á eignum sveitarfélaga.
Ljóst er af þessum samanburði að
mikill munur er á mikilvægi skatt-
tekna sveitarfélaga eftir löndum.
Hlutdeild skatttekna er breytileg, frá
6% i Hollandi allt upp í 68% af
heildartekjum sveitarfélaga í Sví-
þjóð. Norðurlöndin eru í þessum
samanburði ffábmgðin öðmm sam-
anburðarríkjum að því leyti að þar
gegna skatttekjur tiltölulega miklu
hlutverki í fjármögnun þjónustu-
verkefna sveitarfélaga. Þá er einnig
athyglisvert að sjá hlutdeild annarra
tekna, einkum þjónustugjalda, í
heildartekjum sveitarfélaga í Dan-
mörku, en þar er hlutfallið lægst eða
um 10%. I því sambandi er ffóðlegt
að rifja upp orð Kim Herlevs Jörg-
ensen, skrifstofústjóra hjá Sambandi
danskra sveitarfélaga, sem flutti hér
áhugavert erindi í marsmánuði síð-
astliðnum á ráðstefnu sambandsins
um framtíðarskipan sveitarstjómar-
mála. Þar kom ffam að eitt af meg-
inmarkmiðum danskra sveitarstjóm-
armanna á komandi ámm er að auka
verulega vægi þjónustugjalda í
tekjuöflun danskra sveitarfélaga í
því skyni að styrkja tengslin á milli
eftirspumar og ffamboðs á þjónustu
sveitarfélaganna.
A 6. mynd má sjá hvemig skatt-
lagningu er háttað í sveitarfélögum
samanburðarríkjanna. Þar kemur
fram að fasteignaskattur og útsvör
einstaklinga em algengustu skattar
sveitarfélaganna. Tekjuskattur fyrir-
tækja og eignaskattur einstaklinga
og fyrirtækja eru þekktir en ekki
jafnalgengir skattstofnar hjá sveitar-
félögum. Samkvæmt yfirlitinu er
fasteignaskattur álagningarstofn í
sveitarfélögum allra ríkja annarra en
Svíþjóðar. Utsvar er tekjustofn alls
staðar annars staðar en í Hollandi og
Bretlandi. Noregur og Þýskaland
hafa þá sérstöðu að heimila sveitar-
félögum að nýta tiltölulega mörg
skattform. í báðum löndum inn-
heimta sveitarfélögin tekjutengdan
skatt bæði hjá einstaklingum og fyr-
irtækjum, eignaskatt og fasteigna-
skatt, en samkvæmt yfirlitinu inn-
heimta engin önnur lönd eignaskatt.
Sé litið ögn nánar á samanburð
tekjuöflunarkerfa sveitarfélaga í
þeim löndum, þar sem hlutfall út-
gjalda sveitarfélaga af þjóðarfram-
leiðslu er hvað hæst, þá kemur í ljós
að Bretland hefur sérstöðu miðað
við Norðurlöndin að því leyti til að
sveitarfélögin fá þar vemlega minni
hluta tekna sinna í formi útsvars og
stærri hluta tekna í formi framlaga
frá ríkinu. Á Norðurlöndum em út-
svörin á hinn bóginn meginuppi-
staðan í skatttekjum sveitarfélaga. Á
Bretlandi hafa sveitarfélögin þannig
tiltölulega litlar skatttekjur og þar að
auki skattstofn, sem verður fyrir litl-
um áhrifum af hagsveiflum, en það
veldur því að skatttekjur sveitarfé-
laga á Bretlandi skipta litlu máli fyr-
ir efnahagsstjórn þar í landi, ólíkt
því sem á við á Norðurlöndum.
Margt er líkt með Norðurlöndun-
um hvað varðar stjómsýslu sveitar-
félaganna, tekjuöflunarkerfi þeirra
og verkaskiptingu milli þeirra og
ríkis. Á hinn bóginn er allnokkur
munur á Noregi, Svíþjóð og Dan-
mörku varðandi mótun tekjuöflun-
arkerfisins. Þannig dreifast í fyrsta
lagi skatttekjur sveitarfélaga á fleiri
skattfonn í Noregi samanborið við
Svíþjóð og Danmörku. í Danmörku
og Svíþjóð fá sveitarfélögin hvorki
tekjuskatt frá fyrirtækjum né eigna-
skatt, og þar að auki er ekki inn-
heimtur fasteignaskattur í Svíþjóð.
Þrátt fyrir það að norsk sveitarfélög
njóti fleiri skattstofna en sveitarfé-
lög í Svíþjóð og Danmörku, þá er
hlutdeild norskra sveitarfélaga í op-
inberum tekjum minni en í Svíþjóð
og Danmörku. í öðm lagi er munur
milli Norðurlanda á öflun skatt-
tekna. í Svíþjóð og Danmörku
greiðir ríkið sveitarfélögum skatt-
tekjur fyrirfram og fer endanlegt
uppgjör ffam í lok árs. Tilgangurinn
með því að haga greiðslu skatttekna
til sveitarfélaga með þessum hætti
er sá að skapa stöðugleika í tekju-
dreifíngu sveitarfélaganna, annars
vegar með það í huga að tryggja al-
mennt jafnvægi í opinberri stjórn-
sýslu og hins vegar að auðvelda
sveitarstjómum skipulega fjármála-
stjórn. I þriðja lagi er mismunur
milli Norðurlanda á þætti ríkisins í
fjármálastjórn sveitarfélaga. Þannig
fara í Danmörku árlega fram samn-
ingaviðræður milli ríkis og samtaka
sveitarfélaga um ramma fjárhags-
áætlana sveitarfélaganna fýrir kom-
andi ár. Tilgangur slíkra viðræðna
er af hálfú ríkisins sá að hafa áhrif á
2 1 3