Sveitarstjórnarmál - 01.10.1999, Blaðsíða 56

VEITUR
Reynsla af aukavatnsmælum
Dagur Jónsson, vatnsveitustjóri Vatnsveitu Hafnarjjarðar
ogformaðurfagráðs vatnsveitusviðs Samorku
Nokkrar staðreyndir um vatns-
sölu til fyrirtækja
í 8. gr. laga nr. 81/1991 um vatns-
veitur sveitarfélaga er heimild til
þess að selja vatn eftir mæli.
Þessi heimild í lögunum er ekki
nýtt hjá sumum veitum og hjá
nokkrum veitum er gjaldið of lágt til
þess að gjaldtakan skili árangri.
Eftir að hafa komið að rekstrar-
vandræðum hjá mörgum íslenskum
veitum á liðnum árum er niðurstað-
an sú að rót vandræða og oft óhóf-
legs kostnaðar við rekstur og úrbæt-
ur í neysluvatnsmálum sé eftirfar-
andi:
1. Bilanir á dreifikerfum
ajDreifikerfi vatnsveitna fara að
leka fyrr eða síðar. Algengustu
bilanir eru á heimæðum og reikna
má með að allt að 60% af töpuðu
vatni sé um bilanir á heimæðum.
Það er útbreiddur misskilningur
að bilanir á vatnslögnum geri oft-
ast vart við sig á yfirborði. Þessi
misskilningur hefur mjög oft leitt
til falskrar öryggiskenndar.
bjBilanir á dreifí- og stofnlögnum
geta valdið miklum óútskýrðum
vandræðum ef þær finnast ekki
strax. Bilanaleit og viðgerðir eru
oft kostnaðarsamar.
Langflestar eldri vatnsveitur leka
meira eða minna. Það er einnig
alltof algengt að nýjar vatnsveitur
eða nýendumýjaðar vatnsveitur leki
óhóflega vegna mistaka við teng-
ingar og frágang lagna í jörðu.
2. Sóun vatns
Þar sem aukavatnsgjaldi er ekki
beitt eða gjald er of lágt má búast
við að vatni sé sóað.
Þeir aðilar sem hafa gott aðgengi
að vatni úr veitu fara oft, ómeðvit-
að, illa með vatn. Fyrirtæki, einkum
þau sem nota vatn til fiskvinnslu og
til kælingar á vélbúnaði, Qárfesta
sjaldnast í úrbótum eða stillingum á
tækjum. Þá velja aðilar sem beita
kælitækni yfirleitt alltaf að kæla
búnað með vatni í stað lofts vegna
raforkukostnaðar.
a) Þar sem notkun íyrirtækja er ekki
mæld eða aukavatnsgjald er of
lágt er hætta á verulegum mistök-
um í fjárfestingu.
b) Þar sem svona háttar til líða oft
mörg eðajafnvel öll fýrirtæki fýr-
ir vatnsskort.
c) Þetta veldur íbúum óþægindum
og stundum jafnvel hættu.
d) Vatn til slökkvistarfa verður oft of
lítið og í sumum tilfellum ekkert.
e) Gæði vatnsins verða oft mun verri
en þörf er á vegna óhóflegs niður-
dráttar í vatnsbólum.
f) Raforkukostnaður vegna dælingar
er oft margfalt hærri en vera
þyrfti.
a) Hefðbundin úrrœði við vatns-
skorti -fjárfestingarmistök
Þegar um er að ræða jöfnum
höndum lítið viðhald á dreifikerfi
vatnsveitu (bilanir) og sóun á vatni
gerist það yfirleitt smátt og smátt að
notandinn fær æ minna vatn. Á hinn
bóginn er ekki vist að neinn kvarti
fýrr en vatnsleysi fer að vera viðvar-
andi. Þá koma kvartanimar í skrið-
um og notendur, bæði iðnaður og
íbúar, krefjast úrbóta og það strax!
Þar sem tímaffekt er að leita að bil-
unum eða að koma upp gjaldmæl-
um hjá fyrirtækjum þegar allt er
næstum orðið vatnslaust er oft ráðist
í mikla fjárfestingu í röngum hluta
veitnanna.
Eftirtalin atriði eru oft gerð að
blóraböggli fýrir vanrækslu í rekstri
vatnsveitna:
• Flutningsgeta aðveituæða talin
oflítil.
• Miðlunargeta úr vatnsgeymi
eða skortur á miðlunargeymi.
• Skortur á dælum eða afköst
dælna of lítil.
• Vatnsból ónóg eða vatnsgæfni
borholna ekki talin næg.
Þá er ótalið eitt atriði, sem er að
vatn sem fer til spillis við sóun í fýr-
irtækjum endar í frárennsliskerfum
og getur þar kallað á óþarfa fjárfest-
ingu í hreinsun og dælingu.
b) Allir i söinu vandrœðunum
Eðlilega eru fyrirtæki í sjávarút-
vegi oft við hafnir og þar af leiðandi
eru oft mörg fýrirtæki við sömu göt-
una eða í sama hverfinu og á sama
hluta dreifikerfis vatnsveitu. Þessir
aðilar svelta oft hver annan. Sá sem
er best settur á dreifikerfinu fær
kannski alltaf nægt vatn og kannast
ekki við vatnsskort sem vandamál.
Aðrir notendur fá jafnvel ekki vatn
til starfseminnar. Þá er stundum
gripið til þess að setja dælur á inn-
tök í húsunum en þá gerist það æði
oft að vandræðin komast á alveg
nýtt stig.
c) Sóun vatns getur verið hœttuleg
Þetta er ekki meginatriði en aug-
246