Sveitarstjórnarmál - 01.10.1999, Page 21

FJÁRMÁL
3. mynd.
Skatttekjur á íbúa eftir þéttbýlisstigi sveitarfélaga 1997
I I Jöfnunarsjóður | | Aðrir skattar og tekiur
~| Útsvar H Fasteignaskattur
Reykjavík Bæjarfélög Sveitarfélög Sveitarfélög 300
u ■ jh"iL , r 1000 íbúar 300-999 íbúar oq færri
Heimild Þjoðhagsstofnun Qg f|ejrj íbúar OUar °9Tærrl
og sem út kom í lok síðasta árs,
kemur fram að aðgerðir ríkisvalds-
ins, sem hægt er að meta með bein-
um hætti, hafi skert fjárhag sveitar-
félaga um samtals 14—15 niilljarða
króna á yfirstandandi áratug eða um
tæpa 2 milljarða króna að meðaltali
á ári. Eru þá ekki meðtalin kostnað-
aráhrif af auknum kröfúm sem lög-
gjafínn og ríkisvaldið hafa gert til
sveitarfélaga á ýmsum sviðum án
þess að tekjur kæmu á móti.
Af þessari upptalningu má ljóst
vera að veruleg umræða hefúr farið
fram um tekjustofna sveitarfélaga
og verkaskiptingu rikis og sveitarfé-
laga á undanförnum árum. Ymsu
hefur óneitanlega verið áorkað og
margt verið fært til betri vegar, en
hinu er á hinn bóginn ekki að neita
að mörgum hefúr þótt minna koma
út úr þeirri umíjöllun en efni hafa
staðið til.
II.
Töluverðar breytingar hafa verið
gerðar á tekjustofnum sveitarfélaga
á undanfomum árum. Það á við um
hvort heldur sem er aukningu tekna
í tengslum við yfirtöku nýrra verk-
efna, breytingu á vægi einstakra
tekjuþátta í heildartekjum sveitar-
félaga og mismunandi tekjumögu-
leika sveitarfélaga.
Breyting hefur orðið á heildar-
tekjum sveitarfélaga síðastliðin tíu
ár, svo sem sjá má á 1. mynd þar
sem sýndar eru breytingar á tekjum
sveitarfélaga ffá árinu 1988 til 1997
á föstu verðlagi. í lok árs 1997 vom
tekjur sveitarfélaga þannig um 38%
hærri en þær vom tíu ámm áður og
skýrist aukningin fyrst og fremst
með auknum tekjum í kjölfar yfír-
töku sveitarfélaga á rekstri gmnn-
skóla. Á sama tíma hafa tekjur ríkis-
sjóðs aukist um 11 %, og hefúr því
hlutdeild sveitarfélaga í tekjum hins
opinbera aukist úr 21% árið 1988 í
24% árið 1997.
Vægi einstakra tekjuþátta hefur
jafnframt tekið nokkmm breyting-
um. Á 2. mynd sést hvemig heildar-
tekjur sveitarfélaga skiptust eftir
tekjuliðum árið 1988. Þar sem jafn-
an áður vegur útsvarið langþyngst,
er um 45% af heildartekjum, fast-
eignaskattur er 11%, aðrir skattar
16%, framlag úr jöfnunarsjóði 5%
og þjónustutekjur 23%. Til saman-
burðar sést á myndinni hver breyt-
ingin hefur orðið árið 1997. Þar
vegur útsvarið 56% af heildartekj-
um sveitarfélaga, fasteignaskattur er
10%, framlag úr jöfnunarsjóði 4%
og þjónustutekjur 30%.
Ef litið er á tekjumöguleika ein-
stakra sveitarfélaga kemur í ljós
verulegur munur sem vissulega á
sér ýmsar skýringar. Árið 1997 vom
skatttekjur á íbúa lægstar í Bæjar-
hreppi (A.-Skaftafs.), 86 þús. kr., en
hæstar í Grafningshreppi, 325 þús.
kr. Þannig var tæplega fjórfaldur
munur á skatttekjum á hvem íbúa í
tekjulægsta sveitarfélaginu og því
tekjuhæsta. Almennt má segja að
tekjumöguleikar sveitarfélaga virð-
ast óháðir stærð þeirra. Vísbending
um það kemur fram á 3. mynd, en
þar eru sýndar skatttekjur á hvern
ibúa í Reykjavík, í bæjarfélögum
með yfir 1000 íbúa, í sveitarfélög-
um með 300-1000 íbúa og í sveitar-
félögum með færri en 300 íbúa.
2. mynd.
Skipting heildartekna sveitarfélaga 1987 og 1997
100%
80%
60%
40%
20%
0%
1Q88
Heimild: Hagstofa íslands
l l Þjónustutekjur LZj Jöfnunarsjóður _______Fasteignaskattur
___] Aðrir skattar I I Útsvar
1 |
, ; r——1
2 1 1