Sveitarstjórnarmál - 01.12.1999, Qupperneq 4

FORUSTUGREIN
Samkomulag ríkis
og Sambands íslenskra sveitarfélaga
Hinn 16. desember sl. var undirrituð yfirlýsing milli
Sambands íslenskra sveitarfélaga og félags- og fjármála-
ráðherra um ýmis mikilvæg atriði er varða fjámiálaleg
samskipti ríkis og sveitarfélaga. Þessi yfírlýsing markar á
vissan hátt tímamót í samskiptum ríkis og sveitarfélaga
og mun vonandi treysta og efla þýðingarmikið samstarf
þessara aðila. Lögð er áhersla á nauðsynlegt samstarf rík-
is og sveitarfélaga við stjómun efnahagsmála og er það i
samræmi við tillögur Geirs H. Haarde fjármálaráöherra,
sem hann kynnti á fjármálaráðstefnu sveitarfélaga í nóv-
ember 1998.
Stjóm sambandsins og fulltrúaráð þess tók undir tillög-
ur ljármálaráðherra og er full ástæða til að ætla að í ffam-
haldinu verði með skipulegu samstarfí þessara aðila náð
meiri og betri árangri í opinberri efnahagsstjóm. Ekki er
síður mikilvægt að slíkt samstarf stuðli að auknu aðhaldi í
rekstri og framkvæmdum opinberra aðila. Til að staðfesta
þetta samstarf enn ffekar er í yfirlýsingunni gert ráð fyrir
að skipuð verði Qögurra manna embættismannanefnd
með tveimur fulltrúum ffá hvomm aðila. Nefhdin hefði
fyrst og ffemst það hlutverk að fjalla um þróun í fjármál-
um og kjaramálum ríkis og sveitarfélaga, miðla upplýs-
ingum og setja ffam tillögur og ábendingar.
Sveitarstjómarmenn hafa oft og tíðum gagnrýnt lög-
gjafarvaldið og framkvæmdavald ríkisins fyrir að setja
lög og reglugerðir sem hafa í for með sér nýjar skyldur
sveitarfélaganna samfara auknum kostnaði við að ffam-
fylgja þeim án þess að nokkur grein sé gerð fyrir því á
hvem hátt þeim kostnaði verði mætt af þeirra hálfú. Við
yfirfærslu tiltekinna verkefna til sveitarfélaga hefúr þó
verið reynt að gera sér grein fyrir þeim kostnaði sem fylg-
ir viðkomandi verkefni og fyrirsjáanlegum viðbótarkostn-
aði í næstu framtíð. Þetta var t.d. gert þegar hlutur ríkisins
í rekstri grunnskólans var fluttur yfir til sveitarfélaganna.
Þetta á hins vegar ekki við um margvíslegar skyldur sem
smám saman hafa verið lagðar á herðar sveitarfélaganna,
meðal annars á sviði umhverfismála og félagsþjónustu
sveitarfélaga.
Samkomulagið felur í sér að áhrif stjómarffumvarpa
og reglugerða á fjárhag sveitarfélaga verði kostnaðarmet-
in af hagdeild Sambands íslenskra sveitarfélaga að höfðu
samráði við fjárlagaskrifstofu fjármálaráðuneytisins. Með
þessu vinnulagi er þegar í upphafi vakin athygli á þeim
kostnaði sem ákvæði nýrra laga og reglugerða eða breyt-
ingar á þeim hafa í for með sér fyrir sveitarsjóðina og
hægt að leggja slíkar upplýsingar ffam sem gmndvöll að
samkomulagi um viðbótartekjustofna fyrir sveitarfélögin
eða að ríkið á móti létti verkefnum af sveitarfélögunum.
Nokkrar deilur hafa verið um meðferð á niðurstöðum
starfshóps sem félagsmálaráðherra skipaði til að meta
bein og óbein áhrif af upptöku skattalagabreytinga á fjár-
hag sveitarfélaga. Samkomulag er um að þeim verði vísað
til úrlausnar í nefnd þeirri sem nú vinnur að heildarendur-
skoðun á tekjustofnun sveitarfélaga. Líklegt er að tölu-
verðar breytingar verði gerðar á tekjustofnum sveitarfé-
laga en óháð því munu fulltrúar sambandsins i þeirri
nefnd gera kröfu um að tekjuskerðing vegna skattalaga-
breytinga verði bætt sveitarfélögunum að fullu.
Töluverð umræða hefur átt sér stað að undanfömu um
fjármál sveitarfélaga. Fjármálastjóm sveitarfélaga er með
misjöfnum hætti og auðvitað mætti hún vera með betri
hætti hjá einstaka sveitarfélögum. Meginástæður fyrir
auknum fjárhagsvanda sveitarfélaga eru þó fyrst og
fremst þær að sveitarfélögin hafa á undanfomum ámm
verið að leitast við að bæta nauðsynlega gmnnþjónustu
við íbúa sína, m.a. í skóla- og leikskólamálum, íþrótta- og
útivistarmálum, félagsþjónustu og umhverfismálum, þau
hafa orðið fyrir tekjuskerðingu vegna ýmissa skattalaga-
breytinga og síðast en ekki síst hafa sveitarfélög víða i
dreifbýlinu misst frá sér íbúa og tekjur án þess þó að geta
dregið saman þjónusm sína að sama skapi.
Það er því mikilvægur áfangi og í raun viðurkenning á
þeim vanda sem mörg sveitarfélög búa við, að samkomu-
lag náðist um að Jöfhunarsjóður sveitarfélaga fengi á ár-
inu 1999 tímabundið ffamlag úr ríkissjóði að upphæð 700
millj. kr. í sérstök íbúafækkunarframlög og þjónustufram-
lög til viðbótar lögbundnu framlagi sínu. Góð samvinna
og gagnkvæmt traust milli ríkis og sveitarfélaga er nauð-
synleg forsenda þess að meiri árangur náist í efnahags-
stjóm opinberra aðila og aðhalds og hófsemi sé gætt í
framkvæmdum og rekstri. Það er von mín að nýlegt sam-
komulag ríkis og sveitarfélaga auðveldi leiðina að þeim
mikilvægu markmiðum.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson
258