Morgunblaðið - 31.05.2012, Blaðsíða 22

FRÉTTASKÝRING
Hólmfríður Gísladóttir
holmfridur@mbl.is
Hvergi í heiminum er fá-tækt barna minni en á Ís-landi, samkvæmt nýrrialþjóðlegri skýrslu UNI-
CEF, Barnahjálpar Sameinuðu þjóð-
anna, en samkvæmt henni búa 0,9%
barna við skort á Íslandi. Norður-
löndin koma öll vel út úr mælingun-
um og raða sér í efstu sæti listans
með skortstuðul undir 3% en Rúm-
enía, Búlgaría og Ungverjaland
koma verst út, þar sem 72,6%, 56,6%
og 31,9% barna líða skort.
Í skýrslunni hafa tveir mæli-
kvarðar verið notaðir til að leggja
mat á fátækt barna, annars vegar
hlutfallsleg fátækt, þ.e. þegar ráð-
stöfunartekjur fjölskyldunnar eru
lægri en helmingur af miðgildis-
tekjum fjölskyldna í viðkomandi
landi, og svokallaður skortstuðull,
þ.e. þegar barn skortir tvö eða fleiri
atriði af fyrirfram skilgreindum lista
yfir efnisleg gæði. Hvað hlutfallslega
fátækt barna varðar er hún einnig
minnst á Íslandi, eða 4,7%, en hún er
næstminnst í Finnlandi, þá á Kýpur
og í Hollandi. Mest er hún hins vegar
í Rúmeníu, 25,5%, og í Bandaríkj-
unum, 23,1%.
Í skýrslunni er fjallað um þörf-
ina fyrir báða mælikvarða, þar sem
nálgun þeirra er ólík, en Bergsteinn
Jónsson, verkefnastjóri UNICEF á
Íslandi, segir að jafnvel saman gefi
þeir ekki fullkomna mynd af vanda-
málinu. Hann segir mælingarnar þó
gefa forvitnilegar vísbendingar um
að hin ólíku velferðarkerfi skili mis-
jöfnum árangri og bendir á að hátt í
10% barna í Þýskalandi, Austurríki
og Belgíu líði efnislegan skort.
Betra að fáir komi að kerfinu
„Norræna velferðarkerfið kem-
ur best út úr mælingunum, bæði hvað
varðar efnislegan skort meðal barna
en líka hvað varðar hlutfallslega fá-
tækt. Ef við lítum á muninn á mis-
munandi kerfum eru margar skoðan-
ir á lofti og skýringarnar örugglega
jafnmargar og stjórnmálastefnur. En
það virðist algeng skoðun að straum-
línulöguðu velferðarkerfi sem er á
færri höndum, þ.e. ríkis og sveitarfé-
laga, farnist betur en dreifðara kerfi
eins og víða á meginlandinu, þar sem
félagasamtök, einkaaðilar og jafnvel
trúarhreyfingar koma að rekstri vel-
ferðarkerfisins,“ segir Bergsteinn.
Í nánari útlistun niðurstaðnanna
má sjá að 0,3% íslenskra barna skort-
ir þrjú atriði af lista Barnahjálp-
arinnar en ekkert íslenskt barn
skortir fleiri. Þá vekur einnig athygli
að í 25 löndum af 35, þó ekki á Ís-
landi, var fátækt meðal barna meiri
en í þjóðfélaginu almennt en það þyk-
ir stinga í stúf hjá ríkjum sem hafa
skuldbundið sig til að standa sér-
staklega vörð um réttindi og velferð
barna.
Þrátt fyrir góða útkomu Íslands
í samanburðinum er þó ljóst að betur
má ef duga skal, segir Bergsteinn.
Skortmælingarnar miðast við tölur
frá árinu 2009 og miðað við fjölda ís-
lenskra barna á aldrinum 0-16 ára
það árið er ljóst að 685 þeirra liðu
skort. Þá kemur fram í skýrslunni að
hlutfallsleg fátækt barna á Íslandi
hefur aukist síðastliðin ár og er nú
komin yfir 5%.
„Jafnvel þótt við stöndum okkur
best eru tölurnar gamlar og það er
afar mikilvægt, sérstaklega í við-
sjárverðu ástandi, að fylgjast með
þróuninni. Í skýrslunni segir
m.a. að í raun þurfi hvert
land fyrir sig að þróa þessa
mælikvarða áfram og UNI-
CEF á Íslandi telur mikil-
vægt að fátækt barna verði
mæld sérstaklega og
að við setjum okkur
hlutlæg markmið
hvað það varðar,“
segir Bergsteinn.
Hvergi færri fátæk
börn en á Íslandi
Börn sem búa við skort á Íslandi
Börn líða skort ef fjölskyldan hefur ekki efni
á tvennu eða fleiru af eftirfarandi:
1. Þremurmáltíðum á dag
2. Einni kjöt- eða fiskmáltíð á dag
3. Ferskum ávöxtum eða grænmeti á hverjum degi
4.Bókum semhæfa aldri og þroska barnsins
5.Útivistarleiktækjum, s.s. hjóli eða línuskautum
6. Frístundaiðkun, s.s. sund- eða hljóðfæraiðkun
7. Leikföngum fyrir innileiki, s.s. kubbum og spilum
8.Að greiða fyrir þátttöku í skólaferðum og
-viðburðum
9.Hljóðlátum, rúmgóðumog vel upplýstum stað
fyrir heimalærdóm
10. Internet-tengingu
11. Einhverjum nýjum flíkum,þ.e. ónotuðum
12.Tveimur pörum af skóm í réttri stærð
13.Að geta boðið vinum heim til að leika og borða
14.Að geta haldið upp á sérstök tilefni á borð við
afmæli og trúarhátíðir
0,9%
íslenskra barna búa við skort.
Þar af:
3,6%
barna innflytjenda
3,9%
barna foreldra með litla menntun
4,4%
barna einstæðra foreldra
17,9%
barna í fjölskyldum þar sem báðir
foreldrar eru atvinnulausir
22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. MAÍ 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þekkt er aðþjóðir ánorðlægum
slóðum hafa mikið
traust á yfirvöld-
um. Því fastar sem þau stari yf-
ir axlir almennings því líklegra
sé að allt fari vel fram. Þessi
blinda ást á yfirvaldi er æði sér-
stök. Það er nánast sama hvaða
nýju tilvik koma upp, fjölmiðlar
spyrja nánast sjálfkrafa, hvort
eftirlit hafi ekki brugðist, hvort
reglur séu nægjanlega ítarleg-
ar og skýrar og hvort viðkom-
andi stofnanir hafi mannskap,
heimildir og fé til að bregðast
við. Þarf kannski ný stofnun að
koma til?
Löngum voru Íslendingar þó
ekki jafn langt komnir á þessari
leið og helstu frændur okkar.
Þeir sem dvalið höfðu um nokk-
urt skeið í góðu yfirlæti í Nor-
egi eða Svíþjóð sögðu stundum
að sá væri munur á þeim og Ís-
landi að frændþjóðirnar teldu
það hluta af norrænni velferð
að allar athafnir væru bannaðar
sem ekki væri hægt að sýna
fram á að væru leyfðar. Íslend-
ingar hefðu hins vegar litið svo
á að væri athöfn ekki beinlínis
bönnuð eða stríddi gegn við-
urkenndum siðferðiskröfum
væri hún þar af leiðandi heimil.
Lítill vafi er á að þessi munur
á milli frændþjóða hefur
minnkað síðustu árin. Það er
skaði. Endalausar reglur frá
ESB, sem íslenska stjórnkerfið
og eftir atvikum Alþingi hefur
innleitt gagnrýnislítið og/eða
blindandi, hafa ýtt á eftir þess-
ari þróun. Tugir manna eru nú í
hálaunastörfum í Brussel í um-
boði ráðuneytanna heima eins
og það er látið heita. Ekki
munu þau dæmin mörg sem
hinn fjölmenni hópur getur
vitnað til þar sem raunveruleg-
um sjónarmiðum Íslands er
haldið á lofti þar ytra, enda má
enginn við margnum og mask-
ínan símalandi er öflug og upp-
gjöf er verklagið sem virkar
best.
Á hinn bóginn er hópurinn
fylginn sér þegar þarf að reka á
eftir heimóttarlegum „hús-
bændum“ þeirra heima um að
innleiða hvað eina möglunar-
laust hið snarasta. Meira að
segja sjálfur stækkunar-
stjórinn, sem þeir Steingrímur
og Össur líta hærra upp til en
nokkurs annars manns, lífs eða
liðins, komst ekki hjá því að
hrósa Íslendingum sérstaklega
fyrir stjórnlaust innleiðingar-
æði þeirra á reglugerðum.
Höfðu eyjarskeggjar slegið út
ESB-löndin sjálf í æðibunu-
gangi innleiðinga.
Á tímum aðlögunarviðræðn-
anna fer þetta þannig fram að
allar kröfur „samningamanna
ESB“ eru þegar innleiddar,
ekki með vísun í samningana,
heldur með fullyrð-
ingum um að þetta
sé allt hluti af
EES-ferlinu, sem
menn höfðu trassað
að fylgja eftir þar til aðlögunar-
ferlið hófst. Enda hafa engar
upplýsingar borist um það,
hvað hafi verið samið um í þeim
köflum sem þegar „hefur verið
samið um“.
Því miður hefur stjórnarand-
staðan á þinginu ekki haft vara
á sér í þessum efnum og látið
stjórnarsinna (VG-ESB-
andstæðinga ekki síður en hina)
komast áfram með þennan
blekkingarleik.
Hluti af ofurtrú á óskeikul-
leika ríkisvalds er sú ríkisvæð-
ing flokkakerfisins sem staðið
hefur yfir síðustu árin. Fjár-
stuðningur einstaklinga eða
fyrirtækja þeirra hefur verið
gerður tortyggilegur mjög og
slík tengsl milli fólks og flokks
verið skert mjög. Gengið er út
frá því að fjárhagsstuðningur
almennings sé óhollur og ann-
arlegur, gallaður mjög og jafn-
vel glæpsamlegur komi hann
frá honum beint. Sé hann tek-
inn með valdi af almenningi og
færður flokkum frá ríkinu
gegnir öðru máli. Enda geð-
felldara að flokkarnir gangi all-
ir að mestu fyrir ríkisfé.
Margvísleg sérkennileg af-
brigði af þessari þróun hafa
komið í ljós. Þannig hefur
flokkur komist í mjög sérstaka
stöðu. Hann bauð fram þing-
mennina fjóra sem nú eru í
Hreyfingunni annars vegar og
VG hins vegar og virka sem
varahjól fyrir hina illa þokkuðu
ríkisstjórn. Flokkurinn sá hef-
ur enga þingmenn á sínum veg-
um en nýtur hárra fjárframlaga
úr ríkissjóði fyrir að hafa komið
þessum þingmönnum að fyrir
þremur árum!
Víðast í lýðræðislöndum er
það talið skilyrði þess að ríkis-
valdið fari ekki offari að frjálsir
flokkar fólksins hafi eftirlit með
því að slíkt gerist ekki. Á Ís-
landi er þessu öfugt farið.
Auðvitað hafa alvarleg mis-
tök átt sér stað í fjármögnun
stjórnmálaflokka, eins og stór-
styrkir Baugs og tengdra aðila
til Sjálfstæðisflokksins og Sam-
fylkingar (sem Sjálfstæðis-
flokkur endurgreiddi en Sam-
fylking ekki). En slík mistök,
þótt alvarleg séu, réttlæta ekki
ríkisvæðingu íslenskra stjórn-
mála.
Íslensku stjórnmálaflokk-
arnir söfnuðu aldrei fé í kistur.
Þeir fundu fyrir því fjárhags-
lega ef almenningur var ósáttur
við þá. Færu kosningar fram
oftar en venja stendur til voru
flokkar í mörg ár að jafna sig.
Það gat tekið á. Að því leyti er
ríkisjatan aðgengilegri, en hún
er ekki eðlilegri og síst siðlegri.
Ríkisvæðing gengur
vel, alltof vel}Opinber náð
N
ýleg skoðanakönnun sýnir að mik-
ill meirihluti landsmanna, 87 pró-
sent, vill heimila staðgöngu-
mæðrun en einungis 13 prósent
eru því andvíg og mest andstaða
er hjá vinstri-grænum. Fulltrúar Femínista-
félags Íslands tilheyra greinilega þessum 13 pró-
sentum en nokkru áður en skoðanakönnunin var
birt sendu þeir frá sér tilkynningu þar sem and-
staða félagsins við staðgöngumæðrun er ítrekuð.
Þarna gengur Femínistafélagið ekki í takt við
meirihluta kvenna á Íslandi. Í skoðanakönn-
uninni kemur nefnilega fram að 66,9 prósent
kvenna vilja heimila staðgöngumæðrun sem vel-
gjörð eingöngu, 20,9 prósent vilja heimila stað-
göngumæðrun án skilyrða og einungis 12,1 pró-
sent kvenna er alfarið á móti staðgöngumæðrun.
Engin ástæða væri til að gera athugasemd við það ef
Femínistafélagið væri á móti því að heimila stað-
göngumæðrun án skilyrða því slíkt getur boðið upp á
hættur, en félagið er einnig alfarið á móti því að stað-
göngumæðrun verði leyfð sem velgjörð. Í ályktun Fem-
ínistafélagsins segir: „Þau sjónarmið að þetta verði aðeins
gert af fúsum og frjálsum einstaklingum vega ekki þungt í
samfélagi sem hefur hvorki tekist að útrýma launamuni
kynjanna né binda enda á kynbundið ofbeldi.“
Félögum í Femínistafélaginu er einkar lagið að tala um
konur sem fórnarlömb. Vissulega finnast konur sem lenda
í fórnarlambshlutverkinu en sem betur fer eru þær í mikl-
um í minnihluta. Staðreyndin er sú að flestar konur á Ís-
landi upplifa sig ekki sem fórnarlömb. Karl-
veldinu hefur ekki tekist að lúberja þær til
hlýðni, þær taka sjálfstæðar ákvarðanir, hafa
sterkar skoðanir og geta séð um sig sjálfar.
Af einhverjum ástæðum hefur þessi stað-
reynd farið framhjá Femínistafélaginu. Þar á
bæ er stöðugt talað eins og allar konur séu
fórnarlömb. Þetta er afar einhæf og þreyt-
andi umræða.
Konur sem vilja heimila staðgöngumæðrun
sem velgjörð eru ekki á villigötum og fjöl-
miðlar hafa ekki blekkt þær með einhliða
fréttaflutningi. Þær eru fullfærar um að taka
afstöðu til málsins enda sjálfstæðar nútíma-
konur. Þær vita mætavel að fyrir mörgum
jafngildir barnleysi kvöl og þjáningu. Þegar
fólki líður þannig stoðar lítt að segja því frá
hinu góða dekurlífi og því hamingjuríka frelsi sem barn-
leysinu getur fylgt. Sá sem þráir ákaft að eignast barn en
getur það ekki kemur einfaldlega ekki auga á dýrðina í
þessu frelsi. Við höfum ekki rétt á að segja tilfinningar
hans vera óþarfa væl.
Fenínistum þykir sennilega skelfilegt að það skuli finn-
ast konur sem vilja taka að sér að gerast staðgöngumæð-
ur. Furðulegt er að Femínistafélagið skuli ekki virða
sjálfsákvörðunarrétt þessara kvenna. En það hentar víst
ekki rétttrúnaðinum. Femínistafélagið þarf að temja sér
að bera virðingu fyrir skoðunum allra kvenna, ekki bara
þeirra sem eru flokksbundnar í vinstri-grænum.
kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Femínistar á villigötum
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Kristín Tómasdóttir, formaður
Félags einstæðra foreldra, segir
tölurnar í skýrslu UNICEF ekki
koma á óvart. Þær séu í takt við
aðrar rannsóknir, m.a. könnun á
vegum Reykjavíkurborgar, þar
sem niðurstaðan var sú að ein-
stæðir foreldrar væru sá hópur
sem væri verst staddur fjárhags-
lega og ætti erfiðast með að ná
endum saman.
Hún segir tekjur fólks skipta
höfuðmáli í þessu samhengi en
einnig sé mikilsvert að fólk hafi
möguleika á að stunda nám. Þá
sé þjónusta ekki síður mikilvæg
en fjárhagslegur stuðningur.
„Ég held að hvort tveggja þurfi
að koma til ef eitthvað á að geta
áunnist. Einstæðir foreldrar eru
jafnbreiður hópur fólks og sam-
félagið í heild sinni; þetta eru
bæði lítið menntaðir og tekjulitl-
ir einstaklingar og fólk sem nær
endum saman. En það er miklu
meira vesen að reka einn
heimili og fjölskyldu en
tveir,“ segir Kristín.
Þjónustan
jafnmikilvæg
EINSTÆÐIR FORELDRAR
Bergsteinn
Jónsson