Morgunblaðið - 28.09.2012, Qupperneq 22

SVIÐSLJÓS
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Í
slenskir ökumenn þurfa að
endurnýja ökuskírteinið sitt
á 15 ára fresti, tekjulágir
geta fengið 25% afslátt af
sektum og ef bíllinn drepur
á sér á akbraut skulu ökumenn ávallt
setja upp aðvörunarþríhyrning á göt-
una. Vilji bíleigendur fá sér rosalega
flott einkanúmer mun það framvegis
kosta 50.000 krónur en ekki 25.000
krónur (enginn afsláttur er veittur af
lummulegum einkanúmerum).
Þetta er meðal þess sem kemur
fram í frumvarpi til nýrra umferð-
arlaga sem nú liggur fyrir Alþingi.
Um er að ræða heildarendur-
skoðun á umferðarlögunum og því er
frumvarpið mikill bálkur; 120 laga-
greinar sem komast fyrir á 47 blað-
síðum. Með skýringum og at-
hugasemdum teygir frumvarpið sig
upp í 130 blaðsíður.
Lendir á þeim sem eru 13 ára
Um margt er sátt, um annað
verður deilt en líklega munu fáir láta
frumvarpið fara meira í taugarnar á
sér en þeir sem nú bíða óþreyjufullir
eftir að fá bílprófið. Með frumvarp-
inu á nefnilega að hækka bílprófsald-
urinn úr 17 árum í 18 ár.
Áfallið er þó mildað töluvert
með því að lágmarksaldurinn er
hækkaður í áföngum; á árinu 2013
verður áfram hægt að fá ökuréttindi
17 ára, á árinu 2014 verður lág-
marksaldur 17 ára og þriggja mán-
aða, 17 ára og sex mánaða á árinu
2015 og 17 ára og níu mánaða á árinu
2016. Það verður því ekki fyrr en árið
2017 sem krafan um 18 ára lág-
marksaldur tekur gildi. Þeir sem
„lenda í þessu“ fyrst eru því 12 eða
13 ára núna og hafa því dágóðan tíma
til að reyna að sætta sig við breyting-
arnar. Breytingarnar skipta þá
mestu sem búa í dreifbýli og hafa
ekki aðgang að almennings-
samgöngum en verða að reiða sig á
einkabílinn til að komast til skóla eða
vinnu.
Fyrir hækkun lágmarksaldurs-
ins eru þó góðar og gildar ástæður,
eins og tíundað er í frumvarpinu.
Bent er á að umferðarslys eru al-
gengasta dánarorsök fólks á aldr-
inum 15-24 ára innan OECD-ríkja en
rúmlega 35% þeirra sem láta lífið á
þessu aldursbili farast í umferð-
arslysum. Í Evrópu sé lágmarks-
aldur almennt 18 ár, að und-
anskildum Bretlandi, Írlandi og
Ungverjalandi. Árið 2007, þegar end-
urskoðun umferðarlaganna hófst,
hafi 17 ára ökumenn lent í 576 um-
ferðarslysum sem sé 60% fleiri slys
en 18 ára ökumenn lentu í. Einnig
hafi rannsóknir sýnt fram á að 17 ára
ökumenn lendi í alvarlegustu um-
ferðarslysunum, þ.e. banaslysum og
slysum sem leiða til líkamlegra
meiðsla.
Með því að hækka lágmarksald-
urinn er gert ráð fyrir að umferðar-
óhöppum fækki um 7%. Og ekki bara
meðal 17 ára nýliða í umferðinni,
heldur einnig hjá þeim sem lenda í
árekstri við þá.
Endurnýjun kostar 5.900 kr.
Íslendingar hafa vanist því að
ökuskírteini (fullnaðarskírteini)
þeirra gildi til 70 ára aldurs. Það mun
breytast með frumvarpinu og verður
gildistími ökuskírteinis 15 ár. Þetta
er gert til samræmis við Evróputil-
skipun sem Íslandi sem ríki innan
EES er gert að taka upp. Gildistími
upp á 15 ár gildir fyrir öll ökurétt-
indi, hvort sem um er að ræða ný eða
endurútgefin skírteini, t.d. ef öku-
skírteini hefur glatast. Árið 2033 eiga
þessar reglur að gilda um öll skír-
teini, líka þau sem þegar hafa verið
gefin út.
Gamalt Nú kostar 5.900 krónur að endurnýja ökuskírteini, heldur lægri
fjárhæð en þær 7.900 krónur sem það kostar að endurnýja vegabréf.
Hærri bílprófsaldur
til að fækka slysum
Breytingar
» Leyfilegt áfengismagn í
blóði lækkar úr 0,5 prómillum í
0,2 prómill.
» Áfram má tala í farsíma
undir stýri, með handfrjálsum
búnaði. Ökumenn mega ekki
senda sms eða nota farsíma á
annan hátt.
» Hámarkssekt vegna um-
ferðarlagabrots verður hækk-
uð úr 300.000 kr. í 500.000
krónur.
» Lágmarksaldur til að
mega stjórna dráttarvél er
hækkaður úr 15 árum í 16 ár.
Ákvæði um að þegar öku-
tæki mætast skuli sá ökumað-
ur víkja sem best kemur því við
er breytt þannig að sá sem
kemur fyrr að hindrun skuli
njóta forgangs.
» Heimilt verður að láta eig-
anda eða umráðamann öku-
tækis bera hlutlæga refsi-
ábyrgð, þ.e. án þess að sýnt sé
fram á sekt viðkomandi. Þetta
á t.d. við um brot sem nást á
hraðamyndavél.
Morgunblaðið/Jim Smart
22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. SEPTEMBER 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Jóhanna Sig-urðardóttirforsætisráð-
herra glímdi við
spurningar sem
hún átti engin svör
við í fyrirspurnar-
tíma á Alþingi í
gær. Bjarni Benediktsson, for-
maður Sjálfstæðisflokksins,
spurði hana út í stöðu atvinnu-
mála og þá staðreynd að hag-
tölur sýni að þvert á það sem
komið hafi fram í stefnuræðu
forsætisráðherra hafi störfum
ekki fjölgað hér á landi.
Bjarni benti á viðbrögð aðila
vinnumarkaðarins, bæði Sam-
taka atvinnulífsins og Alþýðu-
sambands Íslands, sem tali um
dapurlegar niðurstöður vinnu-
markaðsrannsóknar og að
störfum væri ekki að fjölga. Þá
hafi Samiðn ályktað um þessi
mál og harmað vanefndir ríkis-
stjórnarinnar varðandi fjár-
festingar, en fjárfestingar séu
grundvöllur þess að hér fari af
stað hagvöxtur og að ný störf
verði til.
Svör forsætisráðherra fólust
í því að aðilar vinnumarkaðar-
ins byggðu málflutning sinn á
slæmum niðurstöðum könn-
unar Hagstofunnar frá því í
ágúst, en að það gefi ekki rétta
mynd af stöðunni vegna
skekkjumarka. Betra sé að líta
til talna júlímánaðar. Þeir sem
á hlýddu hefðu getað ætlað að
skekkjumörk væru mun minni í
júlí en ágúst og að
ágúst skæri sig úr í
þessu efni. Svo er
þó alls ekki eins og
sjá má í gögnum
Hagstofunnar og
svör forsætisráð-
herra því aðeins
hefðbundinn spuni og tilraun til
að afvegaleiða umræðuna.
Það verður að teljast alvar-
legt að ráðherrar verði ítrekað
uppvísir að því að veita Alþingi
rangar og villandi upplýsingar
og mætti að ósekju verða eitt af
því sem hafin yrði rannsókn á
við fyrsta tækifæri ef pláss
fyndist fyrir eina rannsóknar-
nefnd enn.
En ástæða þess að ráðherrar
veita ítrekað rangar upplýs-
ingar er ekki síður alvarleg fyr-
ir almenning í landinu því að
hún er sú að þeir hafa slæman
málstað að verja. Þeir átta sig á
að staðreyndir mála hljóma illa
og upplýsingar um þær myndu
afhjúpa hve hægt hefur miðað á
flestum sviðum, ekki síst í efna-
hags- og atvinnumálum.
Nú þegar líður að lokum
kjörtímabilsins er staðan til
dæmis sú að atvinnumálin hafa
setið á hakanum og vikið fyrir
margvíslegum dýrum og tíma-
frekum gæluverkefnum. Al-
menningur sýpur seyðið af
þessu, en í stað þess að viður-
kenna mistökin forherðast
ráðamenn og fara með þá rullu
sem betur hljómar.
Nú er það ágústtöl-
um Hagstofunnar en
ekki getuleysi ríkis-
stjórnarinnar sem er
um að kenna}
Ágústtölurnar
Forseti Alþingis,Ásta Ragn-
heiður Jóhannes-
dóttir, hefur sent
Ríkisendurskoðun
bréf þar sem farið
er fram á að stofn-
unin skili fullbúinni skýrslu um
kaup ríkisins á fjárhags- og
mannauðskerfi á árinu 2001,
innleiðingu þess og rekstur síð-
an þá.
Orðrétt segir í bréfinu: „Ég
vísa til samtals okkar í gær,
miðvikudaginn 26. sept., um
skil Ríkisendurskoðunar á
skýrslu sem Alþingi óskaði eftir
með bréfi 6. apríl 2004. Skýrsl-
unni var ætlað að vera „úttekt á
því hvernig staðið var að undir-
búningi og framkvæmd við að
koma á nýju hugbúnaðarkerfi
(ORACLE) hjá ríkinu, bæði
fjárhagslega og faglega“.
Ég tel að dráttur á gerð
skýrslunnar sé mjög aðfinnslu-
verður. Slíkt má aldrei end-
urtaka sig. Lagaheimild til þess
að óska skýrslna Ríkisendur-
skoðunar er einn mikilvægasti
þátturinn í eftirlitshlutverki Al-
þingis.
Með bréfi þessu fer ég fram á
það við Ríkisendurskoðun að
hún ljúki skýrslugerðinni hið
allra fyrsta og eigi
síðar en fyrir lok
októbermánaðar.
Skýrslan verði þá
þegar send Alþingi
eins og lög kveða á
um.“
Það verður ekki annað sagt
en að þetta bréf sé í fullu sam-
ræmi við málið sjálft, bæði
skrítið og óþægilegt. Forseti
þingsins sleppir að geta þess að
þingið virðist ekki hafa saknað
hinnar mikilvægu skýrslu þau
átta ár sem liðin eru síðan hún
var pöntuð. Með leyfi að spyrja,
eru margar svona skýrslur úti-
standandi? Hver bað um þessa
skýrslu? Var það núverandi for-
sætisráðherra sem bað um
skýrsluna um leið og hún hafði í
hótunum við þáverandi fjár-
málaráðherra um að draga
hann fyrir Landsdóm? Gleymdi
hún svo þessu glæpamáli eins
og þingið allt og starfsmenn
þess?
Hvað hefur upp á sig að fá
núna skýrslu sem enginn hefur
haft áhuga á í átta ár? Ætti ekki
forysta þingsins að líta í eigin
barm áður en hún belgir sig út
við aðra? Er þetta hluti af áætl-
un um að auka virðingu þings-
ins?
Ruglingsleg umfjöll-
un Kastljóss dugði
til. Alþingi hrökk af
hjörunum}
Skrípaleikur settur í umbúðir
Á
huggulegum veitingastað, sem
býður gestum meðal annars upp
á dýrindislambasteik beint frá
býli og nýveiddan humar úr ná-
grenninu, samanstendur barna-
matseðillinn af tvennu: kjúklinganöggum og
samloku með skinku og osti.
Allt of oft er börnum ekki boðið upp á al-
mennilegan mat heldur sérútbúinn matseðil
sem byggist því miður gjarnan á mikið unn-
inni og næringarsnauðri vöru. Eflaust eru
þessir réttir settir á matseðilinn í góðri trú,
þeirri að þetta sé það „sem börnin vilja“.
Bragðlaukarnir okkar eru þeirri náttúru
gæddir að þá er hægt að þjálfa. Ef við til að
mynda látum ofan í okkur kynstrin öll af sætu
kexi er líklegra að okkur langi í sætan drykk
með en grænmetissafa eða vatn. Að sama
skapi kallar gulrótaát frekar á vatnsdrykkju en kók-
þamb. Kannski eru þetta ekki hávísindalegar skýringar
en flestir hafa líklega upplifað eitthvað í þessa veruna.
Hvers vegna ættu börn að vera öðruvísi?
Barn sem venst því frá tanntökualdri að fá dísætt,
transfitubaðað hveitikex í góminn í hvert skipti sem í því
heyrist hlýtur að vera líklegra til að þróa með sér löngun
í slíka fæðu en barn sem fær að kynnast grænmeti og
ávöxtum frá fyrstu tíð.
Fyrir nokkru spratt upp umræða um skólamötuneyti
og var bent á meðal annars að hlutfall unninnar kjötvöru
væri þar allt of hátt. Ennfremur var bent á að þrátt fyrir
takmarkað næringarinnihald væru enn á boð-
stólum fyrirbæri eins og kakósúpa og slíkt
kynnt fyrir börnum sem matur – jafnvel heil
máltíð.
Einhvern veginn er það gjarnan þannig að
þegar normið er jafnöfgakennt og nútíma-
mataræði eins og það sem birtist í skólamötu-
neytum og á barnamatseðlum er vitnisburður
um, þá hljóma þeir sem snúast gegn norminu
eins og öfgafólk. Boðberar bættrar matar-
menningar sem stöðugt reyna að opna augu
annarra fyrir því að unnin kjötvara, sykrað
kex, naggar og pakkasúpur sé ekki matur og
hæfi ekki börnum (og reyndar ekki full-
orðnum heldur) verða þannig eins og hróp-
endur í eyðimörk.
Líklega er þetta þó eitthvað að breytast og
kannski þokumst við í rétta átt. En það gerist
ekki nógu hratt. Börn eiga betra skilið en að vera sífellt
fóðruð á næringarsnauðri magafylli. Við sem ölum þau
upp eigum að sjá til þess að þau fái næringu og venjist á
mat – alvöru mat.
Allt byrjar þetta auðvitað heima og við foreldrarnir
verðum að axla ábyrgð. En mötuneyti skóla og leikskóla
eru ábyrg fyrir næringu barna stóran hluta dagsins og
þurfa því að taka þátt í mataruppeldi með foreldrunum.
Þótt veitingastaðir hafi í raun engar formlegar skyldur í
þessum efnum þá hlýtur að vera sjálfsögð krafa að staðir
sem setja fram barnamatseðla bjóði börnum mat – al-
vöru mat – líkt og hinum fullorðnu. eyrun@mbl.is
Eyrún
Magnúsdóttir
Pistill
Alvöru mat fyrir börnin, takk
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon