Morgunblaðið - 24.11.2012, Síða 52

J
ólakort eiga sér rúmlega
hundrað ára sögu hér á landi,
miðað við þau kort sem við
höfum séð. Safninu hefur á
undanförnum árum borist
mikill fjöldi fallegra og áhugaverðra
jólakorta sem að nokkru leyti end-
urspegla tíðarandann í samfélaginu.
Ekki síður ómetanleg eru heilstæð
söfn korta sem safnið hefur fengið
til varðveislu,“ segir Svanhildur
Bogadóttir borgarskjalavörður.
100 þúsund vefkort
Í aðventubyrjun ár hvert er jóla-
kortavefur Borgarskjalasafns
Reykjavíkur settur í loftið. Þar má
finna fjölda skemmtilegra jólakorta
með fallegum myndum, sem hægt
er að senda áfram og rafrænt á net-
inu. Er vefur þessi afar fjölsóttur
og fyrir jólin í fyrra voru um 100
þúsund jólakort send í gegnum
hann.
Nánast tilviljun réð því að jóla-
kort komust á dagskrá Borg-
arskjalasafns. Þannig var að milli
jóla og nýárs árið 1998 auglýsti
Sorpa að þar væri tekið á móti jóla-
kortum til endurvinnslu.
„Okkur á safninu fannst hræði-
legt að hugsa til þess að kort end-
uðu í endurvinnslugámum. Við buð-
um fólki því að senda kortin til
okkar og fengum strax ótrúlega góð
viðbrögð. Ekki einungis nýleg kort
heldur kom fólk jafnvel með kort
fjölskyldna til margra áratuga,“
segir Svanhildur.
Ævintýri og þjóðsögur
Íslendingar fóru fyrst að senda
jólakort í kringum aldamótin 1900.
Fyrst einskonar póstkort sem á var
skrifuð falleg kveðja. Fáum árum
síðar fór fólk sín á milli að senda
jólakort prentuð í Danmörku, með
myndum þarlendra listamanna.
„Maður nánast les þróun sam-
félagsins í gegnum jólakortin. Sér
söguna endurspeglast,“ segir Svan-
hildur. Nefnir í því sambandi að á
árunum í kringum lýðveldisstofnun
hafi kort með myndum úr íslenskri
náttúru og af frægum sögustöðum
verið vinsæl. Megi það setja í beint
samhengi við einhverskonar þjóð-
ernisvakningu.
„Þegar farið var að prenta jóla-
kort hér á landi, sóttu teiknarar oft
hugmyndir í íslensk ævintýri og
þjóðsögur. Myndir af íslensku jóla-
sveinunum eða gömlum sveitabæj-
um voru sígildar á þessum árum.
Upp úr 1950 verða erlend áhrif
meira áberandi. Þá var bandarískt
herlið komið hingað til landsins og
ameríski Coca-Cola-jólasveinninn
orðinn áberandi, á jólakortum og
víðar,“ útskýrir Svanhildur. Hún
bætir við að svona megi rekja sig
áfram. Fyrir um þrjátíu árum hafi
komist í tísku handgerð kort eða að
láta persónulegar ljósmyndir fylgja
kortunum og það tíðkist enn. Það er
að segja meðal þeirra sem enn
senda jólakort sem virðist nokkuð á
undanhaldi.
Utanáskrift og frímerki
Áður var oft að jólakort væru
eins konar annáll sendanda, sem
þar sagði undan og ofan af því hvað
drifið hefði á daga sína og sinna á
árinu. Þetta segir Svanhildur víkj-
andi sið, ef marka má kort sem
Borgarskjalasafni berast í dag.
„Sjálfri finnst mér alltaf mest
spunnið í jólakort þegar þeim fylgir
falleg kveðja og meiri texti. Eitt-
hvað sem gerir þau persónuleg. Jú,
og svo gleymist oft að umslögin eru
hluti af kortinu. Kortin eru áhuga-
verðari á safni séu þau til sem bréf
með utanáskrift og frímerki á,“ seg-
ir Svanhildur Bogadóttir að síðustu.
sbs@mbl.is
Þróun sam-
félags endur-
speglast í
jólakortum
Það er meira en aldargamall siður að senda jóla-
kort, en hefðin var dönsk í upphafi. Kortin eru
mörg áhugaverð og falleg og fara ekki í gáminn.
Kortavefurinn er vinsæll.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Úrval „Alltaf er mest spunnið í jólakort þegar þeim fylgir falleg kveðja, segir Svanhildur borgarskjalavörður.
Gamalt Jólakortin eru frá ýmsum tímum og hér sést eitt frá 1930.
Kisa Dæmigert jólakort eins og
þau voru í gamla daga.
’Upp úr 1950 verða
erlend áhrif meira áber-
andi. Þá var bandarískt
herlið komið hingað til
landsins og ameríski
Coca-Cola-jólasveininn
orðinn áberandi,
á jólakortum og víðar.
Barn Myndir úr fjölskyldulífinu eru sígildar á jólakortum Íslendinga.
Gullfoss Landslag var áberandi á jólakortum á fyrstu árum lýðveldisins.
52 Jólablað Morgunblaðsins
SNILLDARJÓLAGJÖF 15%
Jólafsláttur af
þessum frábæru
hleðslutækjum