Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.11.2012, Blaðsíða 56

56 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18.11. 2012
BÓK VIKUNNAR Bókin Jólakúlur er ofarlega á metsölu-
lista. Það eru greinilega margir sem vilja skreyta og prjóna fyr-
ir jólin samkvæmt uppskriftum hinna norsku Arne og Carlos.
Bækur
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
kolbrun@mbl.is
Það eru alltaf meðmæli með sam-félagi þegar það heiðrar sínahelstu snillinga meðan þeir eru
lífs en bíður ekki þar til þeir eru komn-
ir undir græna torfu og fer þá í
samviskubitskasti að bæta fyrir van-
rækslu.
Fyrir einhverjum árum hlaut Megas
verðlaun Jónasar Hallgrímssonar á
Degi íslenskrar
tungu. Það þótti
djarft val en tím-
inn hefur leitt í
ljós að þetta var
framsækin ákvörð-
un og viðkomandi
dómnefnd til mik-
ils sóma. Í ár, á
sama tíma og
haldið er upp á
Dag íslenskrar tungu, kemur út texta-
safn Megasar. Þar eru birtir textar
hans frá árunum 1966-2011 og með
þeim fylgja teikningar eftir Megas og
einnig er að finna fjölda mynda af lista-
manninum. Þetta er sannarlega vegleg
útgáfa. Um leið er rétt að huga að því
að ekki er sjálfgefið að bókaforlög leggi
í útgáfu eins og þessa. Einmitt þess
vegna er útgáfan svo þakkarverð. Hún
lýsir djörfung og metnaði og er menn-
ingarlega mikilvæg.
Megas er einn af okkar fremstu lista-
mönnum. Hann er ekki allra en senni-
lega eru þeir afar fáir núorðið sem við-
urkenna ekki mikilvægi hans sem
listamanns. Flettið upp í íslenskum til-
vitnanasöfnum frá síðustu árum og það
er alveg víst að þar er að finna orð-
snilld eftir Megas. Setjið disk með hon-
um í tækið og þið áttið ykkur á því að
þið eruð að hlusta á einstakan lista-
mann.
Okkur þykir næsta sjálfsagt að gefin
séu út ljóðasöfn helstu þjóðskálda okk-
ar og þannig á það auðvitað að vera. En
það er ekki alltaf nægilega hugað að
snillingunum sem enn eru meðal okkar,
spriklandi af lífi og hugmyndaauðgi.
Bókaútgáfa er bisness eins og annar
rekstur en hún er samt ekki mikils
virði ef aldrei er tekin listræn áhætta
og ekki hugað að metnaði. Textabók
Megasar mun gleðja fjölmarga aðdá-
endur hans og lýsir menningarlegum
metnaði þeirra sem að henni standa.
Orðanna hljóðan
AÐ
HYLLA
MEISTARA
Jónas Hallgrímsson
V
ígroði er önnur bók Vilborgar
Davíðsdóttur um Auði djúp-
úðgu. Fyrri bókin er Auður
sem kom út árið 2009 og var til-
nefnd til Íslensku bókmennta-
verðlaunanna. Þriðja bókin mun svo líta dags-
ins ljós í fyllingu tímans.
Vilborg er vinsæll höfundur sem hefur sent
frá sér allnokkrar bækur sem eiga það sam-
eiginlegt að gerast á fornum tíma. „Ég hef
mjög lengi haft áhuga á upphafi Íslands-
byggðar,“ segir Vilborg. „Þegar ég ákvað á
sínum tíma að láta á það reyna að skrifa bók
þá kom ekkert annað til greina en að byrja
eins framarlega í Íslandssögunni og mögulegt
var þannig að fyrstu tvær bækurnar mínar
sem komu út fyrir tæpum 20 árum og kallast
Korkusaga gerast um aldamótin 900. Þá kom
mér ekki til hugar að hægt væri að fara aftar
í Íslandssögunni. Síðan skrifaði ég þrjár bæk-
ur sem gerast á kaþólska tímanum, 14. og 15.
öld, en sneri þá aftur til baka til Auðar djúp-
úðgu og heiðins siðar. Það kemur að ein-
hverju leyti til af því að örlögin höguðu því
svo að við fjölskyldan fluttum búferlum til
Skotlands árið 2005. Þegar ég var að velta
fyrir mér söguefni stóð mér nærri að Auður
og hennar fólk lagði upp frá Skotlandi og
Suðureyjum og eftir að ég ákvað að skrifa
um hana ferðaðist ég um þetta svæði og af
þeim ferðum spruttu enn fleiri hugmyndir.
Sögunni mun svo ljúka á Íslandi í þriðju bók-
inni.“
Hefur verið gaman að skrifa þessar bæk-
ur?
„Þetta er það skemmtilegasta sem ég geri.
Þessum skrifum fylgir mikið grúsk varðandi
sagnfræði, heiðinn sið og seiðgaldur, forn-
kvæði og þjóðtrú. Ég fór í þjóðfræði í Há-
skóla Íslands og í meistararitgerðinni lagðist
ég yfir þjóðtrú og þjóðsögur á Orkneyjum og
Hjaltlandseyjum og skoðaði hvað er sameig-
inlegt í íslenskum þjóðsögnum og skoskum.
Þar fann ég ótal minni sem ríma saman sem
ég skeytti inn í söguna, bergmál frá fornum
tíma. Það má segja að þessar bækur séu af-
raksturinn af leit minni að svörum við því
hvers konar fólk það var sem lagði upp í
þessa óvissuferð yfir hafið að leita óþekkts
lands á hjara veraldar, hvernig lífi það lifði,
hverju það trúði um veröldina og ekki síst
hvers vegna í ósköpunum það var tilbúið til
að leggja allt í sölurnar og yfirgefa heima-
haga sína.“
Bækur þínar hafa verið vinsælar og það á
einnig við um þessar sögur af Auði. Færðu
sterk viðbrögð við þeim?
„Já, ég finn mjög mikinn áhuga meðal fólks
á lífi landnámskynslóðarinnar. Ég hef hitt
marga sem tala um Auði sem formóður sína
af miklu stolti, enda eru eftirmælin um hana í
fornsögunum slík að það fer ekki á milli mála
að hún var afar sérstök kona og leiðtogi síns
fólks. Þetta hef ég upplifað sérstaklega sterkt
í Dölunum en ekki bara þar heldur víða um
landið. Íslendingar tengjast landnámsfólki
eigin heimabyggða sterkum böndum. Ég hef
líka fengið spurningar sem gefa til kynna að
fólk áttar sig ekki alltaf á því hvenær ég er
að skálda og hvenær ég nota heimildir og þá
finnst mér að mér hafi tekist vel upp.“
Þér hlýtur að þykja vænt um Auði, sögu-
hetju þína.
„Ég neita því ekki að mér er afar hlýtt til
hennar. En þótt Auður sé aðalpersóna Víg-
roða og bindi bókina saman þá er ég einnig
að segja örlagasögur fólks sem er tengt
henni, bæði barna og fullorðinna.
Eitt af því sem heillar mig þegar ég fletti
fornum ritum eru viðurnefni. Í Landnámu
úir og grúir af meinlegum uppnefnum. Þá
verða strax til myndir í huga mér og ég spyr:
Hvernig fékk fólk þessi uppnefni? Ég er alin
upp í litlu sjávarplássi vestur á fjörðum þar
sem flestallir höfðu viðurnefni. Oft gat verið
kaldhæðin saga á bak við þau og stundum
var um að ræða hreinasta einelti. Í Vígroða
segi ég frá drengnum Katli fíflska, síðar land-
námsmanni á Síðu, og hvernig hann fékk við-
urnefnið fyrir stríðni frænda sinna. Mér
fannst mjög áhugavert að glíma við það að
sýna heiminn út frá sjónarhóli barnsins á
þessum tíma og einnig hvernig krafan um
heiður og hugrekki setti öllum strangar
skorður, jafnt körlum og konum sem börn-
um.“
VILBORG DAVÍÐSDÓTTIR HEFUR LENGI HAFT ÁHUGA Á UPPHAFI ÍSLANDSBYGGÐAR
Bergmál frá fornum tíma
„Ég hef líka fengið spurningar sem gefa til kynna að fólk áttar sig ekki alltaf á því hvenær ég er
að skálda og hvenær ég nota heimildir og þá finnst mér að mér hafi tekist vel upp.“
Morgunblaðið/Kristinn
VILBORG DAVÍÐSDÓTTIR SENDIR
FRÁ SÉR VÍGROÐA SEM ER
ÖNNUR BÓKIN Í ÞRÍLEIK UM
AUÐI DJÚPÚÐGU.
Hugstæðust af öllum sögupersónum heimsbókmenntanna er bjallan
Gregor Samsa í sögu Kafka um Hamskiptin. Það eru fáir höf-
undar jafnáleitnir og Kafka, raunar gagnlegir lesendum við daglegt líf,
hina daglega greiningu á mannlegu samfélagi.
En þær bækur sem eru í mestu uppáhaldi hjá mér
eru bækur séra Friðriks Eggerz í Akureyjum, Úr
fylgsnum fyrri aldar. Þetta er sjálfsævisöguleg
ættarsaga, mjög birkilensk á köflum eins og all-
ar sjálfsævisögur eru í sinni
sjálfsupphafningu, vorkunn og
heimsádeilu. En um leið er
dregið frá tjald inn í horfinn
heim með hreinskilni og frá-
sagnarmáta sem á sér vart sinn
líka hjá samtímamönnum
prestsins. Sagan er full af barna-
legu pexi um jarðahundruð og
ættarsilfur sem gerir að verkum
að aðeins fáir útvaldir komast í
gegnum ósköpin. Milli þessa er svo
smurt dísætu kremi af óborganlegu fylleríi, draugagangi og groddaleg-
um mannlýsingum.
Af síðari tíma rithöfundum íslenskum kemst enginn framar Þór-
bergi Þórðarsyni og hann er með undarlegum hætti skemmtileg-
astur þegar hann er líkt og Friðrik Eggerz svolítið langdreginn og
leiðinlegur.
Í UPPÁHALDI
BJARNI HARÐARSON
BÓKSALI
Bjarni Harðarson heldur mikið upp á bækur séra Friðriks Eggerz í Akureyjum, Úr
fylgsnum fyrri aldar.
Árvakur/Ómar